French
Deutschانتشارات نیل - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
 | این مقاله نیازمند ویکی‌سازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوه‌نامه، محتوای آن را بهبود بخشید. |
 | |
| نوع | انتشارات |
|---|---|
| بنا نهاده | سال ۱۳۳۳ |
| بنیانگذاران | ابوالحسن نجفی عبدالحسین آل‌رسول احمد عظیمی |
| افراد کلیدی | ابوالحسن نجفی عبدالحسین آل‌رسول احمد عظیمی مهدی پرهام سیروس پرهام محمدحسین عریضی جهانگیر منصور محسن بخشی محمد زهرایی ناصر پورپیرار |
[۱]انتشارات نیل انتشاراتی است که در سال ۱۳۳۳ توسط ابوالحسن نجفی و عبدالحسین آل‌رسول بنیان گذاشته شد.[۲] در حال حاضر سال‌هاست که انتشارات نیل کتابی به چاپ نرسانده است و کتابفروشی آن نیز در معرض تعطیلی قرار دارد.[۱]
گذشته
[ویرایش]فکر تأسیس انتشارت نیل از سال ۱۳۳۲ شکل گرفته بود. به دلیل کم بودن سرمایه اولیه که ۲۰٬۰۰۰ تومان بود، احمد عظیمی به آنها پیوست و سرمایه را افزایش داد.[۳] به گفته جهانگیر منصور نام این انتشارات از سه حرف از نام بنیانگذاران ساخته شده‌است (نجفی- «ن»، عظیمی- «ی» و آل‌رسول- «ل»). عبدالحسین آذرنگ به نقل از ابوالحسن نجفی این گفته را رد کرده و گفته نام نیل، بدون توجه به حروف اختصاری یا نام رودخانه نیل انتخاب شده‌است.[۴] به گفته جهانگیر منصور، ابوالحسن نجفی انتخاب کتاب، ویرایش و آماده‌سازی را به‌عهده داشت، احمد عظیمی امور مالی را هدایت می‌کرد و عبدالحسین آل‌رسول مدیریت انتشارات را به‌عهده داشت.[۵] نام این انتشارات مانند بسیاری از ناشران آن دوره نام «کانون» در ابتدایش بود که بعدتر حذف شد.[۶]
بعدتر محسن بخشی و جهانگیر منصور (فرزند محمدجعفر منصور معروف به ادب) نیز به نیل پیوستند و به کارهایی نظیر امور فنی چاپ، نمونه‌خوانی، پخش، کتابفروشی و پیگیری کارهای وابسته به نشر پرداختند.[۷] پس از مدتی میان شرکا اختلافات مالی به‌وجود آمد.[۸] ابوالحسن نجفی در سال ۱۳۳۸ برای تحصیل به فرانسه و عبدالحسین آل‌رسول به انگلستان رفت. پس از بروز اختلاف میان شرکاء احمد عظیمی سهم شرکاء را خرید و مالک انتشارات نیل شد. آل‌رسول پس از بازگشت از انگلستان در میانه دهه ۱۳۴۰ از انتشارات نیل جدا شد و انتشارات کتاب زمان را تأسیس کرد.[۹] نیل تا سال ۱۳۴۶ به کار خود ادامه داد.[۱۰] در سال ۱۳۵۰ محمد زهرایی با احمد عظیمی شریک شد و به انتشارات نیل پیوست. او سهم خودش را با چند نفر دیگر نیز شریک بود. او در سال ۱۳۶۴ از انتشارات نیل جدا شد.[۱۱]
این انتشارات ابتدا در میدان بهارستان روبروی چاپخانه مجلس شورای ملی که پیش‌تر محل کتابفروشی مهدی آذر یزدی بود، قرار داشت.[۱۲] پس از چند سال به چهارراه مخبرالدوله منتقل[۱۳] و نهایتاً مقابل دانشگاه تهران ماندگار شد.
