شورای عالی انقلاب فرهنگی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

شورای عالی انقلاب فرهنگی
تاریخچه
پیشینستاد انقلاب فرهنگی
رهبری
دبیر
کرسی‌ها۲۸ (۱۸ عضو حقیقی و ۱۰ عضو حقوقی)
محل نشست‌ها
ایران، تهران
وبگاه
این مقاله بخشی از رشته مقالات دربارهٔ سیاست در ایران است
نظام جمهوری اسلامی ایران
قانون اساسی
رهبری
قوه مجریه
قوه مقننه
قوه قضائیه
شوراهای عالی
شوراهای انتخابی
شهر و روستا • استان • شورای عالی استان‌ها
انتخابات
ستاد انتخابات کشور • شورای نگهبان
  • انتخابات‌های اخیر و آتی
    • مجلس خبرگان رهبری: ۱۴۰۲
حزب‌ها
خانه احزاب ایران
اصول‌گرایان • اعتدال‌گرایان • اصلاح‌طلبان

نشان درگاه درگاه ایران

شورای عالی انقلاب فرهنگی (تأسیس ۱۹ آذر ۱۳۶۳) به ریاست رئیس‌جمهور یکی از نهادهای حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران است که پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران با فرمان صدرا زلقی تشکیل شد.[۱] گسترش نفوذ فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویت انقلاب فرهنگی و اعتلای فرهنگ عمومی و تزکیه محیط‌های علمی و فرهنگی از افکار مادی و نفی مظاهر و آثار غرب‌زدگی از جمله اهداف این شورا است. ابتدا ستاد انقلاب فرهنگی تشکیل گردید که بعداً به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر ماهیت داد. از فعالیت‌های این شورا در طی این سال‌ها می‌توان به محرومیت از تحصیل بهائیان، اسلامی کردن دانشگاه‌ها، بازنشسته کردن استادان دانشگاه، جداسازی جنسیتی، اسلامی سازی علوم انسانی، تهیه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تغییرات گسترده در کتاب‌های آموزشی مدارس به دنبال آن، مخالفت با اجرای سند ۲۰۳۰ یونسکو، مخالفت با گسترش زبان انگلیسی و تغییرات در کنکور ۱۴۰۲ اشاره کرد.

در ۲۹ اسفند ۱۴۰۱، اتحادیه اروپا، شورای عالی انقلاب فرهنگی را به دلیل «نقض جدی حقوق بشر در ایران»، «نفرت‌پراکنی» علیه زنان و پخش اعترافات اجباری بازداشت‌شدگان در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.[۲][۳]

پیشینه

[ویرایش]

روح‌الله خمینی در جمع اعضای ستاد انقلاب فرهنگی دستور می‌دهد برای بازگشایی دانشگاه‌ها، ستاد انقلاب فرهنگی سابقهٔ تک تک افراد را بازبینی کند و از اعضای ستاد می‌خواهد که «سازمانی» درست کنند که فعالیت‌های کلیه استادان و دانشجویان را زیر نظر داشته باشد. او دستور داده بود که گروه‌هایی برای رسیدگی به سوابق معلم‌ها و استادان و دانشجویان، ایجاد شوند تا عده زیادی که چهره‌هایشان را از آنی که هستند برمی‌گردانند به یک چهره اسلامی شناسایی شوند و دانشگاه‌ها مرکز تجمع این افراد نشود.

وی عقیده داشت نباید به اظهارات و شهادت دادن معلمان به اسلام اکتفا بشود بله باید سوابق آن‌ها بررسی شود که:

این چطور آدمی بوده‌است؛ چکاره بوده‌است؛ در دانشگاه که بوده چه می‌کرده، چه درس می‌داده؛ چه جور برخورد می‌کرده با جوانها و چه توطئه‌ها داشته یا نداشته.

بعد هم که دانشگاه‌ها باز می‌شوند:

یک بازرسی‌هایی لازم است به اینکه در همه جا حاضر باشند؛ برای اینکه معلمین با دانشجوها چه جور برخورد دارند و غیر برنامه درسی شان چه حرفها آنجا هست؛ چه چیزها آنجا مطرح می‌کنند. اگر دیدند چیزهایی انحرافی است، اطلاع بدهند؛ و یک سازمانی باشد برای اینکه اگر هر یک از معلمین یک همچو کاری بخواهند بکنند، [بررسی] بشود.[۴]

خمینی در حکم خود به اعضای منتخب ستاد انقلاب فرهنگی به صراحت مسئولیت انتخاب استادان را به عهدهٔ این ستاد گذاشت[۵] خمینی همچنین در پیام نوروزی خود، در فروردین ۵۹ بر آن تأکید کرده و گفت:

