بوم‌شناسی مولکولی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

بوم‌شناسی مولکولی بر علوم مختلفی نظیر ژنتیک، بوم‌شناسی و زیست‌شناسی تکاملی استوار است.^[۱] گرچه مفاهیم پایه و کاربردی در بوم‌شناسی مولکولی از سابقه‌ای دیرینه برخوردار است، ظهور این علم به عنوان یک رشته علمی در دهه ۱۹۸۰ اتفاق افتاد و از آن زمان به بعد رشد چشمگیری داشته‌است. در این مدت استفاده از روش‌های مولکولی برای شناسایی ژنتیکی موجودات، جمعیت‌ها و گونه‌ها در آزمایشگاه‌ها متداول گشته و توانسته‌است اطلاعات جدید و فراوانی را در زمینه بوم‌شناسی و تکامل گیاهان، جانوران، باکتری‌ها، جلبک‌ها و قارچ‌ها فراهم آورد.^[۲] نشانگرهای مولکولی در کمی نمودن تنوع ژنتیکی، جابجایی افراد و تبادل ژنی بین جمعیت‌ها، درون آمیزی، تعیین هویت افراد، شناسایی گونه‌های جدید و تعیین الگوی پراکنش تاریخی گونه‌ها کمک شایان توجهی نموده‌اند. جنبه‌های کاربردی این گونه اطلاعات بسیار مورد توجه محققان و مدیران بوده‌است. به عنوان مثال پاسخ این سؤال که کدام جمعیت‌ها به دلیل درون آمیزی با خطر جدی انقراض مواجه است یا چه میزان آمیختگی بین نژادهای اهلی و وحشی محصولات ژنتیکی به وجود آمده‌است، می‌تواند در مدیریت بهتر ذخایر ژنتیکی مفید باشد. با توسعه روش مولکولی دسترسی به چنین اطلاعاتی روز به روز سریع تر، آسان‌تر و کم هزینه تر می‌شود؛ بنابراین امروزه با استفاده از تعداد اندکی نمونه می‌توانیم منشأ جغرافیایی گونه‌های وارداتی و مهاجم را مشخص کنیم یا با استفاده از مواد بر جا مانده از جانوران، نظیر مو یا مواد دفعی، جمعیت گونه‌های تهدید شده را مدیریت کنیم.^[۳]

این رشته تا حدودی با زمینه ژنتیک مولکولی که از پیشگامان آن می‌توان به تئودوسیوس دابژنسکی و ای.بی.فورد اشاره کرد، قرابت دارد. آن‌ها تلاش کردند با ادغام نمودن این دو علم، از طریق فعالیت میدانی، موضوعاتی را که اساس ژنتیکی دارند بررسی و مطالعه کنند، درست بر خلاف گذشته که بررسی این مسائل تنها در آزمایشگاه‌ها قابل اجرا بود.^[۴]

از جمله روش‌های پر کاربرد در مطالعات بوم‌شناسی مولکولی می‌توان به استفاده از ریزماهوارک‌ها در تعیین جریان ژنی و دورگه‌های موجود بین جمعیت‌ها اشاره کرد.^[۵]

امروزه بوم‌شناسی مولکولی زمینه تحقیقاتی وسیعی است که طیف گسترده‌ای از رشته‌ها شامل ژنتیک جمعیت، ژنتیک حفاظت، تکامل و بوم‌شناسی رفتار را در بر می‌گیرد و تحقیقات در این رشته، به افزایش دانش و درک ما از طبیعت و سازو کارهای آن کمک شایانی نموده‌است. حاصل پژوهش‌های این رشته در مجلات مختلف بوم‌شناسی و تکامل به چاپ رسیده‌است.^[۶]

زمینه‌های مختلف پژوهش در بوم‌شناسی مولکولی در یک اصل مشترکند و آن استفاده از داده‌های ژنتیک مولکولی برای درک بهتر بوم‌شناسی و تکامل موجودات زنده در طبیعت است.^[۷]

• ارنست مایر

• مجله بوم‌شناسی مولکولی
• مرکز بوم‌شناسی مولکولی و تکاملی آلن ویلسون نیوزیلند

1. ↑ Charlesworth, Brian. "Measures of Divergence Between Populations and the Effect of Forces that Reduce Variability" (PDF). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
2. ↑ Miglani (2015). Essentials of Molecular Genetics. Alpha Science International Limited. p. 36.
3. ↑ Freeland, Joanna R. (2014). "Molecular Ecology". eLS. John Wiley & Sons, Inc. doi:10.1002/9780470015902.a0003268.pub2. ISBN 978-0-470-01590-2.
4. ↑ Brown WM, Prager EM, Wang A, Wilson AC (1982). "Mitochondrial DNA sequences of primates: tempo and mode of evolution" (PDF). Journal of Molecular Evolution. 18 (4): 225–39. Bibcode:1982JMolE..18..225B. doi:10.1007/bf01734101. hdl:2027.42/48036. PMID 6284948. S2CID 10908431.
5. ↑ Kumar S, Hedges SB (April 1998). "A molecular timescale for vertebrate evolution". Nature. 392 (6679): 917–20. Bibcode:1998Natur.392..917K. doi:10.1038/31927. PMID 9582070. S2CID 205001573.
6. ↑ Végvári Z, Katona G, Vági B, Freckleton RP, Gaillard JM, Székely T, Liker A (July 2018). "Sex-biased breeding dispersal is predicted by social environment in birds". Ecology and Evolution. 8 (13): 6483–6491. Bibcode:2018EcoEv...8.6483V. doi:10.1002/ece3.4095. PMC 6053579. PMID 30038750.
7. ↑ Hjernquist, Mårten B.; Thuman Hjernquist, Katherine A.; Forsman, Jukka T.; Gustafsson, Lars (2009-03-01). "Sex allocation in response to local resource competition over breeding territories". Behavioral Ecology (به انگلیسی). 20 (2): 335–339. doi:10.1093/beheco/arp002. ISSN 1045-2249.