سینما رادیوسیتی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

سینما رادیوسیتی
سر در سینما رادیوسیتی در سال‌های فعالیت
اطلاعات کلی
وضعیت	متروکه
گونه	سینما
سبک معماری	معماری گوگی
موقعیت	تهران، ایران
آدرس	پایین‌تر از میدان ولیعصر، نبش کوچه گیلان
مختصات	۳۵°۴۲′۲۸٫۷″ شمالی ۵۱°۲۴′۲۳٫۰″ شرقی / ۳۵٫۷۰۷۹۷۲°شمالی ۵۱٫۴۰۶۳۸۹°شرقی / 35.707972; 51.406389
پایان	۱۳۳۷
گشایش	۲۷ شهریور ۱۳۳۷
جزئیات فنی
شمار طبقات	۲ طبقه
مساحت کل طبقات	حدود ۱۲۳۰ مترمربع[۱]
طراحی و ساخت
معمار	حیدر غیایی
اطلاعات دیگر
گونه محل نشیمن	مبلمان سینمایی با مخمل قرمز
ظرفیت نشیمن	۱۴۰۰ صندلی

سینما رادیوسیتی یکی از سینماهای تهران، ایران بود که توسط حیدر غیایی طراحی و در ۲۷ شهریور ۱۳۳۷ افتتاح شد. با وجود بمب‌گذاری سال ۱۳۵۲ سینما همچنان فعال بود اما در آبان ۱۳۵۷ به آتش کشیده شد و پس از آن تعطیل گشت. این سینما پس از انقلاب ۱۳۵۷ مصادره شد و اکنون متروکه است. در بهمن ماه ۱۳۹۶، ساختمان سینما پس از بررسی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی قرار گرفت.^[۲]

رادیوسیتی به سبک معماری گوگی ساخته شده بود و نمای بیرون آن با چراغ‌های نئون آن را به یکی از مدرن‌ترین سینماهای ایران تبدیل کرده بود. این سینما یکی از پربیننده‌ترین سینماهای تهران بود که غالباً فیلم‌های آمریکایی پخش می‌کرد.

رادیوسیتی همچون سینما مولن روژ، کاخ سنا و هتل هیلتون توسط حیدر غیایی که از پیشگامان معماری مدرن ایران بود طراحی^{[en ۱][en ۲][۳][۴]} و در ۲۷ شهریور ماه سال ۱۳۳۷ در خیابان پهلوی تهران با حضور نمایندگان مجلس وقت افتتاح شد.^[۵] معماری نمای ورودی سینما به سبک گوگی طراحی شد و در طراحی آن از فرم‌های منحنی و مستقیم استفاده شده بود. چراغ‌های نئون قرمز رنگی بر روی نمای بیرونی ساختمان این سینما نصب شده بودند که شب‌ها روشن می‌شدند و جلوه‌ای مدرن به سینما می‌دادند.^{[en ۳][۶]}

دیوار نمای غربی سینما به شکل منحنی است که از قسمت پایینی سقف طبقه دوم شروع می‌شود و به شکل کنسول به سمت پیاده‌روی خیابان ولی‌عصر پیش آمده‌است. همچنین هنگامی که از کناره‌ها به سینما نگاه می‌شود، نمای بیرونی، حالت مقعری شکل دارد که برآمدگی‌های آن از لبه پشت بام قابل مشاهده است.

درهای ورودی سینما از سمت خیابان پهلوی باز می‌شدند و تماماً شیشه‌ای بودند. سالن انتظار، دارای چندین ستون بزرگ مرمرین بود که با ظرافت تراشیده شده بودند. پلکان مارپیچی‌شکل زیبایی این سالن را به بالکن سالن نمایش فیلم که در طبقه دوم قرار داشت، متصل می‌کرد. کف سالن نیز با سنگ مرمر پوشیده شده بود.^[۵] در معماری سینما از شیشه به صورت گسترده‌ای استفاده شده‌است، ضلع غربی و در ورودی از کف سالن تا سقف شیشه‌ای بودند، به گونه‌ای که پلکان مارپیچ و مردمی که داخل سینما حضور داشتند از بیرون سینما پیدا بودند.^[۱][۵]

رادیوسیتی داری یک سالن اصلی بزرگ بود و بالکنی بالای آن قرار داشت که مانند استادیوم طراحی شده بود. این سینما دارای بخش افراد ویژه هم بود که در گوشهٔ سمت چپ سالن اصلی قرار داشت و ورودی آن از ورودی سایر تماشاگران مجزا بود. این ورودی تماشاگران را به طبقه اول هدایت می‌کرد تا از آنجا به تماشای فیلم بپردازند. از جمله افراد مشهوری که در بخش افراد ویژه این سینما به تماشای فیلم نشسته‌است، فرح پهلوی بوده‌است.^[۷]