باید انقلاب اسلامی در تمام دانشگاه‌های سراسر ایران به وجود آید. تا اساتیدی که در ارتباط با شرق یا غرب‌اند تصفیه گردند و دانشگاه محیط سالمی شود برای تدریس علوم عالی اسلامی.[۶]

[۷]

اهداف

[ویرایش]

اهداف این شورا عبارت‌اند از:[۸]

  1. گسترش و نفوذ فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویت انقلاب فرهنگی و اعتلای فرهنگ عمومی
  2. تزکیه محیط‌های علمی و فرهنگی از افکار مادی و نفی مظاهر و آثار غربزدگی از فضای فرهنگی جامعه
  3. تحول دانشگاه‌ها، مدارس و مراکز فرهنگی و هنری براساس فرهنگ صحیح اسلامی، گسترش و تقویت هر چه بیشتر آن‌ها برای تربیت متخصصان متعهد، اسلام‌شناسان متخصص، مغزهای متفکر و وطن‌خواه، نیروهای فعال و ماهر، استادان، مربیان و معلمان معتقد به اسلام و استقلال کشور
  4. تعمیم سواد، تقویت و بسط روح تفکر و علم‌آموزی و تحقیق و استفاده از دستاوردها و تجارب مفید دانش بشری برای نیل به استقلال علمی و فرهنگی
  5. حفظ و احیا و معرفی آثار و مآثر اسلامی و ملی
  6. نشر افکار و آثار فرهنگی انقلاب اسلامی، ایجاد و تحکیم روابط فرهنگی با کشورهای دیگر به ویژه با ملل اسلامی

وظایف

[ویرایش]

از جمله وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی، می‌توان در سه حوزه سیاست‌گذاری، تدوین ضوابط و نظارت تقسیم‌بندی نمود.

تهیه و تدوین سیاست‌ها و طرح‌های راهبردی کشور در زمینه‌های مختلف فرهنگی از جمله در حوزه‌های زنان، تبلیغات، اطلاع‌رسانی، چاپ و نشر، بیسوادی، دانشگاه‌ها، برقراری روابط علمی و پژوهشی و فرهنگی با سایر کشورها، همکاری حوزه و دانشگاه، فعالیت‌های دینی و معنوی، تهاجم فرهنگی و سایر حوزه‌های فرهنگی مربوط از جمله وظایف سیاست‌گذاری این شورا محسوب می‌شود. شجویان از جمله وظایف این شورا می‌باشد. بررسی و تحلیل شرایط فرهنگی ایران و جهان، بررسی الگوهای توسعه و پیامدهای فرهنگی آن، بررسی وضع فرهنگ و آموزش کشور و نیز نظارت بر اجرای مصوبات شورا از جمله وظایف نظارتی شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌باشد.[۹]

تاریخچه

[ویرایش]

پیشینه تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی به سال ۱۳۵۹ بازمی‌گردد که سال آغازین انقلاب فرهنگی محسوب می‌شود.

ستاد انقلاب فرهنگی

[ویرایش]

در این سال، ستاد انقلاب فرهنگی با فرمان خمینی تشکیل شد.[۱۰] این ستاد بعدها به شورای عالی انقلاب فرهنگی شد.[۱۱] هسته هفت نفری که برای تشکیل این ستاد معرفی شدند عبارت بودند از:[۱۱]

تربیت استاد و گزینش افراد شایسته برای تدریس در دانشگاه‌ها، گزینش دانشجو و اسلامی کردن جو دانشگاه‌ها و تغییر برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها وظایفی بود که بر عهده این شورا قرار داشت.[۱۲] البته عبدالکریم سروش معتقد است که در گزینش استادان دانشگاه ستاد انقلاب فرهنگی تنها نقش ناظر را داشته و در بسیاری از موارد در جریان اخراج استادان نبوده‌است.[۱۳] در مقابل، برخی از منتقدان چنین ادعایی را نمی‌پذیرند و معتقدند که این امر بر اساس آئین‌نامه مصوب ستاد انقلاب فرهنگی و توسط هیئت‌هایی زیر نظر ستاد انقلاب فرهنگی انجام شده‌است و فرد یا سازمان دیگری نمی‌تواند مسئول این اقدام باشد.[۱۴] عملکرد این ستاد در این دوران از جهت تأخیر در بازگشایی دانشگاه‌ها همیشه مورد انتقاد بوده‌است و به عنوان نقطه ضعف آن یاد می‌شود.

