فرمانداری کل بلوچستان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

فرمانداری کل بلوچستان
فرمانداری کل سازمان
بنیان‌گذاری۱۳۲۶ یا ۱۳۲۵
سازمان پیشین
برچینش۱۳۳۶
سازمان پسین
گونهٔ سازمانفرمانداری کل
حوزهٔ قدرتفرمانداری کل بلوچستان
ستادزاهدان
فرمانداری کل بالادستوزارت کشور

فرمانداری کل بلوچستان واحدی از تقسیمات پیشین کشوری ایران در تغییرات تدریجی استان‌های دهگانه بود که به استناد تبصره ماده ۲ قانون ۱۳۱۶ در سال ۱۳۲۶ به وجود آمد.[۳][۴]

در این دوره برای اولین بار پدیده جدیدی تحت عنوان «فرمانداری کل یا فرمانداری» در تاریخ در ۱۳۲۶/۲/۲۶ طی تصویب «فرمانداری کل بلوچستان» که شامل استان سیستان و بلوچستان فعلی می‌شد توسط هیئت وزیران تصویب و از استان هشتم (کرمان و بلوچستان) جدا و ایجاد گشت.[۵] ابتدا در ۱۳۲۶/۲/۲۶ تصویب شد که حوزهٔ بلوچستان مرکب از ۳ فرمانداری تابعه سراوان، ایرانشهر و چابهار به مرکزیت زاهدان[۶][۷] تحت نظر یک مأمور عالی‌رتبه به نام والی از طرف مرکز (تهران) اداره شود.[۸][۹]

در ابتدا این نوع تقسیم، یعنی فرمانداری مستقل از استانداری بود، امری که مشخص نیست هیئت وزیران بر چه اساسی دست به تأسیس فرمانداری زدند اما در تاریخ ۱۳۲۶/۵/۳۱ ماده ۲ مصوبه تغییر کرد و به جای کلمه «والی» عبارت «فرماندار کل» که هم ردیف با «استاندار» است قرار گرفت.[۱۰] بدین ترتیب واحدهای استان با فرمانداری کل برابر بود و توسط استاندار یا فرماندار کل اداره می‌شد. ضمن آنکه در پی تغییر مصوبه ماده ۲ مورخه ۱۳۲۶/۵/۳۱، زابل از استان نهم جدا و به «فرمانداری کل بلوچستان» الحاق شد.[۱۱] در سال ۱۳۲۹ کلمه «کل» از کنار فرمانداری حذف شد اما «فرمانداری بلوچستان» تا ۱۳۳۶ به قوت خود باقی ماند.[۱۲]

در سال ۱۳۳۶ واحد «فرمانداری کل بلوچستان» تبدیل به «استان بلوچستان و سیستان» شد[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰] و احتمالاً در اواخر دوره پهلوی یا اوایل دوره جمهوری اسلامی «استان بلوچستان و سیستان» به «استان سیستان و بلوچستان» تغییر نام داد.

تقسیمات کشوری

[ویرایش]
واحد
تقسیمات کشوری
مرکز
فرمانداری کل
فرمانداری ها
(فرمانداری‌های تابع)
بخش‌ها جمعیت بخش سال ۱۳۳۸ منبع[الف]
فرمانداری کل بلوچستان زاهدان فرمانداری زاهدان زاهدان (بخش مرکزی) ۱۷٬۴۹۲ نفر [ب][۲۳]
خاش ۲۸٬۷۳۴ نفر
میرجاوه ۷٬۶۶۷ نفر
نصرت آباد ۷٬۶۶۷ نفر
فرمانداری زابل زابل (بخش مرکزی) ۱۲٬۳۱۴ نفر
میانکنگی ۳۴٬۵۱۶ نفر
پشت آب و شیب آب ۸۱٬۱۹۱ نفر
شهرکی و نارویی ۲۴٬۸۲۷ نفر
فرمانداری ایرانشهر ایرانشهر (بخش مرکزی) ۳٬۶۱۶ نفر
بمپور ۴۰٬۰۴۱ نفر
سرباز ۱۷٬۷۳۴ نفر
راسک و فیروز آباد ۴٬۶۹۷ نفر
فرمانداری سراوان سراوان (بخش مرکزی) ۱۰٬۸۲۸ نفر
سیب و سوران ۲۴٬۸۰۷ نفر
جالق ۱۰٬۰۶۹ نفر
زابلی ۹٬۰۸۹ نفر
فرمانداری چابهار چابهار (بخش مرکزی) ۴٬۵۷۳ نفر
دشتیاری ۲۰٬۰۰۱ نفر
نیکشهر ۱۶٬۱۰۶ نفر
قصرقند ۱۰٬۲۳۳ نفر

