هارون یشایایی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

هارون یشایایی
نام هنگام تولد	پرویز، یشعیا (نام مذهبی)
زادهٔ	۳ شهریور ۱۳۱۴[۱] تهران، ایران
ملیت	ایرانی
پیشه	سینما

هارون(پرویز) یشایایی (زاده ۳ شهریور ۱۳۱۴ در تهران)فعال سیاسی چپ گرا، رهبر یهودیان ایران و تهیه‌کنندهٔ سینما است.

هارون یشایایی مشهور به پرویز ^[۲] سوم شهریور سال ۱۳۱۴ در تهران در یک خانواده مذهبی یهودی به دنیا آمد. پدر او موشه حییم نام داشت که در محله عودلاجان به قصابی اشتغال داشت. پدر او در سن کودکی وی در سن ۴۴ سالگی به دلیل ابتلا به کزاز درگذشت و مسئولیت نگهداری از هارون و پنج برادر و سه خواهرش به عهدهٔ مادر آن‌ها گذاشته شد. او تحصیلات ابتدایی را در مدرسه اتحاد (آلیانس) پایین در محله عودلاجان و در مدرسه نور صداقت که متعلق به میسیونرهای مسیحی بود و متوسطه را در مدرسه اتحاد (آلیانس) به پایان برد. آن دوران همراه بود با جنبش ملی شدن صنعت نفت و او و دوستان یهودی خود در مدارس اتحاد به مبارزه با گروههایی نظیر سومکا و گروههای پان ایرانیست و ملی گرا پرداخت. در سال ۱۳۳۰ به عضویت نشریه “بنی آدم” به سردبیری لقمان صالح، وابسته به گروهی از یهودیان که در راستای تفکرات حزب توده فعالیت داشتند، درآمد. اولین بار او در سال ۱۳۳۰ به جرم فعالیتهای سیاسی زندانی شد و نه ماه زندانی بود. این دستگیری در زمانی اتفاق افتاد که یشایایی در حال فروختن روزنامه های حزب توده در چهارراه استانبول بود که توسط ماموران ساواک دستگیر شد. به دلیل صغر سن او به دارالتادیب منتقل شد.^{[۳] [۴]} در نهایت به دلیل درگیریهای زیاد بین یشایایی و گروه های مخالف، از مدرسه آلیانس اخراج شد. ^[۵] در این زمان دوستی اولیه بین یشایایی و بیژن جزنی که از افراد رده بالای جوانان حزب توده بود شکل گرفت. جزنی و یشایایی به شدت از محمد مصدق حمایت میکردند. در زمان کودتای ۲۸ مرداد یشایایی و سایر دوستان کمونیست او منتظر اعلام جنگ بر علیه سلطنت طلبان بودند. ولیکن در نهایت جنگ اتفاق نیفتاد و مصدق تسلیم شد. ^[۶] بعد از کودتا جزنی و یشایایی هر دو دستگیر شده و مدتی را در زندان قصر سپری کردند.

کمی بعد در رشته فلسفه و علوم اجتماعی وارد دانشگاه تهران شد. او به همراه بیژن جزنی وارد دانشگاه شد و در سال ۱۳۳۴ به همراه جزنی موسسه تجارتی پرسپولیس را راه اندازی کرد و به کار در زمینه‌ی سینما و ساختن اسلاید و فیلم های تبلیغاتی و تجارتی مشغول شدند. جزنی در خانواده ای متولد شده بود که بیشتر اعضای آن تمایل زیادی به حزب توده داشتند.

اولین فیلم تبلیغی آدامس خروس نشان توسط موسسه پرسپولیس تولید شد. در این زمان علی حاتمی و عباس کیارستمی نیز چندین تیزر تبلیغاتی برای موسسه پرسپولیس ساختند و روابط صمیمی با یشایایی داشتند. ^[۷]

در این زمان ساواک اجازه برگزاری جلسات به حزب توده نمیداد و بسیاری جلسات حزب توده به عنوان عروسی قلابی برگزار میشد. یشایایی در هنگام ورود به یکی از این عروسیها بار دیگر دستگیر و دو ماه زندانی شد. ^[۸] پس از مدتی سازمان کوچک پرسپولیس به موسسه‌ی بزرگ تبلی‌فیلم تبدیل شد.