در شهریور ۱۳۶۲ این ستاد با دستور خمینی ترمیم شد و افراد دیگری نیز به آن اضافه شدند. اعضای این ستاد عبارت بودند از:[۱۵]

  1. سید محمد خاتمی از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  2. محمدرضا مهدوی کنی از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  3. ایرج فاضل اوایل شهریور ۶۳ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  4. غلامحسین رحیمی شعرباف از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  5. محمدعلی نجفی از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  6. صادق واعظ‌زاده از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  7. محمد رحمتی اواخر مهر ۶۳ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  8. حسن حبیبی از تاریخ ۱۳۱۳/۳/۲۳۵۹ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  9. محمدجواد باهنر از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا زمان کشته شدن در ۸ شهریور ۱۳۶۰
  10. احمد احمدی: از تاریخ ۱۳۶۰/۱۱/۲ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  11. محمدمهدی ربانی املشی از تاریخ ۱۳۵۹/۳/۲۳ تا ۱۳۶۲/۶/۸
  12. شمس آل‌احمد از تاریخ ۱۳۵۹/۳/۲۳ تا ۱۳۶۲/۶/۸
  13. عبدالکریم سروش از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  14. علی شریعتمداری از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
  15. جلال‌الدین فارسی از تاریخ ۱۳۵۹/۳/۲۳ تا ۱۳۶۲/۶/۸

خمینی در ۱۹ آذر ۱۳۶۳ بر ستاد انقلاب فرهنگی ترمیم عمده‌ای انجام داد و با ترکیب متفاوت ستاد انقلاب فرهنگی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تبدیل شد.[۱۶]

تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی

[ویرایش]

در سال ۱۳۶۱ در پی ناهماهنگی‌هایی که در اثر تداخل وظایف ستاد انقلاب فرهنگی و وزارت فرهنگ و آموزش عالی پیش می‌آمد، طرحی از سوی وزیر وقت تقدیم هیئت دولت شد که پس از تصویب در دولت، به‌صورت لایحه با قید یک فوریت تقدیم مجلس شد.[۱۱] اما تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی عملاً به ۱۹ آذر ۱۳۶۳ بازمی‌گردد.[۱۶] سید روح‌الله خمینی در این روز، طی پیامی فرمان تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی را صادر نمود. در بخشی از این پیام چنین آمده‌است:

خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزنده اسلامی، ملی و انقلاب فرهنگی در تمام زمینه‌ها در سطح کشور آن چنان محتاج تلاش و کوشش است که برای تحقق آن سالیان دراز باید زحمت کشید و با نفوذ عمیق ریشه دار غرب مبارزه کرد. اینک با تشکر از زحمات ستاد انقلاب فرهنگی برای هر چه بارورتر شدن انقلاب در سطح کشور، تقویت این نهاد را لازم دیدم بدین جهت علاوه بر کلیه افراد ستاد انقلاب فرهنگی و رؤسای محترم سه قوه، حجج اسلام آقای خامنه‌ای، آقای اردبیلی و آقای رفسنجانی و همچنین جناب حجت‌الاسلام آقای مهدوی کنی و آقایان کاظم اکرمی وزیر آموزش و پرورش و رضا داوری و نصرالله پورجوادی و محمدرضا هاشمی را به آنان اضافه نمودم.

[۱۲]

در دوران رهبری سید علی خامنه‌ای

[ویرایش]

شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت خود را در این دوران همانند قبل استمرار داد و اعضای خود را کمابیش با همان ترکیب قبلی حفظ نمود. در سال ۱۳۷۵ سید علی خامنه‌ای ترکیب جدیدی برای شورا انتخاب نمود.[۱۷]

در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۹۰ خامنه‌ای اعضای شورا را منصوب کرد. در این فهرست دو عضو افتخاری (احمد جنتی و حسن حبیبی) و دو عضو تازه نیز حضور داشتند و نیز برخی از جمله میرحسین موسوی از فهرست حذف شدند. در بخش حقوقی نیز تغییراتی اعمال شد، از جمله وزارت ورزش و جوانان افزوده شد.

آخرین بار در تاریخ ۲۶ مهر ۱۳۹۳ اعضاء حقوقی و حقیقی این شورا همچون دورهٔ گذشته با اضافه شدن معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور و معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده و رئیس دفتر تبلیغات اسلامی به اعضای حقوقی برای یک دوره ۳ ساله دیگر منصوب گریدند.[۱]

تحریم‌ها

[ویرایش]

۲۰ مارس ۲۰۲۳ اتحادیه اروپا ششمین بسته تحریم‌های خود را علیه شورای عالی انقلاب فرهنگی و ۸ تن از مقامات جمهوری اسلامی به دلیل «نقض جدی حقوق بشر در ایران»، «نفرت‌پراکنی» علیه زنان، تصویب طرح‌هایی برای تحدید آزادی‌های زنان و پخش اعترافات اجباری بازداشت‌شدگان ارائه داد و آنان را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.[۲][۳]