تبدیل به استان بلوچستان و سیستان

[ویرایش]

تبدیل فرمانداری کل به استان

[ویرایش]

در سال ۱۳۳۶/۷/۲۹ واحد «فرمانداری کل بلوچستان» به «استان بلوچستان و سیستان»[۲۴][۲۵] تبدیل و تا اواخر دوره پهلوی یا اوایل دوره جمهوری اسلامی باقی ماند.[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱]

تقسیمات سال ۱۳۴۴ کشور

[ویرایش]

در سال ۱۳۴۴ شمسی کشور ایران به ۱۳ استان و ۸ فرمانداری تقسیم شد که عبارت بودند از:

۱۳ استان شامل: ۱-استان تهران ۲-استان گیلان ۳-استان مازندران ۴-استان آذربایجان شرقی ۵-استان آذربایجان غربی ۶-استان کرمانشاهان ۷-استان خوزستان ۸استان فارس ۹-استان کرمان ۱۰-استان خراسان ۱۱-استان اصفهان ۱۲-استان بلوچستان و سیستان ۱۳-استان کردستان[۳۲][۳۳]

۸ فرمانداری کل شامل: ۱-فرمانداری کل بنادر و جزایر بحر عمان ۲-فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس ۳-فرمانداری کل چهارمحال و بختیاری ۴-فرمانداری کل بویراحمد سردسیر کهگیلویه ۵-فرمانداری کل سمنان ۶-فرمانداری کل همدان، ۷-فرمانداری کل لرستان ۸-فرمانداری کل ایلام و پشتکوه[۳۴][۳۵]

تغییر نام به استان سیستان و بلوچستان

[ویرایش]

احتمالاً در اواخر دوره پهلوی یا اوایل دوره جمهوری اسلامی «استان بلوچستان و سیستان» تبدیل به «استان سیستان و بلوچستان» فعلی می‌شود.

