French
Deutschقوللر آقاسی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
قوللر آقاسی یک لغت ترکی به معنای «امیر سپاه غلامان» و یکی از مقامات کشوری در دربار ایران بود.[۱]
این منصب در دوره صفویه ایجاد شد. به نوشته میرزا سمیعا «قوللر آغاسی، بعد از عالیجاه قورچی‌باشی عمده‌ترین امراء و ارکان دولت باهره و ریش سفید قاطبه غلامان سرکار خاصه شریفه است.» اصطلاح ترکی قوللر به معنای غلامان، ارتشی بود متشکل از غلامان ارمنی، چرکس و گرجی که در جریان لشکرکشی‌های دوران صفوی به قفقاز اسیر شده بودند. این نیروی نظامی توسط شاه عباس برای مقابله با قدرت «قبایل تُرک قزلباش» که اشراف نظامی صفویان را تشکیل می‌دادند، ایجاد شد.[۲][۳][۴] شکل‌گیری سپاه غلامان خاصه شریفه، راه حل مؤثری برای معضل شاه عباس بود، اما در درازمدت، منشأ ضعف دولت صفوی شد، زیرا این غلامان توانایی و ویژگی‌های رزمی قزلباشان را نداشتند.[۵] در این دوره «قوللر» همه جا مترادف لغت عربی عربی غلام استعمال شده‌است.
در «تذکره‌الملوک» وظایف قوللرآقاسی چنین نوشته شده‌است: «تیول و مواجب همه ساله و برات و انعام قاطبه غلامان بعد از تجویز عالیجاه قوللر آقاسی به تصویب وزیر دیوان اعلا (وزیر اعظم) می‌رسید، و خدمت ایالت و حکومت ویوزباشی گری و مین‌باشی گری و تیول و مواجب و انعام قاطبه غلامان بر طبق عرض قوللر آقاسی و تعلیقه وزراء اعظم، شفقت می‌شده و امور متعلق به غلامان بر طبق عرض قوللر آقاسی و تعلیقه وزراء اعظم، شفقت می‌شده و امور متعلق به غلامان را ریش سفید سرکار مزبور، که عالیجاه قوللر آقاسی است، به حقیقت رسیده قطع و فصل می‌داده و ارقام و احکام ملازمت و مواجب و تیول همه ساله، و انعام جماعت مذکوره، به طغرا و مهر عالیجاه مشارٌ‌الیه می‌رسید. و عالیجاه مزبور از امراء جانقی بود.»[۶]
به نوشته فرهنگ معین قوللرآقاسی مهتر غلامان بوده‌است.[۷]
از قوللرآقاسیان معروف در تاریخ ایران می‌توان از رستم‌خان قوللرآقاسی حاکم گرجی‌تبار دوره صفوی و امیربهادر وزیر جنگ محمدعلی شاه قاجار و حسین قوللرآقاسی بنیانگذار سبک نقاشی قهوه‌خانه ای را نام برد.
منابع
[ویرایش]- ↑ Floor, Willem (2001). Safavid Government Institutions. Costa Mesa, California: Mazda Publishers. pp. 1–311. ISBN 978-1568591353.
- ↑ «Encyclopædia Iranica». ص. In order to counterbalance the power of the qizilbāš Turkman tribesmen, who constituted the Safavid military aristocracy, Shah ʿAbbās I created a standing army of Georgian, Armenian, and Circassian Christians taken prisoner in the course of campaigns in the Caucasus٫ These men, known as ḡolāmān-e ḵāṣṣa-ye šarīfa, were converted to Islam and trained for se.
- ↑ مهاجرت‌های اجباری و سازماندهی مجدد نظم منطقه ای در قفقاز توسط سلسله صفویه در ایران؛ نویسندگان: هیروتاکه مائدا مسعود ولی عرب. منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم زمستان 1400 شماره 36.
- ↑ غلامان خاصه (نخبگان نوخاستهٔ دوران صفوی)، نویسنده: سوسن بابایی، کاترین بابایان، اینا باغدیانتس، مک کیب، معصومه فرهاد. ترجمه: حسن افشار.
- ↑ «Encyclopædia Iranica». ص. In the short term, the creation of the ḡolām corps was an effective solution in the shah’s dilemma٫ In the long term, it proved a source of weakness to the state, because the ḡolāms, in the final analysis, did not possess the fighting qualities of the Qezelbāš٫.
- ↑ «مشاغل حکومتی عصر صفوی». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۱۸.
- ↑ «معنی قوللرآقاسی، فرهنگ معین». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۱۸.