ساخت. این اثر نقد و بررسی تاریخ بیهقی براساس دیدگاه‌های مطرح شده در تاریخ‌گرایی نوین است. کتاب دورۀ قاجار در اینۀ سه اثر ( تاریخ ملک آرا ، حقایق الاخبار...

تاریخ‌گرایی (به انگلیسی: Historicism) یک رویکرد به تبیین وجود پدیده‌های به‌ویژه اجتماعی و فرهنگی (از جمله ایده‌ها و باورها) است که با مطالعه تاریخ آن‌ها...

اگزیستانسیالیسم یا هستی‌گرایی (به انگلیسی: Existentialism) اصطلاحی است که به کارهای فیلسوفان مشخصی از اواخر سدهٔ نوزدهم و اوایل سدهٔ بیستم گفته می‌شود...

بشر را رد می‌کند. این اندیشه معمولاً در ارتباط نزدیک با بدبینی عمیق و شک‌گرایی رادیکال است. شاید بتوان گرگیاس، سوفیست یونانی قرن پنجمِ پیش از میلاد را...

تمایلات جنسی انسان، همچون رضایت جنسی، بروز سکس دهانی و افکار نسبت به همجنس‌گرایی و خودارضایی، تفاوت چندانی میان زن و مرد دیده نمی‌شوند. تفاوت‌های جنسیتی...

گسترده در احیای ملی‌گرایی عربی داشتند. سرانجام شریف حسین قیام ملی عربی را آغاز کرد و امپراتوری عثمانی تجزیه شد.[نیازمند منبع] جنبش ملی نوین ایران، از دهه‌های...

عمل‌گرایی یا پراگماتیسم (به فرانسوی: Pragmatisme)، سنتی فلسفی است که کلمات و افکار را ابزارهایی برای پیش‌بینی، حل مسئله و کنش می‌داند، و این ایده که کارکرد...

ارسطو و سقراط دارد. فلسفه انسان گرایی طبیعی به شدت تحت تأثیر فلسفه نوین گرایی است. ورود فلسفه طبیعت‌گرایی به انسان گرایی باعث رد تمام دیدگاه‌های مابعدالطبیعه...

مبناگرایی (روابط بین‌الملل) لذت‌گرایی فلسفه هگل هرمنوتیک تاریخ‌گرایی/تاریخ‌گرایی نوین کل‌نگری انسان‌گرایی/انسان‌گرایی رنسانس فلسفه اشراق علم کلام ایدئالیسم...

تعیّن‌گرایی یا دترمنیسم (به انگلیسی: Determinism) یک نظریه فلسفی است که بر طبق آن هر رویدادی از جمله رفتارها و کنش‌های انسان، به صورت عِلّی (علت و معلول)...

مبناگرایی (روابط بین‌الملل) لذت‌گرایی فلسفه هگل هرمنوتیک تاریخ‌گرایی/تاریخ‌گرایی نوین کل‌نگری انسان‌گرایی/انسان‌گرایی رنسانس فلسفه اشراق علم کلام ایدئالیسم...

پوزیتیویسم یا اثبات‌گرایی (یافت‌باوری)(به فرانسوی: Positivisme) بر اساس این دیدگاه است که در علوم طبیعی و اجتماعی، داده‌های برگرفته شده از «تجربه حسّی»...

زمان یا موضوعی خاص بین موّرخان امری عادی است و باعث تخصص‌گرایی در تاریخ‌نگاری می‌شود. تاریخ برای دیگران، به شکل اصطلاحی کلی به معنای مطالعهٔ هر چیز دربارهٔ...

اسلام‌گرایی که با نام اسلام سیاسی و اسلامیسم نیز شناخته می‌شود، نوعی ایدئولوژی است که «تعالیم، عقاید و ارزش‌های یک اسلام خاص را به عنوان بنیاد یک ساختار...

ندانم‌گرایی، لاادری‌گری یا اَگنوستیسیزم (انگلیسی: Agnosticism) نوعی شک‌گرایی و دیدگاهی فلسفی است که دانستن درستی یا نادرستیِ برخی ادعاها و به‌طور ویژه،...

نوگرایی یا مدرنیسم (به انگلیسی: Modernism) که از آن به نام‌های نوین‌گرایی یا تجددگرایی نیز یاد می‌شود، یک جنبش فلسفی و هنری است که از دگرگونی‌های گسترده...

