سید محمدصادق روحانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

این مقاله نیازمند ویکی‌سازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوه‌نامه، محتوای آن را بهبود بخشید.

سید محمد صادق حسینی روحانی
عنوان(ها)	آیت‌الله العظمی فقیه العصر
اطلاعات شخصی
زاده	سید محمد صادق حسینی روحانی قمی ۲۴ تیر ۱۳۰۵ قم، ایران
درگذشته	۲۵ آذر ۱۴۰۱ (۹۶ سال)[۱] قم، ایران
آثار معروف	فقه الصادق در ۴۱ جلد
تحصیلات	نجف
استادان	سید حسین بروجردی سید ابوالقاسم خوئی کاظم شیرازی محمدحسین غروی اصفهانی محمد علی کاظمینی سید ابوالحسن اصفهانی
وبگاه	www.rohani.ir

سید محمدصادق حسینی روحانی (۲۴ تیر ۱۳۰۵^[۲] – ۲۵ آذر ۱۴۰۱) از مراجع تقلید شیعه اهل ایران بود. او در سن ۱۴ سالگی به درجه اجتهاد رسید و از شاگردان مشهور سید ابوالقاسم خویی به‌شمار می‌رفت. او تا آخر عمرش در قم اقامت داشت.^[۳] روحانی پس از مخالفت با معرفی حسینعلی منتظری به قائم مقامی رهبر در سال ۱۳۶۴ به مدت پانزده سال در حصر خانگی به سر برد، البته این حبس حتی پس از عزل حسینعلی منتظری از قائم مقامی ادامه داشت و بیت منتظری دخالتی در این حصر خانگی نداشت.^[۴]

او در محرم سال ۱۳۴۵ قمری (برابر با ۱۳۰۵ هجری خورشیدی، و تابستان ۱۹۲۶ میلادی) در شهر قم متولد شد. پدرش سید محمود روحانی قمی از استادان حوزهٔ علمیه قم است که در سال ۱۳۰۷ (هجری قمری) در قم به‌دنیا آمد، جدّ او «سید صادق قمی» از مراجع تقلید و از شاگردان شیخ انصاری بود.^[۳]

وی دروس پایهٔ ادبیات عرب را در قم نزد پدرش فرا گرفت. سپس در سال ۱۳۵۵ (قمری) در سن ۱۰ سالگی به همراه برادر بزرگترش برای استفاده از استادان بزرگ و نام‌آور حوزهٔ علمیه نجف، راهی نجف شد و دورهٔ چند سالهٔ دروس «سطح» را در مدت یک سال به اتمام رساند و به امتحان و توصیهٔ خویی در سن ۱۱ سالگی وارد درس خارج فقه و اصول شد.^[۳]

عمدهٔ استادان او عبارت‌اند از:^[۳]

1. محمدکاظم شیرازی
2. محمدحسین غروی اصفهانی
3. آقا ضیاءالدین عراقی
4. سید ابوالحسن اصفهانی
5. محمدرضا آل یاسین
6. سید ابوالقاسم خویی
7. سید حسین طباطبایی بروجردی

روحانی پس از مدت کوتاهی که در دروس سید ابوالقاسم خویی شرکت کرد، با خواندن دروس اصول و فقه، آنان را برای عده‌ای از طلاب و علاقه‌مندان به دروس حوزوی، تدریس می‌کرد.^{[نیازمند منبع]} او در اواخر سال ۱۳۲۹ (خورشیدی) وارد قم شد و در اوایل سال ۱۳۳۰ (خورشیدی) به تدریس دروس خارج فقه و اصول در صحن فاطمه معصومه پرداخت.

بعد از ورودش از حوزه علمیه نجف و شروع به تدریس درس خارج فقه و اصول و با توجه به نگارش کتاب فقه‌ الصادق بعد از مرگ سید حسین طباطبایی بروجردی به پیشنهاد مدرسین، رسالهٔ عملیه او منتشر شد. طبق آنچه در کتابخانه ملی ایران موجود است، اولین چاپ رسالهٔ توضیح‌المسائل او مربوط به سال ۱۳۴۰ (خورشیدی) است. در حوزویان معروف است که دو بار سید حسین طباطبایی بروجردی در درس خارجش از کتاب فقه الصادق نقل قول کرده‌ است.

به گفتهٔ صادق روحانی، او پس از صحبت با نواب صفوی در نجف، از ابوالقاسم خویی و سید حسین طباطبایی قمی برای ترور احمد کسروی به دست گروه فداییان اسلام فتوا گرفته است.^[۵]