ظرفیت سالن سینما ۱٬۴۰۰ نفر بود و صندلی‌هایش از جنس مخمل قرمز بودند. تماشاگران می‌توانستند به راحتی روی صندلی‌ها تکیه دهند و بر پردهٔ سینما مسلط باشند. عرض پردهٔ نمایش چهارده و نیم متر بود.^[۵]

رادیوسیتی یکی از پربیننده‌ترین سینماهای تهران بود که از اواخر دههٔ ۳۰ فیلمهای روشنفکرانه اکران می‌کرد. بیشتر فیلمهای اکران‌شده در آن آمریکایی بودند.^[۸][۹] این سینما، محلی برای اجتماع طبقات مرفه جامعه و قرار گذاشتن دختران و پسران بود^[۱۰] که با لباس‌های رسمی و کت و شلوار، کراوات و کلاه شاپو در آن جمع می‌شدند. گاهی بلیت آن در بازار سیاه به دو برابر قیمت فروخته می‌شد و به دلیل ازدحام جمعیت، گاهی پلیس نیز دخالت می‌کرد و مردم را پراکنده‌می‌ساخت.^[۱۱] سانس ۱۱ صبح روزهای جمعه این سینما بسیار شلوغ بود و جوانان تهرانی با لباس‌های مد روز و شیک برای دیدن فیلم در جلوی آن صف می‌کشیدند.^[۱۲]

رادیوسیتی با نمایش فیلم فرانسوی-ایتالیایی گوهرفروشان مهتاب با بازی بریژیت باردو محصول سال ۱۹۵۸ افتتاح شد.^{[۵][en ۴]} بیش‌تر فیلم‌های اکران شده در این سینما، ساختهٔ هالیوود بودند.^{[en ۵]} فیلم‌های بربادرفته، ویولون‌زن روی بام، شهرستان رینتری، بیست هزار فرسنگ زیر دریا، داستان وست ساید، شکوه علفزار، زنان عاشق‌پیشه، پرنده شیرین جوانی، پرندگان، خشت و آینه و شب برخی از فیلم‌های خارجی مشهوری بودند که در این سینما به نمایش درآمدند.^[۱۳][۱۴]

ابراهیم گلستان برای نمایش خشت و آینه، رادیوسیتی را به مدت یک ماه اجاره کرد.^[۱۵] این فیلم در ۲۹ دی ماه ۱۳۴۴ به مدت سه هفته در این سینما به نمایش درآمد ولی مخاطب چندانی نداشت.^[۱۶][۱۷]

اولین فیلم سه‌بعدی که در تهران به نمایش درآمد، در سینما رادیوسیتی به نمایش گذاشته شد.^[۱۸] این فیلم که محصول سال ۱۹۶۶ ایالات متحدهٔ آمریکا و به سبک علمی–تخیلی بود، حباب نام داشت^{[en ۶]}

این سینما از جمله سینماهای نمایش‌دهندهٔ فیلم‌های جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم تهران بود که تا پیش از انقلاب در ایران برگزار می‌شد.^[۱۹]

در نمایش فیلم چهار سوار سرنوشت که در تاریخ ۲۵ امرداد ۱۳۴۱ انجام شد، فرح پهلوی به دعوت از انجمن طرفداران تربیت پیشاهنگی در جایگاه ویژه سینما رادیوسیتی حضور داشت و به تماشای این فیلم نشست.^[۲۰]

در سال ۱۳۴۴ و در هنگام نمایش فیلم پرندگان به کارگردانی آلفرد هیچکاک، تعدادی کبوتر توسط تماشاچیان از بالکن سینما به هوا پرواز داده شدند که موجب اختلال و به هم ریختگی در نظم سالن سینما شد. چراغ‌ها روشن شدند و نمایش فیلم برای مدتی متوقف گردید. این کار موجب ورود مدیریت سینما و پاسبان‌ها به داخل سالن سینما شد.^[۲۱][۲۲]

در تیرماه سال ۱۳۵۲ حادثهٔ بمب‌گذاری توسط سازمان مجاهدین خلق در سینما اتفاق افتاد^{[en ۷]} و تعدادی از صندلی‌های آن در اثر انفجار بمب آتش‌زا در آتش سوختند؛ ولی تا سال ۱۳۵۷ که انقلاب ایران رخ داد، سینما تعطیل نشد و همچنان دایر بود.