در سال ۱۳۴۶ جزنی کم کم شروع به تبلیغ مبارزه مسلحانه بر علیه شاه نمود. او به صورت مخفیانه یک سازمان مسلحانه مارکسیستی تشکیل داده بود. در سال ۱۳۴۹ جزنی به فدائیان خلق ملحق شد و از او به عنوان پدر معنوی فدائیان نام برده میشود و بسیاری مقالات او نظیر "تاریخ سی ساله ایران" در بین فدائیان توزیع میشد. ولیکن جزنی در سال ۵۳ اعدام شد و یشایایی از روز اعدام او به عنوان "تلخ ترین روز زندگی خود" نام برده است. ساواک اعلام کرد که او در حین فرار تیر خورده است ولیکن یشایایی میدانست که جزنی تیرباران شده است. ^[۹]

دوران تحصیلات دانشگاهی هم نیز با عضو شدن در کمیته دانشجویان سیاسی، فعالیت گسترده ای را پیگیری نمود، ضمن آنکه بازداشت های متعدد و محرومیت های تحصیلی با یک وقفه نسبتا طولانی طی این دوران را برای وی پدید آورد. بالاخره در سال ۱۳۴۹ موفق به اخذ مدرک فوق لیسانس در رشته فلسفه از دانشگاه تهران شد.

در سال ۱۳۴۱ او در دانشگاه تهران سازمان دانشجویان یهود ایران را بنیان گذاشت که این سازمان تا به امروز به حیات خود ادامه داده است. در سال ۱۳۴۳ و در دوران دانشجویی با فریده پوراتیان که دانشجوی مددکاری بود ازدواج کرد.^[۱۰]

بهمن ۱۴۰۱ کتاب "هارون یشایایی" به روایت ناصر فکوهی توسط نشر گهگاه منتشر شد که درباره‌ی موضوعاتی چون محله عودلاجان تهران، زیست یهودیان در این محله، تحصیل در مدارس اتحاد و دانشگاه تهران و فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی هارون یشایایی می‌گوید.^[۱۱]

به گفته خودش قبل از انقلاب ۵۷ به جنبش چپ گرایش داشته است و جزو ستاد استقبال از خمینی بوده است.^[۱۲] او تیرباران بیژن جزنی را بدترین روز عمر خود توصیف کرده است.^[۱۳] یشایایی در سال ۱۳۳۰ به عضویت نشریه ی بنی‌آدم که نشریه ی یهودیان بود درآمد. وی در تظاهرات خیابانی علیه طرفداران فاشیسم شرکت کرد و دستگیر شد و به مدت نه ماه زندانی گشت. در سال ۱۳۳۹ به کمک دوستانش سازمان دانشجویان یهود را تشکیل داد. او همچنین مسئول بخش فرهنگی انجمن کلیمیان بود. تحصیل او به دلیل بازداشت های پیاپی به دلیل فعالیت‌های سیاسی وقفه‌دار شد و سرانجام در سال ۱۳۴۹ موفق به اخذ مدرک لیسانس فلسفه از دانشگاه تهران گردید.^[۱۴]

یشایایی فعالیت سینمایی را از نوزده سالگی و با موسسه تجاری پرسپولیس آغاز نمود. کمی بعد این موسسه به تبلی‌فیلم تغییر نام داد. در سال ۱۳۴۶ بیژن جزنی شریک تجاری یشایایی در تبلی فیلم توسط ساواک دستگیر شد. تبلی فیلم مدتی تعطیل بود و چندین ماه بعد بدون حضور جزنی به فعالیت ادامه داد.

در سال ۵۸ تبلی‌فیلم با تغییر نام به پخشیران مجددا فعالیت سینمایی خود را آغاز کرد. اولین فیلم سینمایی با نام جایزه با کارگردانی علیرضا داوودنژاد، و پس ‌از آن، فیلم‌های اجاره‌نشین‌ها با کارگردانی داریوش مهرجویی که هنوز عنوان یکی از پربیننده‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را داراست، ناخدا خورشید و ای ایران با کارگردانی ناصر تقوایی که اولی برنده ی پلنگ طلایی جشنواره‌ی لوکارنو شد، در مسیر تندباد در سال ۱۳۶۷ با کارگردانی مسعود جعفری جوزانی که سیمرغ بهترین فیلم هفتمین جشنواره‌ی فیلم فجر را برد و کیمیا که بهترین فیلم دفاع مقدس از دیدگاه منتقدان دانسته شده، از جمله کارنامه ی شرکت پخشیران است. ^[۱۵]

