التنبیه و الاشراف - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

التنبیه و الاِشراف (به معنای «هشدار و نظارت»)، یکی از آثار علی بن حسین مسعودی، جغرافیدان و مورخ قرن چهارم هجری، می‌باشد، که در حوزهٔ تاریخ عمومی به نگارش درآمده است. این اثر در دو بخش پیش از اسلام و تاریخ اسلام، به تاریخ عمومی جهان می‌پردازد.^[۱]

بخش نخست کتاب، که پیش از اسلام است، مباحثی پیرامون جغرافیای نجومی، تقسیمات زمان، معرفی هفت اقلیم و مردمانش بیان می‌دارد و سپس با بیان طبقات پادشاهان ایران که حاوی اطلاعاتی در زمینهٔ تشکیلات اداری ایرانیان در عهد ساسانی است، اثر خود را ادامه می‌دهد و در ادامه با تکرار این روند در باب یونان و روم و ارائهٔ خلاصه‌ای از تاریخ جهان که تاریخ پیامبران و پادشاهان از عهد آدم تا خاتم را در برمی‌گیرد، پایان می‌پذیرد. بخش بعدی که مربوط به تاریخ اسلام است، با ولادت پیامبر اسلام آغاز می‌گردد و نویسنده سپس به بیان مبعث، هجرت و نبردهای او می‌پردازد و پس از ذکر خلفای اموی و عباسی به همراه وزیران، قاضیان، حاجبان، در کنار مهمترین حوادث عهد هریک تا سال ۳۴۵ هجری، بخش دوم را به پایان می‌برد.^[۲]

همچنین کتاب حاوی مباحثی پیرامون رسوم حکومتداری عباسیان می‌باشد. فهرست اسامی اشخاص، کتب، قبایل، مذاهب و اماکن نیز فهرست پایانی کتاب را تشکیل می‌دهد.^[۳]

• روغنی، شهره (۱۳۹۱). کتابشناسی گزیده توصیفی تاریخ و تمدن ملل اسلامی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.