French
Deutschمدارگان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
مدارگان[۱] یا مدارات[۲] که منطقه حارّه[۳][۴][۵] یا منطقه گرمسیری[نیازمند منبع] نیز نامیده می‌شود، آن بخش از زمین است که در میان مدارهای رأس‌السرطان و رأس‌الجدی واقع شده است، این منطقه معمولاً آب‌وهوا یا اقلیم گرم و مرطوب دارد.
مناطق مدارگانی، ۴۰ درصد از مساحت و ۳۶ درصد از خشکسار زمین را شامل می‌شوند. در سال ۲۰۱۴، این محدوده محل زندگی حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهان بوده است و پیش‌بینی شده که این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۵۰ درصد برسد.
ویژگی‌ها
[ویرایش]مدارگان یا منطقه حارّه بین مدارهای رأس‌السرطان و رأس‌الجدی قرار دارد. مدارگان هم‌جوار خط استوا است و هر روز خورشید بر روی یکی از مدارهای این ناحیه به‌طور مستقیم می‌تابد و بالای سر ناظر زمینی قرار می‌گیرد. این مناطق در میان دو منطقه معتدله نیم‌کره‌های شمالی و جنوبی قرار دارند. مناطق مدارگانی شمالی میان خط استوا و مدار رأس‌السرطان و مناطق مدارگانی جنوبی میان خط استوا و مدار رأس‌الجدی واقع شده‌اند. در داخل این منطقه خورشید دو بار در سال به‌صورت مستقیم در بالای سر است. پرتو خورشید در این منطقه عمودی و هوا همیشه گرم است. این اصطلاح تا حدود ۳۰ درجه شمالی و ۳۰ درجه جنوبی را که دارای شرایط حارّه‌ای است، دربردارد.[۶]
تعریف نجومی
[ویرایش]
مدارگان به‌عنوان منطقه‌ای میان مدار رأس‌السرطان در نیم‌کره شمالی در عرض جغرافیایی ۲۳°۲۶′۰۹٫۸″ (یا ۲۳٫۴۳۶۰۴°) شمالی و مدار رأس‌الجدی در نیم‌کره جنوبی در عرض جغرافیایی ۲۳°۲۶′۰۹٫۸″ (یا ۲۳٫۴۳۶۰۴°) جنوبی تعریف می‌شود.[۸] این عرض‌های جغرافیایی مطابق با انحراف محوری زمین است.
مدار رأس‌السرطان شمالی‌ترین و مدار رأس‌الجدی جنوبی‌ترین عرض‌های جغرافیایی هستند که می‌توان در آنجا خورشید را مستقیماً در سرسو مشاهده کرد.[۸] این بدان معنی است که منطقه مدارگان شامل همه جای زمین است که حداقل یک بار در طول سال اعتدالی به‌عنوان یک نقطه زیرخورشیدی به‌شمار می‌روند؛ بنابراین حداکثر عرض‌های جغرافیایی مناطق مدارگان در دو طرف از خط استوا فاصله مساوی دارند. به همین ترتیب، عرض‌های جغرافیایی مناطق مدارگان با مقدار تقریبی زاویه انحراف محوری زمین برابر است. زاویه انحراف محوری زمین، عمدتاً به دلیل تأثیر ماه، کاملاً ثابت نیست، اما حدود مناطق مدارگانی (حارّه‌ای) یک قرارداد جغرافیایی است و اختلاف آنها با عرض‌های جغرافیایی واقعی بسیار اندک است.
تغییرات و نوسان‌ها
[ویرایش]مدارگان از جانب شمال و جنوب به‌طور مساوی با خط استوا فاصله دارد، مرز مداری این منطقه در سال ۲۰۰۰ موازی از دو سو "۲۱٬۵ '۲۶ °۲۳ در فاصله استوا بوده و طی نوساناتی تا سال ۲۰۱۴ این فاصله "۱۴٬۹ '۲۶ °۲۳ و تا سال ۲۰۲۰ به میزان "۱۲٬۱ '۲۶ °۲۳ رانده خواهد شد. این مرز دوسویه نوسانات پیچیده‌ای دارد؛ طبق اطلاعات در دست در سال ۴۷۱۳ قبل از میلاد این فاصله "۵۸٬۶ '۰۸ °۲۴ بوده (و به‌نظر می‌رسد پیش از آن چنان در میل زیادی داشته که موجب دوران یخبندان شده است[نیازمند منبع]) تا سال ۱۲۰۳۱ میلادی به نزدیک‌ترین حد خود به استوا یعنی "۴۱٬۳۰۷ '۳۶ °۲۲ می‌رسد و سپس مجدداً به تدریج میل بیشتر پیدا می‌کند و در سال ۱۸۷۳۹ به جایگاه کنونی می‌رسد، آنگاه همچنان میل بیشتر را ادامه می‌دهد و در سال ۲۰۰۰۰ اندکی از ۲۴ درجه می‌گذرد. در سال ۲۵۰۰۰ آن‌سوتر از مدار ۳۳ قرار دارد (بنظر می‌رسد که در دوره دیگری از یخبندان باشد[نیازمند منبع]) و در سال ۳۰۰۰۰ در ۸۳ درجه نزدیک دو قطب می‌رسد و در سال ۳۰۷۳۵ گویی بر فراز دو قطب متمرکز می‌شود.[۹] در دهه‌های اخیر این مدار سالانه "۰٬۴۷ (۰٬۴۷ ثانیه قوسی) یعنی حدود ۱۵ متر به جنوب عقب می‌کشد.[۱۰] این عرض‌های جغرافیایی با انحراف محوری زمین مطابقت دارد.
فصل‌ها و آب و هوا
[ویرایش]آب و هوای این مناطق اغلب گرم و خشک است و در بعضی از مناطق پر باران و مرطوب با پوشش گیاهی سرسبز می‌باشد (مثل حوضه آمازون و کنگو)، در مناطق استوایی چندین نوع آب و هوا وجود دارد ولی اکثر مناطق گرم و خشک است از جمله صحرای آفریقا،
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Tropics». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۳ اوت ۲۰۱۱.
- ↑ «مدارگان» [علوم جَوّ] هم‌ارزِ «tropics»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ مدارگان)
- ↑ محمدی، حسین (۱۳۸۶). مفاهیم و اصطلاحات آب و هواشناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. شابک ۹۶۴-۰۳-۵۰۴۶-X.
- ↑ فرهنگ جامع علوم زمین. فرهنگ معاصر. ۱۳۹۱. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۰۵-۰۴۰-۴.
- ↑ محمدی، حسین (۱۳۸۶). مفاهیم و اصطلاحات آب و هواشناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. شابک ۹۶۴-۰۳-۵۰۴۶-X.
- ↑ کاویانی، محمدرضا؛ علیجانی، بهلول (۱۳۸۴). مبانی آب و هواشناسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). شابک ۹۶۴-۴۵۹-۳۸۹-۸.
- ↑ محمدی، حسین (۱۳۸۶). مفاهیم و اصطلاحات آب و هواشناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. شابک ۹۶۴-۰۳-۵۰۴۶-X.
- ↑ "What is the significance of the Tropic of Cancer, Tropic of Capricorn, Arctic Circle and Antarctic Circle?". Ask an Astronomer. Retrieved 19 November 2022.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ "Tropical zone". meteoblue. Retrieved 19 November 2022.
- ↑ «Obliquity of the Ecliptic and Nutation in Obliquity». PHP Science Labs. دریافت‌شده در ۵ دسامبر ۲۰۱۲.
- ↑ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Tropic of Capricorn». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۰ آذر ۱۳۹۲.