او در سال ۱۳۸۷ در بیست و هشتمین جشنوارهٔ فیلم فجر به‌عنوان بهترین تهیه‌کننده پس از انقلاب اسلامی جایزه دریافت نمود.^[۱۶] او تهیه‌کننده فیلم‌های زیر بوده‌است:

• دیوار (۱۳۸۶)
• شهر زنان (۱۳۷۷)
• نون و گلدون (۱۳۷۴)
• کیمیا (۱۳۷۳)
• ای ایران (۱۳۶۸)
• هامون (۱۳۶۸)
• در مسیر تندباد (۱۳۶۷)
• سلام سرزمین من (۱۳۶۷)
• اجاره‌نشین‌ها (۱۳۶۵)
• ناخدا خورشید (۱۳۶۵)
• جایزه (۱۳۶۱)

پسر هارون یشایایی به نام آرش بعد از مدتی جایگزین پدرش به عنوان مدیرعامل پخشیران گردید. ^[۱۷]

از سال ۱۳۵۶ مدیریت بیمارستان یهودی دکتر سپیر به او واگذار شد. او در سال ۱۳۵۷ و در جریان انقلاب اسلامی جامعه روشنفکران یهودی را تشکیل داد که در همراهی یهودیان با انقلاب ایران نقش مهمی داشت. در سال ۱۳۷۱ بعد از ۱۴ سال فعالیت یشایایی این سازمان را منحل کرد و بیشتر فعالیتهای این سازمان به انجمن کلیمیان منتقل شد.

از جمله فعالیت‌های او برای جامعهٔ یهودیان عبارت است از:

• ریاست انجمن کلیمیان
• تأسیس بزرگترین کتابخانهٔ مرکزی یهودیان ایران در مجتمع کوروش
• حفظ و بازسازی بهشتیه تهران
• تأسیس باشگاه ورزشی در شهرهای اصفهان و شیراز
• سازمان‌دهی کلاس‌های دیبره تورا
• تأسیس و نشر مجلهٔ بینا
• حفظ و حراست مدارس، کنیسه‌ها، بیمارستان دکتر سپیر و دیگر املاک جامعه از تعرض افراد یا گروه‌های ناآگاه
• بازسازی و توسعهٔ مرکز بهداشتی سرای سالمندان
• بازسازی کنیسه‌های عزرا یعقوب و هاداش و به ثبت رسانیدن این دو مجموعه در سازمان میراث فرهنگی
• گماردن ناظر کشروت در امر ذبح کاشر
• مکانیزه کردن پخت مصا

یشایایی در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد با نوشتن نامه‌ای از حمایت وی از انکارکنندگان هولوکاست انتقاد کرد. نامهٔ وی توجه بسیاری از روزنامه‌های بین‌المللی مانند اشپیگل را برانگیخت.^[۱۸][۱۹]

• روزی که اسم خود را دانستم (مجموعه داستان)، تهران: شهاب ثاقب‏‫، ۱۳۹۶.‬
• گزارش یک دوران، تهران: ماهریس‏‫، ‏‫۱۳۹۸.‬‬
• کوچه مال کیست؟، تهران: ماهریس، ‏‫۱۴۰۱.
• یک عمر زندگی با سینمای ایران‏‫، تهران: شهاب ثاقب‏‫، ۱۴۰۱.‮‬

• پریشان‌حالی بدری خانم (ما کلیمی‌ها)، تهران : نیلوفر‏‫، ۱۳۸۸.‬
• ‏‫یادآوری یک فاجعه تاریخی: هولوکاست‮‬، ‏‫تهران‮‬: ‏‫ماهریس‮‬، ‏‫۱۴۰۲.‮‬

• هارون یشایایی/ به روایت ناصر فکوهی، با همکاری نشر انسان‌شناسی و نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، تهران: گه‌گاه‏‫، ۱۴۰۱.‬

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به هارون یشایایی در ویکی‌گفتاورد موجود است.