Qafqaz dağdağanı — Vikipediya

Qafqaz dağdağanı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Çətənəkimilər Cins: Dağdağan Növ: Qafqaz dağdağanı
Beynəlxalq elmi adı
Celtis caucasica Willd.
Şəkil axtarışı ITIS   897060

Qafqaz dağdağanı (lat. Celtis caucasica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin çətənəkimilər fəsiləsinin dağdağan cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Təhlükəli həddə yaxın olanlar" kateqoriyasına aiddir –NT. Azərbaycanın nadir növüdür. QlobalIUCN Statusu: LC.

Ağacdır, yarpaqları qabıqlı, kənarları qeyri-hamardır, yumurtavaridir və ya yumurtavari-lansetşəkillidir, kənarlardan qatlanmış iti dişlidir, üstdən tend-yaşıl, hamar və ya kələ-kötür, alt hissədən boz-yaşıl rənglidir. Uzunluğu 4-8 sm, eni 2,5-5 sm-dir. Meyvələri şarvaridir, qırmızımtıl-sarı rənglidir və ya tünddür. Toxumları qırışlıdır. Yarpaqlaması və çiçəkləməsi eyni vaxtda baş verir.

Çiçəkləmə sentyabr-oktyabr aylarına baş verir. Aşağı və orta dağ qurşağında, meşə və meşə olmayan rayonlarda qaya və daşlıq yerlərdə rast gəlinir.

Qafqaz dağdağanı adi dağdağana çox bənzəyir. Təbiətdə hündürlüyü 15 m-ə qədər olan ağacdır. Yarpaqları kiçik olub, 4,5 sm-ə qədər uzunluğunda və 2-4 sm-ə qədər enində ola bilir. Yumurtaşəkillidir və kənarlarında dişlərin sayı azdır. Yarpağın üst hissəsi tüksüz, alt tərəfi isə tüklüdür. Yetişmiş meyvələri parlaq qırmızı və ya qəhvəyi rəngdə olub, üzəri girintili-çıxıntılıdır. Çiçəkləri yarpaqlar əmələ gəlməmişdən qabaq oyanır. Meyvəsi 10 mm-ə qədər diametrində ola bilir. Dəniz səviyyəsindən 1400 m-ə qədər yüksəkliklərdə bitir.

Böyük Qafqazın şər və qər hissələri, Qobustan, Bozqır yaylası, Kiçik Qafqazın şimal, cənub və mərkəzi hissələri, Lənkəran ovalığı.

Populyasiyanın vəziyyətinin və təbii bəroanın ətraf mühitin dəyişilməsindən asılılığı müşahidə olunur, azalma tendensiyasına meyillidir.

Populyasiyanın zəif təkrarlanması. 

Növün nəzarətə götürülməsi və mütəmadi monitorinqlərin aparılması təklif olunur. 

Qazaxıstan, İran, Əfqanıstan, Türkmənistan, Gürcüstan, Türkiyə, İraq və Pakistanda təbii arealları vardır.

Böyük Qafqazın şər və qər hissələri, Qobustan, Bozqır yaylası, Kiçik Qafqazın şimal, cənub və mərkəzi hissələri, Lənkəran ovalığı.

Təbii ehtiyatı Azərbaycanda çox deyildir.

Çiçəkləmə sentyabr-oktyabr aylarına baş verir. Əsasən toxumla çoxalır.

Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir. Populyasiyanın vəziyyətinin və təbii bəroanın ətraf mühitin dəyişilməsindən asılılığı müşahidə olunur, azalma tendensiyasına meyillidir.

Məlumat yoxdur.

Qəbul edilmiş qoruma tədbiri yoxdur.

Azərbaycanın "Qırmızı kitabı"na daxil edilməsi tövsiyə olunur.