اهمیت
[ویرایش]انتشارات نیل جزء اولین نشرهایی بود که به همراه انتشارات فرانکلین به مسئله ویرایش به شیوه غربی اهمیت می‌داد.[۱۴] نیل توانست با ترجمه‌ها و ویرایش‌های حرفه‌ای، فضای تازه‌ای در ادبیات ایجاد کند و با چاپ اشعار شاعران پیشرو و چاپ مجموعه‌هایی در مورد نقد و تحلیل ادبی، فضای شعر و نقد ادبی را دیگرگون کند.[۱۵] بسیاری از نویسنده‌ها و شاعران مشهور اولین آثارشان را در نیل چاپ کردند. از جمله نادر نادرپور، احمد شاملو، جلال آل‌احمد، غلامحسین ساعدی، نصرت رحمانی، فریدون مشیری، سیاوش کسرایی، به‌آذین، محمد قاضی، رضا سیدحسینی و بسیاری دیگر.[۱۶] احمدرضا احمدی نیل را از معدود ناشران پس از مشروطه می‌داند که صاحبانش اهل فرهنگ بودند و در مورد چاپ کتاب سخت‌گیری می‌کردند چنان‌که چاپ کتاب یک نویسنده در نیل می‌توانست او را مشهور کند.[۱۷]
برخی از مهم‌ترین آثار چاپ شده در نیل می‌توان به ترجمه محمد قاضی از دن کیشوت در دو جلد، هوای تازه احمد شاملو، دن آرام (چهار جلد)، بابا گوریو و ژان کریستف با ترجمه به‌آذین،[۱۸] گناه دریا از فریدون مشیری، یکلیا و تنهایی او از تقی مدرسی،[۱۹] سرخ و سیاه با ترجمه عبدالله توکل و آرزوهای بزرگ با ترجمه ابراهیم یونسی اشاره کرد.[۲۰]
مجله‌های صدف و انتقاد کتاب
[ویرایش]نیل مسئولیت آماده‌سازی و چاپ دو مجله صدف به مدت یک‌سال و انتقاد کتاب که ۵۰ شماره از آن به صورت ضمیمه در کتاب‌ها منتشر می‌شد، را به‌عهده داشت. از سردبیران صدف می‌توان به بهرام صادقی، تقی مدرسی و محمود اعتمادزاده (به‌آذین) اشاره کرد.[۲۱] مجوز انتشار مجله صدف به‌نام احمد عظیمی بود و از آن ۱۲ شماره از مهرماه ۱۳۳۶ تا اسفند ۱۳۳۷ منتشر شد. در این مجله داستان، شعر، تحلیل و نقد، معرفی کتاب، و اطلاعاتی دربارهٔ نشر و ناشران چاپ می‌شد. از میان کسانی که با صدف همکاری می‌کردند می‌توان به امیرحسین آریان‌پور، عبدالمحمد آیتی، عبدالرحیم احمدی، منوچهر امیری، مهرداد بهار، به‌آذین، سیروس پرهام، فریدون رهنما، سیاوش کسرایی، بهرام صادقی، محمود کیانوش، امیر گل‌آرا، فتح‌الله مجتبایی، تقی مدرسی، مصطفی مقربی و ابوالحسن نجفی اشاره کرد.
پانویس
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «کتابفروشی نیل در آستانه تعطیلی». ایبنا. ۲۰۱۹-۰۷-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۷.
- ↑ احمدی، بخارا.
- ↑ آذرنگ، انتشارات نیل.
- ↑ آذرنگ، انتشارات نیل.
- ↑ منصور، بخارا.
- ↑ آذرنگ، انتشارات نیل.
- ↑ آذرنگ، انتشارات نیل.
- ↑ آذرنگ، انتشارات نیل.
- ↑ منصور، بخارا.
- ↑ آذرنگ، انتشارات نیل.
- ↑ رجبی، تاریخ شفاهی.
- ↑ آذرنگ، انتشارات نیل.
- ↑ منصور، بخارا.
- ↑ نجفی، بخارا.
- ↑ منصور، بخارا.
- ↑ منصور، بخارا.
- ↑ احمدی، بخارا.
- ↑ منصور، بخارا.
- ↑ احمدی، بخارا.
- ↑ آذرنگ، انتشارات نیل.
- ↑ منصور، بخارا.
منابع
[ویرایش]- مریم رجبی (۴ تیر ۱۳۹۶). «می‌خواست بزرگ‌ترین کتابفروشی ایران را تأسیس کند». تاریخ شفاهی. دریافت‌شده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۹.
- آذرنگ، عبدالحسین؛ دهباشی، علی (۱۳۷۹). «سلسله گفتگوها پیرامون نشر و فرهنگ (گفتگوی یازدهم با جهانگیر منصور: زوایایی از انتشارات نیل و کتاب زمان)». بخارا. تهران (۱۶): ۱۷۱–۱۹۳. دریافت‌شده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۹. از پارامتر ناشناخته
|بازنشر=صرف‌نظر شد (کمک) - احمدی، احمدرضا (۱۳۷۹). «آن لبخند مهربان و ابدی». بخارا. تهران (۱۳–۱۴): ۳۴۲–۳۴۵. دریافت‌شده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۹. از پارامتر ناشناخته
|بازنشر=صرف‌نظر شد (کمک) - نجفی، ابوالحسن (۱۳۸۰). «گفتگو: وظیفه ویراستاری برقراری تفاهم است». بخارا. تهران (۲۰): ۲۲۹–۲۴۴. دریافت‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۹. از پارامتر ناشناخته
|بازنشر=صرف‌نظر شد (کمک) - عبدالحسین آذرنگ (۱۰ آبان ۱۳۹۴). «انتشارات نیل». مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۹.