یادداشت‌ها

[ویرایش]
  1. این آمار بر اساس کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن اثر تیمسار جهانبانی تألیف سال ۱۳۳۸ است[۲۱]
  2. این جدول بر اساس کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن اثر تیمسار جهانبانی در شرح تقسیمات بلوچستان است البته در سال ۱۳۳۸ دو سال از تبدیل فرمانداری کل بلوچستان به استان بلوچستان و سیستان می‌گذشت اما مرز بندی‌های آن یقیناً به همین شکل بوده زیرا بدون اصلاحات اراضی تبدیل فرمانداری کل به استان صورت گرفت.[۲۲]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  • نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. «مقاله معیارهای تقسیمات کشوری در دوره پهلوی دوم» (PDF). نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دریافت‌شده در ۸ آوریل ۲۰۲۴.
  1. (سالنامه شهرداری‌ها، سال ۱۳۴۵، ص ۱۹–۲۰)
  2. امیراحمدیان، بهرام. «تقسیمات کشوری». در 1344شمسی نیز سیزده استان (تهران، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاهان، خوزستان، فارس، کرمان، خراسان، اصفهان، بلوچستان و سیستان، کردستان) و هشت فرمانداری کل (بنادر و جزایر دریای عمان، بنادر و جزایر خلیج فارس، چهارمحال و بختیاری، بویراحمد سردسیر کهگیلویه، سمنان، همدان، لرستان، ایلام و لرستان و پشتکوه) در ترکیب تقسیمات کشوری (سالنامة شهرداریها، ص 19ـ20). از آن به بعد نیز تقسیمات کشوری ایران تغییرات بسیار کرد. دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک) در پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |تاریخ بایگانی= دارد (کمک).
  3. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. «فرمانداری کل بلوچستان با استاد به ماده 2 قانون سال 1316 در سال ۱۳۲۶ به وجود آمد» (PDF). نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ص. ۱۲۴. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۴.
  4. «در سال 1326، حوزه بلوچستان به صورت فرمانداری کل ـ مشتمل بر سه فرمانداری جزء ـ تشکیل و مرکز آن شهر زاهدان شد». rch.ac.ir. دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۴.
  5. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. «در ۱۳۲۵/۴/۳ استان سوم و چهارم تبدیل به یک استان به نام استان آذربایجان گردیده و در ۲۰ مهر ۱۳۲۶ شهرستان‌های قزوین، ساوه، محلات از استان یکم و شهرستان‌های تهران، قم، دماوند از استان دوم با هم ادغام شده و استان مرکزی (به مرکزیت تهران) را تشکیل دادند. در این دوره برای اولین بار پدیده جدیدی تحت عنوان «فرمانداری کل یا فرمانداری» در تاریخ ۱۳۲۶/۲/۲۶ طی تصویب «فرمانداری کل بلوچستان»، که شامل استان سیستان و بلوچستان ایجاد شد» (PDF). نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ص. ۱۲۴. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۴.
  6. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. «این روند از استان سیستان و بلوچستان فعلی آغاز شد. ابتدا در 1326/2/26 تصویب شد که حوزهٔ بلوچستان مرکب از فرمانداریهای سراوان، ایرانشهر و چابهار به مرکزیت زاهدان تحت نظر یک مأمور عالی‌رتبه به نام والی از طرف مرکز (تهران) اداره خواهد شد» (PDF). نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ص. ۱۲۴و۱۲۵. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۴.
  7. «در سال 1326، حوزه بلوچستان به صورت فرمانداری کل ـ مشتمل بر سه فرمانداری جزء ـ تشکیل و مرکز آن شهر زاهدان شد». rch.ac.ir. دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۴.
  8. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. «این روند از استان سیستان و بلوچستان فعلی آغاز شد. ابتدا در 1326/2/26 تصویب شد که حوزهٔ بلوچستان مرکب از فرمانداریهای سراوان، ایرانشهر و چابهار به مرکزیت زاهدان تحت نظر یک مأمور عالی‌رتبه به نام والی از طرف مرکز (تهران) اداره خواهد شد» (PDF). نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ص. ۱۲۴و۱۲۵. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۴.
  9. «در سال 1326، حوزه بلوچستان به صورت فرمانداری کل ـ مشتمل بر سه فرمانداری جزء ـ تشکیل و مرکز آن شهر زاهدان شد». rch.ac.ir. دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۴.
  10. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. «فرمانداری در این نوع تقسیم، ابتدا مستقل از استانداری بود، امری که مشخص نیست هیئت وزیران بر چه اساسی دست به تأسیس فرمانداری زدند اما در تاریخ ۱۳۲۶/۵/۳۱ ماده ۲ مصوبه تغییر کرد و به جای کلمه «والی» عبارت «فرماندار کل» که هم ردیف با استاندار است قرار گرفت» (PDF). نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ص. ۱۲۴. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۴.
  11. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. «فرمانداری کل بلوچستان به مرکزیت زاهدان تأسیس شد که بعدتر زابل هم به فرمانداری کل بلوچستان الحاق شد» (PDF). نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ص. ۱۲۴. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۴.
  12. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. «در سال ۱۳۲۹ کلمه «کل» از کنار فرمانداری حذف شد اما «فرمانداری بلوچستان» تا ۱۳۳۶ به قوت خود باقی ماند» (PDF). نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ص. ۱۲۴. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۴.
  13. افشار سیستانی، ایرج. کتاب بلوچستان و تمدن دیرینه آن- بلوچستان و سیستان در این تقسیم‌بندی به صورت استان واحدی درآمدند. ص. ۱۸۸. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  14. (سالنامه شهرداری‌ها، سال ۱۳۴۵، ص ۱۹–۲۰)