عملکرد

[ویرایش]

بهائیان نمی‌توانند در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ثبت نام کنند لذا در صورت مشاهده ضمن گزارش امر از ثبت نام ایشان جداً خودداری به عمل آورده و در صورت ثبت نام شدن اخراج گردند

— شورای عالی انقلاب فرهنگی، بی‌بی‌سی فارسی

محرومیت از تحصیل بهائیان

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: نقض حقوق بهائیان در جمهوری اسلامی ایران § محرومیت از تحصیل

این شورا با صدور مصوبه‌ای در ۶ اسفند ۱۳۶۹ مانع از تحصیل بهائیان در دانشگاه‌ها و مراکز عالی شده‌است. در بند سوم آن دقیقاً نوشته شده که باید از ثبت نام بهائیان در دانشگاه‌ها جلوگیری به عمل آید و چنانچه هویت بهائی فردی هنگام تحصیل احراز گردد باید از تحصیل محروم شود.[۱۸][۱۹]

اسلامی کردن دانشگاه‌ها

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها

سیدعلی خامنه‌ای در دوران دولت اکبر هاشمی رفسنجانی از اسلامی شدن دانشگاه‌ها سخن گفت. او تأکید کرد که اسلامی شدن دانشگاه‌ها نباید به موضوعاتی مانند پوشش دانشجویان محدود شود. پس از دستور خامنه‌ای برای اسلامی شدن دانشگاه‌ها بار دیگر موضوع اسلامی شدن علوم شدت گرفت و در برخی دانشگاه‌ها نشست‌هایی با این هدف برگزار می‌شد.

فرهنگستان علوم اسلامی که در دهه ۶۰ و زیر نظر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تشکیل شده بود، توسط منیرالدین شیرازی به شکل دیگری احیا شد. این فرهنگستان با هدف اسلامی کردن علوم تشکیل شده بود اما به دلیل تطبیق نداشتن خط اقتصادی اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با دولت که تحت حمایت آیت‌لله خمینی بود تعطیل شد. همچنین منیرالدین شیرازی نیزاز این جامعه اخراج شد. دلیل اخراج او نیز از سوی اعضای جامعه مدرسین «ضعف علمی» اعلام شده‌است. موضوع اسلامی شدن علوم در دولت محمود احمدی‌نژاد نیز دنبال شد و تا دولت بعد نیز ادامه داشت. حسن روحانی در سال ۱۳۹۶ گفت: «عده‌ای در کشور ما سال‌ها وقت صرف کردند تا ریاضی، شیمی و فیزیک اسلامی درست کنند؛ ایشان پول، وقت و امکانات زیادی صرف کردند، اما حاصلی به دست نیاوردند».[۲۰] در مقابل صادق لاریجانی در پاسخ گفت: «اینکه گفته شود علم دینی نداریم، استدلال سخیفی است».[۲۱]

بازنشسته کردن استادان

[ویرایش]

در دولت محمود احمدی‌نژاد بازنشسته کردن اجباری استادان آغاز شد و گروهی از استادان باسابقه بازنشسته شدند. در کنار این طرح وارد کردن حداقل سه هزار نفر از استادان حامی حکومت به دانشگاه آغاز شد. همچنین موضوع «بورسیه‌های غیرقانونی» نیز یکی از اقدامات دولت وقت برای وارد کردن این افراد به سیستم آموزشی دانشگاه‌ها بود.

جداسازی جنسیتی

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: تفکیک جنسیتی در ایران § دانشگاه

بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۶۶، دانشجویان زن و مرد باید در کلاس‌های درس، در ردیف‌های جداگانه بنشینند. کامران دانشجو وزیر علوم وقت گفته‌است که مسوول اجرای این طرح روسای دانشگاه‌ها هستند.[۲۲] روزنامه تایمز لندن در گزارشی نوشته‌است که سعید عاملی دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی در تدوین و تصویب قوانین سختگیرانه در زمینه حجاب اجباری نقش داشته‌است.[۲۳]

اسلامی سازی علوم انسانی

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: اسلامی‌سازی علوم انسانی در ایران

سیدعلی خامنه‌ای در دی ۱۳۹۶ ذر جمع تعدادی از استادان و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های ایران گفته بود که آموزش بسیاری از رشته‌های علوم انسانی در دانشگاه‌ها باعث بی اعتقادی دانشجویان به تعالیم الهی و اسلامی می‌شود.

