محاصره مکه (۶۹۲) - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

محاصره دوم مکه
بخشی از فتنه دوم
تاریخ ۷۲ هجری موقعیت مکه ۲۱°۲۵′ شمالی ۳۹°۴۹′ شرقی / ۲۱٫۴۱۷°شمالی ۳۹٫۸۱۷°شرقی / 21.417; 39.817 نتایج پیروزی امویان، فتح مکه به دست حجاج بن یوسف، مرگ عبدالله بن زبیر، پایان فتنه دوم
طرف‌های درگیر
امویان	زبیریان
فرماندهان و رهبران
عبدالملک بن مروان حجاج بن یوسف	عبدالله بن زبیر † جعفر بن زبیر † عبدالله بن مطیع †
قوا
نامشخص	نامشخص
تلفات و خسارات
نامشخص	نامشخص کعبه و بسیاری از خانه‌ها تخریب شدند

محاصره دوم مکه به دستور عبدالملک مروان و به رهبری حجاج بن یوسف ثقفی بین امویان و زبیریان در سال ۷۲ هجری رخ داد؛ که در آخر باعث مرگ عبدالله بن زبیر شد.

عبدالملک بن مروان خلیفه اموی که از نفوذ و قدرت عبدالله بن زبیر در حجاز ترس و وحشت داشت تصمیم گرفت که پس از غلبه و تسلط بر مصعب بن زبیر و تسخیر بصره و کوفه کار عبدالله را نیز یکسره کند و حجاج بن یوسف را که سرسخت و دارای قدرت بود برای دفع و نابودی ابن زبیر به مکه اعزام کند^[۱] نقل است که خود حجاج شخصاً داوطلب این مأموریت شد و به عبدالملک گفت که در خواب دیده عبدالله بن زبیر را به قتل رسانده پوست او را کنده و پر از کاه کرده‌است. عبدالملک، حجاج را از کوفه برای دفع طغیان و شورش ابن زبیر فرستاد. حجاج با هزار و پانصد نفر سپاه ابتدا به طائف رفت. عبدالملک هم گروه گروه سپاه به یاری او فرستاد.^[۲]

عبدالملک بن مروان حجاج را در رمضان سال ۷۲ هجری به جنگ عبدالله بن زبیر به مکه فرستاد. حجاج از طائف حرکت کرد و با او بر سر چاه میمون جنگید. عبدالله شکست خورد و به مکه گریخت.^[۳] حجاج مکه را به مدت نه ماه محاصره کرد. در ذی‌الحجه هم به جنگ مشغول بود. در آن سال کسی به حج نرفت. حجاج بر مکه منجنیق فرستاد. از سنگ منجنیق بیش‌تر خانه‌ها خراب شدند.^[۳][۳]

بعد از این وقایع عبدالله بن زبیر تصمیم گرفت به داخل کعبه بگریزد.^[۴] مادرش به او گفت:

کسی که حرمت بیرون کعبه نگه نمی‌دارد حرمت درون کعبه هم ندارد

بنابراین عبدالله بن زبیر جنگ کرد تا اینکه در روز سه شنبه جمادی‌الاول سنه ثلاث و سبعین (سال ۷۳ هجری قمری) کشته شد. وقتی حجاج مکه را احاطه کرد چون خانه کعبه را با منجنیق خراب کرده بود با مشورت سربازانش تمام کعبه را شکافت.^[۵]

• ممتحن، حسینعلی (۱۳۸۱). تاریخ سیاسی اسلام در عصر امویان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی. شابک ۹۶۴-۴۵۷-۰۵۹-۶.