سید محمدصادق روحانی در آذر ماه ۱۳۶۴ در جلسهٔ درسش دو نوبت به نحوهٔ تعیین حسینعلی منتظری به‌عنوان قائم مقام رهبری توسط مجلس خبرگان رهبری اعتراض کرد، و متعاقب آن ۱۵ سال در حبس خانگی در قم به سر برد.^[۶] در مقابل، حسینعلی منتظری در کتاب خاطراتش که در سال ۱۳۷۹ منتشر شده نوشته که اولاً تعطیل درس و حصر آقای روحانی بدون اطلاع وی بوده، ثانیاً او بلافاصله به محمد محمدی ری‌شهری وزیر اطلاعات اعتراض و صریحاً مخالفت خود را با حصر روحانی اعلام کرده، از حق اظهار نظر او دفاع نموده‌است. اما ری‌شهری به مخالفت منتظری توجهی نکرده‌است. منتظری علاوه بر آن نادرست بودن حصر، حسن قمی و صادق روحانی را از طریق احمد خمینی به روح‌الله خمینی تذکر داده‌است.^[۷] منتظری در پاسخ به سؤالات فرزندش سعید منتظری در سال ۱۳۸۵ که پس از درگذشتش و در سال ۱۳۹۰ منتشر گردید انتساب این مسئله به خودش را اکیداً رد کرده نوشته‌است: «آقای روحانی حدود سیزده سال در حصر خانگی قرار داشت، که حدود سه سال و نیم آن در زمان قائم مقامی من بود. جای این سؤال باقی است که اگر حصر ایشان به دستور من بوده، چرا پس از کنار رفتن و خانه نشین شدن من، حصر ایشان برطرف نگردید و ایشان نزدیک به ده سال دیگر در حصر قرار داشتند؟ اگر ایشان به صرف مخالفت با قائم مقامی اینجانب محصور شدند، پس آقایان -مطابق دیدگاه خودشان- باید به ایشان جایزه می‌دادند، چرا که در نهایت با ایشان هم نظر شدند بلکه ایشان زودتر به این نتیجه رسیده و مخالفت خود را اظهار کرده بود؛ نه این که ده سال دیگر حصر او را ادامه دهند! من فکر می‌کنم مسئله مخالفت ایشان با قائم مقامی من دستاویزی بود.»^[۸] اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطراتش تأیید کرده که حصر روحانی توسط ری‌شهری صورت گرفته‌است: «شب آقای ری‌شهری [وزیر اطلاعات] به منزل آمد… در مورد آقای سید صادق روحانی که با قائم مقامی رهبری منتظری مخالفت کرده، تصمیم به تعقیب محدود او گرفته‌اند. گفتم صلاح نیست.».^[۹]

متن پاسخ روحانی در رابطه با آزار حیوانات: (در کتاب فقه الصادق، ج۳۳، ص۴۹۰، فصلی را عنوان کرده‌ایم "تبع الروایات مرویه از ائمه اطهار"؛ اولین مطلب: نفقه حیوان مملوک، بر صاحبش واجب است و حیوان اگر رها شود، خودش نفقه را پیدا می‌کند در صورتیکه کافی نباشد بر مالکش واجب است حتی زنبور عسل که به مقتضای روایات باید مقداری از عسل در محل باقی بگذارند برای تغذیه آنها. در روایات نبوی، روایتی است از پیامبر اسلام فرمود: در آتش جهنم دیدم یک گربه‌ای را که به صاحبش حمله می‌کند و او را چنگ می‌زند. گفتند: این گربه در خانه او بوده طعام به او نداده گرسنه مانده‌است و رها هم نمی‌کرده‌است آن را تا از جای دیگر خوراک تهیه کند. باز فرموده‌است پیغمبر اکرم: برای دابه [جنبنده، ستور] بر صاحبش حقوقی است؛ هر وقت از او پیاده شد، ابتدا علف به او بدهد و آب به او نشان دهد تا بیاشامد و با تازیانه به صورت آن نزند و حدی فوق طاقت به آن تحمیل [نکند] و روایات خیلی زیاد است که مستفاد از آنها است که به هر عنوان (سیرک) یا غیر آن اذیت آنها و کشتنشان جایز نیست و کوتاهی در خوراک آنها از محرمات مسلم است و چنانچه مایل به بیشتر باشید به فقه الصادق رجوع کنید.)

او عقیده دارد که از مرجع تقلید فوت شده نمی‌توان تقلید کرد. بدین معنا که با فوت یک مرجع تقلید، مقلدین آن مرجع باید به یک مرجع تقلید اعلم آن‌زمان مراجعه و در مسائل شرعی از او تقلید کنند.

وی در رابطه با ازدواج «دختر باکره» اجازه و اذن پدر را شرط نمی‌دانند و معتقد است که دختر «بالغه و رشیده» می‌تواند بدون اذن پدر ازدواج دائم یا موقت داشته باشد.^[۱۰][۱۱]

همچنین در خصوص لطمه زدن به صورت و با قمه خود را مجروح کردن در عزاداری محرم، وی آن را جائز و مستحسن دانسته‌ است.^[۱۲]

فرزند او، سیدکاظم روحانی همسر نفیسه اشراقی نوهٔ دختری روح‌الله خمینی بوده‌است که طبق گفته بیت اشراقی در آبان ۱۳۷۴ از همدیگر جدا شدند.^[۱۳] زهرا دختر سیدکاظم هم با پسر محسن هاشمی رفسنجانی و نوه اکبر هاشمی رفسنجانی، ازدواج کرده‌است که این وصلت باعث اعتراض روحانی شد.^[۱۴] سید هادی خسروشاهی داماد روحانی بود.

از تألیفات روحانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:^{[۱۵][۱۶][۱۷]}

• سید ابوالحسن اصفهانی
• سید حسین بروجردی
• محمد علی اراکی
• سید محمدتقی خوانساری
• سید محمدتقی غضنفری
• سید احمد خوانساری
• سید ابوالقاسم خویی
• سید محمدرضا گلپایگانی

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به سید محمدصادق روحانی در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• وبگاه رسمی