بسیاری از علوم انسانی مبتنی بر فلسفه‌هایی است که مبانی آنها مادی گری و بی اعتقادی به تعالیم الهی و اسلامی است و آموزش این علوم موجب بی اعتقادی به تعالیم الهی و اسلامی می‌شود و آموزش این علوم انسانی در دانشگاه‌ها منجر به ترویج شکاکیت و تردید در مبانی دینی و اعتقادی خواهد شد.

— سیدعلی خامنه‌ای

او تحصیل حدود دو میلیون نفر از سه و نیم میلیون دانشجو در ایران در رشته‌های علوم انسانی را مایه نگرانی دانسته بود زیرا به گفته وی «توانایی مراکز علمی و دانشگاه‌ها در زمینه کار بومی و تحقیقات اسلامی در علوم انسانی و همچنین تعداد استادان مبرز و معتقد به جهان بینی اسلامی رشته‌های علوم انسانی در حد این تعداد دانشجو نیست.»[۲۴]

او از دولت، مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی خواسته بود به این موضوع رسیدگی کنند. پس از آن، شورای عالی انقلاب فرهنگی به پژوهشگاه علوم انسانی مأموریت داد تا خواسته‌های سیدعلی خامنه‌ای را پیگیری کند. رئیس پژوهشگاه علوم انسانی وزارت علوم در ۵ آذر ۱۳۹۰ گفت: «با توجه به کاستی‌های متعدد رشته‌های علوم انسانی درکشور که روز آمد و مناسب فرهنگ ایرانی اسلامی نبود و با توجه به دغدغه‌های جدی رهبری، این دروس مورد بازنگری قرار گرفت. در بازنگری دروس سعی شده‌است که تهیه سرفصل‌ها در چارچوب ارزش‌های اسلامی، اهداف بلند مدت کشور و راهبردهای کلان کشور مورد توجه قرار بگیرد.» او گفته‌است که ۵۵۵ درس از میان ۳۸ رشته علوم انسانی دانشگاه‌ها بازنگری شده‌است و بیشتر این تغییرات در علوم اجتماعی بوده‌است.[۲۵]

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

[ویرایش]

دخالت سیدعلی خامنه‌ای در آموزش و پرورش در دولت محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی پررنگ‌تر شد. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، از جمله اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی بود که با دستور رهبر جمهوری اسلامی و در شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۹ تدوین شد. این سند در سال ۱۳۹۰ به تصویب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و برای اجرا به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ شد. علی خامنه‌ای در اردیبهشت ۱۳۹۳ گفته‌بود که نظام آموزش و پرورش ایران از تقلید از نظام‌های آموزش و پرورش غربی پدید آمده‌است. او همچنین گفت: «یک تحوّل اساسی لازم بود در فضای آموزش و پرورش؛ چه از لحاظ قالب، چه از لحاظ محتوا.»[۲۶] در هدف کلان دوم این سند آمده که نظام آموزشی ایران باید «زمینه‌سازی برای اقتدار و مرجعیت علمی و تکوین تمدن اسلامی ایرانی در راستای تحقق جامعه جهانی عدل مهدوی» باشد.[۲۷]

تغییرات گسترده در کتاب‌های آموزشی مدارس

[ویرایش]

جایی نیاز داشتیم محسن حججی را مطرح کنیم و این بر حافظ و سعدی اولویت داشت.

— مدیر گروه ادبیات فارسی دفتر تألیف کتب درسی

حذف بخشی از اشعار فارسی از کتاب ادبیات و همچنین حذف بخشی از تاریخ و هویت ایرانی از کتاب‌های درسی از جمله حذف مقبره کوروش از کتاب عربی یازدهم و حذف نام خسرو انوشیروان از کتاب سوم دبستان، بخشی از تغییراتی بوده که پس از اجرای این سند در کتاب‌های درسی انجام شده‌است.[۲۸] حذف بخش‌هایی از کتاب‌های تاریخ مدارس در مورد سوابق دخالت‌های روسیه در ایران از دیگر موضوعاتی دیگری بود که مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت. غزلی از سایه، شعری از شفیعی کدکنی، داستان موسی و شبان، رباعیات خیام، داستان حلاج تذکره الاولیا، داستان بزرگ علوی و نام ایرج میرزا از جمله مواردی است که در کتاب‌های مدارس در ایران حذف شده‌است.[۲۹] در مقابل آثاری از نویسندگان و شاعران نزدیک به نظام جمهوری اسلامی، مطالبی در خصوص دشمنی با آمریکا، محسن حججی و کشته‌شدن قاسم سلیمانی در کتاب‌های درسی اضافه شدند. حسین قاسم‌پور مقدم، مدیر گروه ادبیات فارسی دفتر تألیف کتب درسی در آبان ۱۳۹۸ گفته‌بود: «جایی نیاز داشتیم محسن حججی را مطرح کنیم و این بر حافظ و سعدی اولویت داشت.»[۳۰][۳۱]

