خلد برین، ایران در روزگار صفویان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

خلد برین، ایران در روزگار صفویان کتابی است از محمد یوسف واله اصفهانی که به وقایع عصر صفوی اشاره کرده‌است. این اثر به زبان فارسی و در قرن ۱۱ هجری قمری نوشته شده که به کوشش سید میرهاشم محدث چاپ و منتشر شده‌است. این کتاب، تاریخ عمومی جامعی است که شامل هشت روضه و یک خاتمه می‌باشد. نویسنده این کتاب، میرزا محمد یوسف واله اصفهانی، برادر میرزا محمد طاهر وحید قزوینی و پسر میرزا حسین‌خان قزوینی است. وی همچنین مانند برادرش وحید قزوینی برای به دست آوردن مقام‌های دیوانی تربیت شده بود و به کارهای دولتی اشتغال داشت. او در آغاز مجلس‌نویس (محرر ارقام) بود. در پایان عهد شاه عباس دوم و چند سالی از دوران شاه سلیمان وزیر توپخانه شد. شعر می‌سرود و واله تخلص داشت. در سال ۱۰۵۸ در لشکرکشی شاه عباس دوم، به قندهار که به فتح آن شهر انجامید در رکاب شاه بود و در آن هنگام بیش از هفتاد سال داشت؛ بنابراین، تاریخ ولادت وی در سال ۹۸۸ هجری بوده‌است.

بخش‌ها

محتویات روضه‌های کتاب به توضیح زیر است.

روضه یکم: در تاریخ پیامبران و پادشاهان پیش از اسلام.
روضه دوم: در تاریخ پیامبر اسلام (ص) و امامان شیعه.
روضه سوم: در تاریخ خاندان اموی و عباسی.
روضه چهارم: در تاریخ دودمان‌های همروزگار خلفای عباسی.
روضه پنجم: در تاریخ چنگیزخان مغول و خاندان او.
روضه ششم: در تاریخ تیمور و جانشینان او.
روضه هفتم: در تاریخ سلسله‌های قراقویونلو و آق‌قویونلو و دیگر بازماندگان تیمور.
روضه هشتم که بیشترین بخش کتاب را شامل می‌شود، در پادشاهی صفویان است.
روضه هشتم خود دربرگیرنده هفت «حدیقه» بدین ترتیب است:
حدیقه اول: در سرگذشت شاه اسماعیل اول صفوی (۹۰۵ تا ۹۳۰ ه‍.ق) و شرح احوال مشاهیر سادات عظام و فحول علمای کرام و شعراء و ارباب کمال.
حدیقه دوم: در سرگذشت شاه طهماسب (۹۳۰ تا ۹۸۴ ه‍.ق) و شرح احوال امرای عظام و خوانین کرام و سادات عالی درجات و علمای اعلام و سایر هنرمندان آن عصر.
حدیقه سوم: در سرگذشت شاهزاده مظفر و شاه اسماعیل دوم و شاهزادگان دیگر.
حدیقه چهارم: در سرگذشت سلطان محمد (۹۸۵ق).
حدیقه پنجم: در سرگذشت شاه عباس اول (۹۹۶ تا ۱۰۳۸ق).
حدیقه ششم: در سرگذشت شاه صفی (۱۰۳۸ تا ۱۰۵۲ق).
حدیقه هفتم: در سرگذشت شاه عباس دوم (۱۰۵۲ تا ۱۰۷۷ق).
خاتمه کتاب در شرح حال شاه سلیمان صفوی است.

منابع

متن و مقدمه کتاب
مجله کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، عنوان مقاله: نگاهی به کتاب خلد برین نوشته: نوروززاده چگینی، بهروز.
خلد برین (ایران در روزگار صفویان) ویکی نور