امپراتوری در سال ۱۹۰۵ پایانی بر کنفوسیانیسم حکومتی بود. روشن‌فکران جنبش فرهنگ نوین در اوایل قرن بیستم، کنفوسیانیسم را دلیل عقب‌ماندگی چین می‌دانستند. آن‌ها...

طبیعت‌گرایی یا ناتورالیسم (به فرانسوی: naturalisme) معمولاً در اشاره به این باور فلسفی بکار می‌رود که تنها قوانین و نیروهای طبیعت (نه قوانین و نیروهای...

واقع‌گرایی و یا رئالیسم، یک مکتب فلسفی است که ادّعا دارد بین علم و معلوم، قابلیت تطابق، وجود دارد؛ یعنی علم می‌تواند جهان را همان‌گونه که واقعاً هست،...

ماده‌باوری، ماده‌گرایی یا ماتریالیسم (به انگلیسی: Materialism)، به دیدگاهی گفته می‌شود که می‌گوید هر آنچه در هستی وجود دارد ماده یا انرژی است و همهٔ چیزها...

اپیکوریسم یا اپیکوریانیسم (انگلیسی: Epicureanism) که به فلسفه لذت یا لذت‌گرایی ترجمه شده‌است، یک نظام فلسفی بر اساس آموزه‌های فیلسوف یونان باستان، اپیکور...

تجربه‌گرایی (به انگلیسی: Empiricism) یکی از گرایش‌های اصلی در معرفت‌شناسی و نقطهٔ مقابل خردگرایی است. بر اساس این دیدگاه همهٔ معرفت‌های بشری مستقیم یا...

ایدئالیسم یا آرمان‌گرایی (به آلمانی: Idealismus) یا مینوگروی نام مجموعه‌ای از دیدگاه‌های فلسفی با این مدّعاست که ایده‌ها موضوع حقیقی معرفت هستند؛ ایده‌ها...

اثبات‌گرایی منطقی یا پوزیتیویسم منطقی نوعی از پوزیتیویسم جدید است که اثبات‌گرایی را می‌پذیرد. پوزیتیویسم منطقی نظریه‌ای است معرفت‌شناسانه که تجربه‌گرایی قوی...

فلسفه نوافلاطونی یا فلسفه افلاطونی نوین (به انگلیسی: Neoplatonism)، آخرین مکتب فلسفهٔ یونان است و بیش‌تر به کارها و شرح‌ها و تعلقات فیلسوفانی چون فلوطین...

دین هندویی و آیین بودایی تنها مذاهب زنده هند باستاناند. آیین جین در گذر تاریخ رفته‌رفته به فرهنگی مبدل شده و نقش عمده‌ای در توسعه فلسفه و منطق، هنر و...

تا حدودی از روان‌شناسی فرگشتی وام گرفته‌اند: طبق این نظریه، سازش پیش از تاریخ موجب ایجاد نقش‌های مکمل اما متفاوتی برای جنس‌های متفاوت شده‌است و این تعادل...

شک‌گرایی یا شکاکیت یا اسکپتیسیسم (به انگلیسی: Skepticism) یکی از مکاتب زیرمجموعهٔ خردگرایی است. شک‌گرایان اصراری بر اثبات و پافشاری بر عقاید خود و دیگران...

این لفظ نخستین بار در ایالات متحده مورد استفادهٔ گسترده قرار گرفت. مفهوم نوین گلوبالیسم در بحث‌های پس از جنگ در دههٔ ۱۹۴۰ در ایالات متحده شکل گرفت. برنامه‌ریزان...

مبناگرایی (روابط بین‌الملل) لذت‌گرایی فلسفه هگل هرمنوتیک تاریخ‌گرایی/تاریخ‌گرایی نوین کل‌نگری انسان‌گرایی/انسان‌گرایی رنسانس فلسفه اشراق علم کلام ایدئالیسم...

راسیونالیسم یا عقل‌گرایی یا خِرَدگرایی یا مکتب اصالت عقل (به انگلیسی: Rationalism)، یکی از گرایش های اصلی در معرفت‌شناسی در مقابل تجربه‌گرایی است. این دیدگاه...