مخالفت با سند ۲۰۳۰ یونیسکو

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: ایران و سند ۲۰۳۰ یونسکو

مخبر دزفولی، یکی از دبیران شورای انقلاب فرهنگی در فروردین ۱۳۹۶ گفت: «شورای عالی انقلاب فرهنگی، مفاد سند ۲۰۳۰ یونسکو را به دقت تحلیل و بررسی کرده و معتقدیم این سند در موارد زیادی با مبانی ارزشی و عقیدتی ما مباینت (ناسازگاری) دارد.». اجرای این سند با دستور مستقیم سیدعلی خامنه‌ای متوقف شد.[۳۲] یکی از اختلاف‌های عمده بین سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، و سند ۲۰۳۰ یونسکو، آموزش زنان است. در حالی که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، نامی از جنسیت و زن نیامده، در سند ۲۰۳۰، طبق هدف‌های سازمان ملل، یکی از سرفصل‌ها «برابر سازی فرصت‌های آموزشی برای زنان و دختران» است.[۳۳]

مخالفت با گسترش زبان انگلیسی

[ویرایش]

سیدعلی خامنه‌ای در سال ۱۳۹۵ از ترویج زبان انگلیسی در نهادهای آموزشی ایران انتقاد کرد و گفت «اکنون کار به جایی رسیده‌است که آموزش زبان انگلیسی به مهد کودک‌ها کشیده شده‌است». پس از آن اما مقامات آموزش و پرورش اعلام کردند که قرار است زبان‌های دیگر خارجی نیز در مدارس آموزش داده شود.[۳۴] همچنین دبیر شورای انقلاب فرهنگی نیز پس از آن گفت «اینکه ما زبان دوم کشور را به انگلیسی منحصر کنیم اصلاً کار درستی نیست. باید از بان‌های پرجمعیت دنیا در دانشگاه‌ها و مدارس استفاده کنیم و این موضوع باید در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گیرد.»[۳۵]

تغییرات در کنکور ۱۴۰۲ و به بعد

[ویرایش]

با مصوبه جدید این شورا در سازوکار پذیرش دانشجو، معدل دوره دبیرستان سهم ۶۰ درصد و کنکور سهم ۴۰ درصدی خواهد داشت که از کنکور ۱۴۰۲ اجرائی شده‌است. این طرح با مخالفت گسترده دانش آموزان سراسر کشور و تعداد زیادی از کارشناسان و نماینده گان مجلس روبه رو شد اما شورا بدون اعتنا به نظراکثریت مصوبه را اجرایی کرد. [۳۶][۳۷]

صدور بیانیه دربارهٔ لزوم و اهمیت رعایت حجاب

[ویرایش]

شورای عالی انقلاب فرهنگی پس از خیزش ۱۴۰۱ ایران و کشته‌شدن مهسا امینی توسط گشت ارشاد در بیانیه‌ای با تأکید بر لزوم و اهمیت رعایت حجاب از همهٔ نهادهای مسئول خواست که علاوه بر عمل به وظایف قانونی خود، در درجهٔ اول بر اساس دیدگاه اسلام و قانون جمهوری اسلامی دربارهٔ زن و مسئلهٔ حجاب به تحکیم مبانی اعتقادی به ویژه نسل جوان به رعایت حجاب کمک کنند و در برخورد با بی‌حجابی مراقب باشند در دامی که به گفته آنان دشمنان طراحی کرده‌اند گرفتار نشوند.[۳۸]

مؤسسات، نهادها و شوراهای تشکیل شده توسط شورا

[ویرایش]

مؤسسات

[ویرایش]

نهادها

[ویرایش]

شوراها

[ویرایش]

شوراهای اقماری وابسته

[ویرایش]
  • شورای توسعه فرهنگ قرآنی (مصوبه جلسه ۶۴۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی)(منتقل شده به سازمان تبلیغات/ دیگر تحت نظارت شورای عالی انقلاب فرهنگی نیست)

شوراهای اقماری مرتبط

[ویرایش]

شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده

[ویرایش]

«شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده شورای عالی انقلاب فرهنگی» در تیر ۱۳۶۷ تأسیس شد.[۴۱] سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان، در مسایل فرهنگی و اجتماعی زنان و ایجاد هماهنگی‌های لازم در این امور از برنامه‌های این شورا اعلام گردیده‌است.[۴۲]