سینما رادیوسیتی در جریان انقلاب ایران و در حوادث آبان‌ماه سال ۱۳۵۷ همچون سینماهای کاپری، سینه موند و مولن روژ به آتش کشیده شد.^{[۲۳][en ۸]} گروهی حدوداً چهل نفری با چوب و چماق به آن حمله کردند شیشه‌ها و لامپ‌های نئونش را شکستند و تخریبش کردند.^[۲۴] رادیوسیتی همچون سینماهای آتلانتیک، شهر فرنگ، شهر قصه و گلدن سیتی جزو اولین سینماهایی بود که پس از انقلاب ۱۳۵۷ مصادره شدند^[۲۵] و هم‌اکنون در مالکیت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس قرار دارد.^[۲۶] این سینما در سال‌های دههٔ ۶۰ برای مدتی تغییر کاربری داد و به داروخانه تبدیل شد که آن نیز پس از مدتی تعطیل شد.^[۲۷] این سینما که در حال حاضر ساختمان آن مخروبه شده‌است، در خیابان ولی‌عصر، نرسیده به میدان ولی‌عصر، نبش کوچهٔ گیلان قرار دارد.^[۲۸]

پیش از انقلاب ۱۳۵۷، سینماهایی به همین نام در شهرهای بزرگ ایران ساخته شده بودند:

سینما رادیوسیتی رشت در سال ۱۳۴۴ در سبزه میدان رشت ساخته شد و در نوروز ۱۳۴۵ با نمایش فیلم هوس و دختر تنها افتتاح گردید.^[۲۹] این سینما پس از انقلاب به سینما ۲۲ بهمن تغییر نام داد.^[۳۰][۳۱] در حال حاضر این سینما دارای دو سالن نمایش فیلم و ۹۰۰ عدد صندلی است و به عنوان بزرگ‌ترین سینمای شهر رشت شناخته می‌شود.^[۳۲]

سینما رادیوسیتی مشهد در سال ۱۳۳۸ در خیابان خسروی مشهد توسط محمد اسکوئیان تأسیس شد. در آن زمان، رادیوسیتی تنها سینمایی در مشهد بود که علاوه بر طبقه همکف دارای بالکن هم در طبقه بالا بود. بهای بلیط ورودی آن ۱۲ ریال بود.^[۳۳] پس از ۳ سال به نام سینما سانترال تغییر نام داد و بازگشایی شد. پس از انقلاب، این سینما مصادره شد و با نام سینما انقلاب دوباره آغاز به کارکرد. در تاریخ ۹ خرداد ۱۳۷۱ به دلیل آتش‌سوزی، پس از ۳۳ سال فعالیت تعطیل شد.^[۳۴][۳۵] گنجایش این سینما ۵۲۸ صندلی بود.^[۳۶]

در رمان‌های سفر شب و طوطی قهرمانِ رمان به تماشای فیلم در این سینما می‌رود.

شهیار قنبری در قسمتی از ترانهٔ «دست‌ها» اینگونه به آن اشاره می‌کند:^[۳۷]

محمدعلی سپانلو نیز در شعر مسابقات از رادیوسیتی در کنار مولن‌روژ و آسیا نام می‌برد:^[۳۸]

در خرداد ماه سال ۱۳۹۴ محمد رحمانیان، نمایشی را با عنوان «سینماهای من» بر روی صحنه برد که در اپیزود سوم آن به رادیوسیتی به عنوان یکی از پاتوق‌های روشنفکری آن زمان می‌پردازد.^{[۳۹][۴۰][۴۱]}

در سال ۱۳۸۸ مقرر گردید سینما رادیوسیتی توسط شهرداری تهران بازسازی شود و به نام «مجتمع فرهنگی سوم خرداد» نامگذاری شود. این مجتمع که مکانی برای علاقه‌مندان به فرهنگ دفاع مقدس است شامل سه سالن و یک کتاب‌فروشی خواهد بود.^[۴۲]

• 
  پلکان مارپیچ برای ورود به بالکن سینما
• 
  نمایی از صندلی‌ها و پرده‌های داخل سالن
• 
  پلان‌ها و مقطع

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سینما رادیوسیتی موجود است.

• عکس‌های رادیوسیتی در وبگاه معماری معاصر ایران
• ویدئو کلیپ دست‌ها
• نگاره‌ای از بلیت چهارمین جشنواره جهانی فیلم تهران در وبگاه شهیار قنبری