  15. امیراحمدیان، بهرام. «تقسیمات کشوری». در 1344شمسی نیز سیزده استان (تهران، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاهان، خوزستان، فارس، کرمان، خراسان، اصفهان، بلوچستان و سیستان، کردستان) و هشت فرمانداری کل (بنادر و جزایر دریای عمان، بنادر و جزایر خلیج فارس، چهارمحال و بختیاری، بویراحمد سردسیر کهگیلویه، سمنان، همدان، لرستان، ایلام و لرستان و پشتکوه) در ترکیب تقسیمات کشوری (سالنامة شهرداریها، ص 19ـ20). از آن به بعد نیز تقسیمات کشوری ایران تغییرات بسیار کرد. دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک) در پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |تاریخ بایگانی= دارد (کمک).
  16. جهانبانی، امان‌الله (1338 شمسی). کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن. تهران. ص. ص۵۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  17. جهانبانی، امان‌الله (1338 شمسی). کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن. تهران. ص. ص۱۰۵. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  18. افشار سیستانی، ایرج. کتاب بلوچستان و تمدن دیرینه آن- بلوچستان و سیستان در این تقسیم‌بندی به صورت استان واحدی درآمدند. ص. ۱۸۸. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  19. احمدی، کامیل. کتاب از مرز تا مرز- بلوچ‌ها در استان‌های بلوچستان و سیستان و جنوب کشور و شمال شرقی خراسان و جنوب کرمان و شرق هرمزگان زندگی می‌کنند. انتشارات آوای بوف. ص. ۱۲۱. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  20. یغمایی، اقبال (۱۳۵۰–۱۳۵۹). کتاب بلوچستان و سیستان: سرزمین نژاده مردمان و پهلوانان سخت‌کوش. شابک ۹۷۸۶۲۲۶۶۲۳۹۷۱. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  21. جهانبانی، امان‌الله (1338 شمسی). کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن. تهران. ص. ص۱۰۶-۱۰۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  22. جهانبانی، امان‌الله (1338 شمسی). کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن. تهران. ص. ص۱۰۶-۱۰۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  23. جهانبانی، امان‌الله (1338 شمسی). کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن. تهران. ص. ص۱۰۶-۱۰۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  24. افشار سیستانی، ایرج. کتاب بلوچستان و تمدن دیرینه آن- بلوچستان و سیستان در این تقسیم‌بندی به صورت استان واحدی درآمدند. ص. ۱۸۸. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  25. (سالنامه شهرداری‌ها، سال ۱۳۴۵، ص ۱۹–۲۰)
  26. امیراحمدیان، بهرام. «تقسیمات کشوری». در 1344شمسی نیز سیزده استان (تهران، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاهان، خوزستان، فارس، کرمان، خراسان، اصفهان، بلوچستان و سیستان، کردستان) و هشت فرمانداری کل (بنادر و جزایر دریای عمان، بنادر و جزایر خلیج فارس، چهارمحال و بختیاری، بویراحمد سردسیر کهگیلویه، سمنان، همدان، لرستان، ایلام و لرستان و پشتکوه) در ترکیب تقسیمات کشوری (سالنامة شهرداریها، ص 19ـ20). از آن به بعد نیز تقسیمات کشوری ایران تغییرات بسیار کرد. دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک) در پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |تاریخ بایگانی= دارد (کمک).
  27. جهانبانی، امان‌الله (1338 شمسی). کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن. تهران. ص. ص۵۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  28. جهانبانی، امان‌الله (1338 شمسی). کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن. تهران. ص. ص۱۰۵. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  29. افشار سیستانی، ایرج. کتاب بلوچستان و تمدن دیرینه آن- بلوچستان و سیستان در این تقسیم‌بندی به صورت استان واحدی درآمدند. ص. ۱۸۸. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  30. احمدی، کامیل. کتاب از مرز تا مرز- بلوچ‌ها در استان‌های بلوچستان و سیستان و جنوب کشور و شمال شرقی خراسان و جنوب کرمان و شرق هرمزگان زندگی می‌کنند. انتشارات آوای بوف. ص. ۱۲۱. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  31. یغمایی، اقبال (۱۳۵۰–۱۳۵۹). کتاب بلوچستان و سیستان: سرزمین نژاده مردمان و پهلوانان سخت‌کوش. شابک ۹۷۸۶۲۲۶۶۲۳۹۷۱. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  32. (سالنامه شهرداری‌ها، سال ۱۳۴۵، ص ۱۹–۲۰)
  33. امیراحمدیان، بهرام. «تقسیمات کشوری». در 1344شمسی نیز سیزده استان (تهران، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاهان، خوزستان، فارس، کرمان، خراسان، اصفهان، بلوچستان و سیستان، کردستان) و هشت فرمانداری کل (بنادر و جزایر دریای عمان، بنادر و جزایر خلیج فارس، چهارمحال و بختیاری، بویراحمد سردسیر کهگیلویه، سمنان، همدان، لرستان، ایلام و لرستان و پشتکوه) در ترکیب تقسیمات کشوری (سالنامة شهرداریها، ص 19ـ20). از آن به بعد نیز تقسیمات کشوری ایران تغییرات بسیار کرد. دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک) در پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |تاریخ بایگانی= دارد (کمک).
  34. (سالنامه شهرداری‌ها، سال ۱۳۴۵، ص ۱۹–۲۰)
  35. امیراحمدیان، بهرام. «تقسیمات کشوری». در 1344شمسی نیز سیزده استان (تهران، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاهان، خوزستان، فارس، کرمان، خراسان، اصفهان، بلوچستان و سیستان، کردستان) و هشت فرمانداری کل (بنادر و جزایر دریای عمان، بنادر و جزایر خلیج فارس، چهارمحال و بختیاری، بویراحمد سردسیر کهگیلویه، سمنان، همدان، لرستان، ایلام و لرستان و پشتکوه) در ترکیب تقسیمات کشوری (سالنامة شهرداریها، ص 19ـ20). از آن به بعد نیز تقسیمات کشوری ایران تغییرات بسیار کرد. دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک) در پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |تاریخ بایگانی= دارد (کمک).
  36. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Baluchistan_and_Sistan_province.jpg
  37. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Baluchistan_and_Sistan_province3.jpg
  38. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Baluchistan_and_Sistan_province2.jpg