طرح توسعه فرهنگ عفاف و حجاب از مصوبات این شورا بود که در فروردین ۱۳۸۲ در دوران ریاست جمهوری خاتمی و ریاست خاتمی بر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد ولی پس از روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد به دستگاه‌ها ابلاغ گردید. بر اساس این طرح پلیس حق تعیین پوشش مردم را یافته‌است.[۴۳]

طرح ارتقای امنیت اجتماعی و آیین‌نامه اجرایی اصول و سیاست‌های بهینه‌سازی حضور زن در سینما توسط دولت احمدی‌نژاد با استناد به مصوبات این شورا اجرا گردید. در حال حاضر کبری خزعلی ریاست این شورا را بر عهده دارد و پیشتر زهرا آیت‌اللهی رئیس این شورا بود.

دیدگاه‌های منتقد

[ویرایش]

عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی در طول سال‌های مختلف موافقان و مخالفان زیادی داشته‌است.

  • یکی از مهم‌ترین انتقاداتی که برخی از منتقدان مطرح کرده‌اند، وارد شدن شورای عالی انقلاب فرهنگی به حیطه قانون‌گذاری است. این منتقدان اعتقاد دارند که‌شان این شورا، یک شان کلان‌نگر و مشورتی است و می‌بایست سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی را در چارچوب مصالح ملی کشور انجام دهد؛ درحالی که این شورا به تصویب مقرراتی می‌پردازد که به اعتقاد منتقدان، خارج از چارچوب وظایف این شورا است.[۱۱] در این زمینه انتقادات مختلفی در مورد مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده‌است که از آن جمله می‌توان به مصوبه این شورا در مورد ضوابط استفاده از شبکه‌های اطلاع‌رسانی اینترنتی اشاره نمود. (محدودیت حداکثر نرخ انتقال اطلاعات تا ۱۲۸kb/s برای کاربران خانگی) منتقدان معتقدند که این مصوبه محدودیت‌هایی را در مورد دسترسی کاربران به اینترنت فراهم می‌کند.
  • همچنین یکی دیگر از انتقادات مطرح‌شده از سوی منتقدان، تداخل وظایف این شورا با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می‌باشد. به اعتقاد برخی از کارشناسان، این تداخل (به‌طور مثال در مورد انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها و نحوه برگزاری کنکور) مشکلاتی را در زمینه انجام امور اجرایی آموزش عالی در کشور ایجاد نموده‌است.[۴۴]
  • برخی از حقوقدانان نیز معتقدند که اگرچه دراوایل انقلاب به دلیل اوضاع نابسامان دانشگاه‌ها تأسیس این شورا توسط روح‌الله خمینی منطقی بود اما با پا گرفتن نهادهای فرهنگی در کشور دیگر ادامه کار شورا منطق ندارد و وجود این شورا ناقض قانون اساسی و قوانین عادی است و نوعی دخالت رهبری در مسئولیت‌های قوه مجریه است ومی توان گفت که هرچه درامور فرهنگی رخ می‌دهد مسوولش رهبری است نه قوه مجریه چه با استمرار این شورا و امضا مصوبات آن توسط رهبری مسئولیت مستقیماً برعهده رهبری است. مگر آنکه شورا صرفاً واضع سیاست‌های کلی درامور فرهنگی باشد که در صلاحیت رهبری است[۴۵][۴۶]

اعضای کنونی

[ویرایش]

اعضای این شورا به دو دسته اعضای حقیقی و حقوقی تقسیم می‌شوند که هر پنج سال یک‌بار تغییر می‌کنند. تعیین اعضای این شورا توسط رهبری صورت می‌گیرد. اعضای غیر دائم شامل مسئولان دستگاه‌های دیگر به تناسب موضوع دعوت شده و با حق رای در شورا شرکت می‌کنند.[۴۷][۴۸][۴۹]

اعضای حقوقی

اعضای حقیقی

دبیران

[ویرایش]

دبیرخانهٔ شورای عالی انقلاب فرهنگی با هدف کارشناسی هرچه بهتر مصوبات شورای عالی و پشتیبانی علمی، پژوهشی تشکیل شد که علاوه بر نقش اداری و پشتیبانی علمی و پژوهشی، نظارت و ارزیابی و هماهنگی و پیگیری اجرایی شدن مصوبات شورا را نیز بر عهده دارد. در زیر فهرست اسامی دبیران این شورا از ابتدا تاکنون آمده‌است:[۵۰][۵۱]

