گیاخاک - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره از مشخصه‌های گیاخاک است و این به‌خاطر فراوانی کربن ترکیب آلی در آن است.

گیاخاک یا گیاه‌خاک (به انگلیسی: Humus) بخش ترکیب آلی خاک است. گیاخاک، باقیماندهٔ گیاهان و اجساد جانوران پس از مرگ آن‌ها است.[۱][۲] به‌طوری که دیگر نتوان نوع گیاه و جانور را تشخیص داد. گیاخاک سبب تیره‌رنگی خاک می‌شود. علاوه بر این، گیاخاک سبب ورود آب و هوا به خاک می‌شود و برخی از مواد مورد نیاز گیاهان را به آنها می‌رساند. روخاک، معمولاً گیاخاک بیشتری نسبت به زیرخاک دارد. همچنین گیاخاک در خاک‌های کشتزار‌ها، باغ‌ها و باغچه‌ها زیاد و در خاک‌های بیابانی، بسیار کم است. گیاخاک، آب خاک و فضای خالی بین ذرات خاک را افزایش می‌دهد که برای رشد گیاهان بسیار مفید است.[۳][۴]

گیاخاک، وضعیت خاک را برای رشد گیاهان بهبود می‌بخشد که نیتروژن مهم‌ترین آن‌هاست. نسبت کربن به نیتروژن (C:N) هوموس معمولاً بین ۸:۱ و ۱۵:۱ است و میانگین آن حدود ۱۲:۱ است.[۵] همچنین به‌طور قابل توجهی بر چگالی ظاهری خاک تأثیر می‌گذارد. هوموس بی‌شکل است و فاقد ساختار سلولی مشخصهٔ گیاهان، میکروارگانیسم‌ها یا جانوران اس.[۶]

تولید

[ویرایش]

تولید گیاخاک می‌تواند به‌طور طبیعی در خاک یا به‌طور مصنوعی در تولید کمپوست رخ دهد. مواد آلی توسط ترکیبی از قارچ‌های ساپروتروف، باکتری‌ها، میکروب‌ها و جانورانی مانند کرم‌های خاکی، نماتدها، تک‌یاخته‌ها و بندپایان تبدیل به گیاخاک می‌شوند.[۷] بقایای گیاهی، از جمله آن‌هایی که جانواران، گوارش و دفع می‌کنند، حاوی ترکیبات آلی هستند از جمله قندها، پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، لیگنین‌ها، موم‌ها، رزین‌ها و اسیدهای آلی.

پوسیدگی در خاک با تجزیهٔ قندها و نشاسته‌ها از کربوهیدرات‌ها آغاز می‌شود که به آسانی تجزیه می‌شوند زیرا پوده‌خوارها در ابتدا به اندام‌های گیاه مرده حمله می‌کنند اما سلولز و لیگنین باقی‌مانده کندتر تجزیه می‌شوند.[۸]

اسیدهای آلی، نشاسته‌ها و قندها به‌سرعت تجزیه می‌شوند، درحالی‌که پروتئین‌های خام، چربی‌ها، موم‌ها و رزین‌ها برای مدت طولانی‌تری نسبتاً بدون تغییر باقی می‌مانند.

لیگنین که توسط قارچ‌های مخرب چوب تجزیه می‌شود،[۹] یکی از پیش‌سازهای اولیهٔ گیاخاک،[۱۰] همراه با محصولات جانبی فعالیت‌های میکروبی[۱۱] و جانوری[۱۲] است؛ بنابراین، گیاخاک تولید شده، مخلوطی از ترکیبات و مواد شیمیایی بیولوژیکی پیچیده با منشأ گیاهی، جانوری یا میکروبی است که عملکردها و فواید زیادی در خاک دارد. برخی گیاخاک تولیدی توسط کرم خاکی (ورمی‌کمپوست) را بهترین کود آلی می‌دانند.[۱۳]

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ «what is (soil) humus | Grazetech». www.grazetech.com.au. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۹.
  2. ↑ "humus | soil component | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2022-08-09.
  3. ↑ «Humus - an overview | ScienceDirect Topics». www.sciencedirect.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۹.
  4. ↑ «humus | National Geographic Society». education.nationalgeographic.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۹.
  5. ↑ Weil, Ray R.; Brady, Nyle C. (2017). The Nature and Properties of Soils (به انگلیسی) (15th ed.). Columbus, Ohio: Pearson Education (published April 2017). p. 536. ISBN 978-0-13-325448-8. LCCN 2016008568. OCLC 936004363.
  6. ↑ Whitehead, D. C.; Tinsley, J. (1963). "The biochemistry of humus formation". Journal of the Science of Food and Agriculture. 14 (12): 849–857. Bibcode:1963JSFA...14..849W. doi:10.1002/jsfa.2740141201.
  7. ↑ Soil biology
  8. ↑ Berg, B.; McClaugherty, C. (2007). Plant Litter: Decomposition, Humus Formation, Carbon Sequestration (2nd ed.). Springer. ISBN 978-3-540-74922-6.
  9. ↑ Levin, L.; Forchiassin, F.; Ramos, A. M. (2002). "Copper induction of lignin-modifying enzymes in the white-rot fungus Trametes trogii". Mycologia. 94 (3): 377–383. doi:10.2307/3761771. JSTOR 3761771. PMID 21156508.
  10. ↑ González-Pérez, M.; Vidal Torrado, P.; Colnago, L. A.; Martin-Neto, L.; Otero, X. L.; Milori, D. M. B. P.; Haenel Gomes, F. (2008). "13C NMR and FTIR spectroscopy characterization of humic acids in spodosols under tropical rain forest in southeastern Brazil". Geoderma. 146 (3–4): 425–433. Bibcode:2008Geode.146..425G. doi:10.1016/j.geoderma.2008.06.018.
  11. ↑ Knicker, H.; Almendros, G.; González-Vila, F. J.; Lüdemann, H. D.; Martin, F. (1995). "13C and 15N NMR analysis of some fungal melanins in comparison with soil organic matter". Organic Geochemistry. 23 (11–12): 1023–1028. Bibcode:1995OrGeo..23.1023K. doi:10.1016/0146-6380(95)00094-1.
  12. ↑ Muscoloa, A.; Bovalob, F.; Gionfriddob, F.; Nardi, S. (1999). "Earthworm humic matter produces auxin-like effects on Daucus carota cell growth and nitrate metabolism". Soil Biology and Biochemistry. 31 (9): 1303–1311. doi:10.1016/S0038-0717(99)00049-8.
  13. ↑ "Vermiculture/Vermicompost". Agri.And.Nic.in. Port Blair: Department of Agriculture, Andaman & Nicobar Administration. 18 June 2011. Archived from the original on 17 January 2016. Retrieved 17 April 2009.

منابع

[ویرایش]

جستارهای وابسته

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ گیاخاک موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=گیاخاک&oldid=39183950»