عبدالقادر بن ملوک شاه بدائونی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

عبدالقادر بن ملوک شاه بدائونی یا ملّا عبدالقادر بدایونی (۹۴۷- ۱۰۲۴ق)، تاریخ نگار و مترجم صاحب نام قرن دهم هجری، مقارن با دوران سلطنت اکبرشاه در هندوستان است. زادگاه او را بدائون، ناحیه و شهری کهن در ایالت اوتار پرادش در شمال هند ذکر کرده‌اند.^[۱]

در دوازده سالگی پدرش ملوک شاه وی را به سنبهل، نزد شیخ حاتم سنبهلی می‌برد تا فقه حنفی را بیاموزد. وی هم چنین نزد محمد مکی و نیز جد مادریش مخدوم اشرف بساوری، قرآن و علوم عربی را آموخت. بدائونی در سال ۹۶۶ق به همراه پدرش به آگرا می‌رود و در سلک شاگردان شیخ مبارک ناگوری، علوم رسمی را فرا می‌گیرد. بدائونی در علوم دیگر از جمله موسیقی، تاریخ و نجوم نیز تبحر داشته است.

بدائونی در اواخر ذیحجه ۹۸۱ به آگره می‌رود و در آنجا توسط جلال‌خان قورچی و حکیم عین‌الملک شیرازی به اکبر شاه معرفی می‌شود. او پس از ورود به دربار اکبر، دارای منصب‌هایی می‌گردد و مسئولیت‌هایی نیز به وی واگذار می‌شود. از جمله این که به دستور اکبر، فعالیت‌های گسترده‌ای را در زمینه نگارش و نیز ترجمه آثاری از زبان سانسکریت و عربی به فارسی آغاز می‌کند. از مهم‌ترین آثار او نگارش کتاب منتخب التواریخ در سه جلد می‌باشد که تاریخ نگاری از زمان غزنویان تا سلطنت اکبر شاه را شامل می‌شود.^[۱][۲]

بدائونی یک از منتقدان جدی اکبرشاه در راستای سیاست‌های دین الهی و صلح کل بود. او طرفدار جناح روحانیان سنّی سنتی بود و نفوذ ابوالفضل علامی، فیضی دکنی و شیخ مبارک را عامل بدعت در دستگاه پادشاه اکبر می‌دید. با این حال او نیز طرفدار هزاره‌گرایی بود و به شخصیت‌های مسیحایی همچون محمد نوربخش (موسس جنبش نوربخشی در ایران) و مهدی جانپور (موسس مهدویه در هند) اظهار علاقه می‌کرد.^[۳]

• منتخب التواریخ
• نجات الرشید
• الاحادیث
• تالیف بخش عمده‌ای از کتاب تاریخ الفی ^[۴][۵]

• رامایانا
• بید اتهرین
• بحر الاسمار
• جامع رشیدی
• دو بخش از هجده بخش مهابهاراتا
• ده جزوه از نسخه‌ی معجم البلدان

بدائونی در سال ۹۹۹ قمری به زادگاهش بدائون باز می‌گردد و اواخر عمر خویش را در انزوا سر می‌کند. دربارهٔ تاریخ دقیق مرگ وی اختلاف نظر وجود دارد. او را در باغ انبه عطارپور در نزدیکی بدائون دفن کردند.

• میراث مشترک ادب فارسی/ گفتگو با دکتر توفیق سبحانی - (کیهان فرهنگی - سال بیست و دوم - آبان)، ص ۱۲ [۱]