اسلام و نیازهای زمان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

اسلام و نیازهای زمان

نویسنده(ها)	مرتضی مطهری
کشور	تهران
زبان	فارسی
ناشر	صدرا
شمار صفحات	جلد اول: ۲۷۲ جلد دوم: ۱۸۴

اسلام و نیازهای زمان که به اسلام و مقتضیات زمان نیز شناخته شده، نام کتابی دو جلدی از مرتضی مطهری است که از مجموع بیست و شش سخنرانی وی گرفته شده‌است. سؤال اصلی که مطهری در این کتاب در پی پاسخ دادن به آن برمی‌آید این است که: «آیا اسلام دینی برای تمام اعصار است و احکام اسلامی نیازهای زمان و شرایط مختلف را مورد توجه قرار داده‌است؟»^[۱] مطهری تنظیم این کتاب را به سیدعلی خامنه‌ای سپرد ولی خامنه‌ای پس از مدتی به دلیل عدم فرصت کافی برای این کار، کتاب را به وی بازگرداند.^[۲]

مرتضی مطهری در بخشی از مقدمه کتاب خود چنین می‌نویسد:^[۳]

... افراد و طبقاتی هستند که این مسئله را واقعاً به صورت یک معمای لاینحل و به صورت یک تضاد آشتی ناپذیر می‌نگرند و معتقدند «اسلام» و «مقتضیات زمان» دو پدیده غیر متوافق و ناسازگارند و از این دو حتماً یکی را باید انتخاب کرد، یا باید به اسلام و تعلیمات اسلامی گردن نهاد و از هر گونه نوجوئی و نوگرائی پرهیز کرد و زمان را از حرکت بازداشت یا باید تسلیم مقتضیات متغیر زمان شد و اسلام را بعنوان پدیده‌ای متعلق به گذشته به بایگانی تاریخ سپرد. روی سخن در این مقاله با اینگونه افراد است.

• علت تغییر مقتضیات زمان‌ها
• دو نوع تغییر در زمان
• جامعهٔ درحال رشد
• افراط و تفریط‌ها
• راه میانه
• عقل و راه اعتدال
• خوارج
• عوامل تصفیه تفکر اسلامی
• اخباریگری
• مشروطیّت
• شئون پیامبر صلی الله علیه و آله: رسالت، قضاوت، حکومت
• مقتضیات زمان (۱)
• مقتضیات زمان (۲)
• تغییرات زمان در تاریخ اسلام
• اجتهاد و تفقّه در دین
• قاعدهٔ ملازمه
• علی علیه السلام شخصیت همیشه تابان
• نسبیّت آداب
• عبادت و پرستش، نیاز ثابت انسان
• نظریهٔ نسبیّت عدالت
• ردّ نظریهٔ نسبیّت عدالت
• بررسی نظریهٔ نسبیّت اخلاق
• مسئلهٔ نسخ و خاتمیت
• خاتمیت
• وجدان و مسئلهٔ نسبیت اخلاق
• جبر زمان و مسئلهٔ عدالت^[۴]

• طرح اشکال و پاسخ اجمالی
• مقام عقل در استنباط احکام اسلامی
• آیا اجتهاد نسبی است؟
• جبر تاریخ از دو دیدگاه
• نیروی محرّک تاریخ چیست؟
• نظریه جبر اقتصادی تاریخ و بررسی آن (۱)
• نظریه جبر اقتصادی تاریخ و بررسی آن (۲)
• جامعه و تاریخ از نظر قرآن
• آیا اخلاق، مطلق است یا نسبی؟^[۵]

جایگاه و اهمیت این کتاب به قدری است که تا کنون موضوع چندین مقاله، پایان‌نامه و گزارش قرار گرفته‌است.^{[۶][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]}

جلد اول این کتاب تا کنون ۴۱ مرتبه^[۱۴] و جلد دوم آن ۳۱ مرتبه تجدید چاپ شده‌است.^[۱۵]