ر. نام آغاز دوره مدت تصدی شماره جلسه آغازین تعداد جلسات دوره رئیس‌جمهور م.
۱ محمدرضا هاشمی گلپایگانی ۲۷ فروردین ۱۳۶۴ ۸ سال ۴ ماه ۶ روز ۱۸ ۲۹۴ خامنه‌ای
هاشمی رفسنجانی
۲ سید مصطفی میرسلیم ۲ شهریور ۱۳۷۲ ۳ سال ۵ ماه ۱روز ۳۱۲ ۷۸
۳ محمدعلی کی‌نژاد ۲ بهمن ۱۳۷۵ ۸ سال ۱۱ ماه ۵ روز ۳۹۰ ۱۸۵
خاتمی
احمدی‌نژاد
۴ محمدرضا مخبر دزفولی ۶ دی ۱۳۸۴ ۱۳ سال ۷ روز ۵۷۵ ۲۴۲
روحانی
۵ سید سعیدرضا عاملی ۱۲ دی ۱۳۹۷ ۴ سال ۱۶ روز ۸۱۷ ۵۹
رئیسی
۶ عبدالحسین خسروپناه ۲۷ دی ۱۴۰۱ در حال تصدی ۸۷۶ رئیسی

پزشکیان

[۵۲]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ «حکم تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی». سایت جامع امام خمینی.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «اتحادیه اروپا یک نهاد و ۸ مقام ایرانی را به فهرست تحریم‌های خود اضافه کرد». euronews. ۲۰۲۳-۰۳-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۹.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی؛ ۹ نهاد و مقام ایرانی تحریم شدند». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۹.
  4. ↑ صحیفهٔ نور جلد ۱۳ صفحهٔ ۲–۳
  5. ↑ صحیفهٔ نور جلد ۱۲ صفحهٔ ۴۳۱
  6. ↑ روزنامه اطلاعات ۶ فروردین ۱۳۵۹ ص ۴
  7. ↑ «پیام به ملت ایران، به مناسبت سال نو (توصیه‌های سیزده‌گانه به مسلمانان)». سایت جامع امام خمینی.
  8. ↑ «اهداف و وظایف شورا». دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئن ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۰۷.
  9. ↑ «اهداف و وظایف شورا». دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئن ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئن ۲۰۰۷.
  10. ↑ «حکم تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی به اعضای منتخب ستاد». سایت جامع امام خمینی.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ امیرشاهی، سید افشین (۶ اردیبهشت ۱۳۸۶)، «آموزش در چنبره سیاست»، اعتماد-ویژه‌نامه تحلیل خبر
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ «تاریخچه شورای عالی انقلاب فرهنگی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئن ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۰۷.
  13. ↑ گفتگو با دکتر عبدالکریم سروش (۲۰ خرداد ۱۳۸۶). «یکبار انقلاب فرهنگی کافی بود». روزنامه هم‌میهن. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۰۷.
  14. ↑ محمدعلی نجفی (۲۲ خرداد ۱۳۸۶). «پاسخ به دکترسروش». سایت خبری امروز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۰۷.
  15. ↑ «نامه به آقای خامنه‌ای (ترمیم ستاد انقلاب فرهنگی)». سایت جامع امام خمینی.
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ «پیام به اعضای ستاد انقلاب فرهنگی (انتصاب اعضای جدید)». سایت جامع امام خمینی.
  17. ↑ «تغییر جوانگرایانه در ترکیب شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ بزودی». پارس.
  18. ↑ «BBCPersian.com». www.bbc.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
  19. ↑ «آیا تحصیل حق قانونی همه ایرانیان است؟». factnameh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۹.
  20. ↑ «روحانی: هزینه بسیاری صرف «اسلامی کردن» علوم شد، اما حاصلی نداشت». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۱.
  21. ↑ «انتقاد تند آملی لاریجانی به اظهارات روحانی دربارهٔ "علم دینی" – DW – ۱۳۹۶/۱۲/۷». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۱.
  22. ↑ «مخالفت احمدی‌نژاد با طرح 'سطحی' تفکیک جنسیتی در دانشگاه ها». BBC News فارسی. ۲۰۱۱-۰۷-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
  23. ↑ «افشاگری تایمز از زندگی یکی از «طراحان اصلی» حجاب اجباری در خارج از ایران». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۹.
  24. ↑ «ابراز نگرانی آیت الله خامنه ای از آموزش علوم انسانی در دانشگاه ها». BBC News فارسی. ۲۰۰۹-۰۸-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
  25. ↑ «'بیشترین بازنگری علوم انسانی ایران در علوم اجتماعی اعمال شد'». BBC News فارسی. ۲۰۱۱-۱۱-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
  26. ↑ «برخی مطالب کتاب‌های درسی به دستور رهبر جمهوری اسلامی حذف می‌شوند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
  27. ↑ «سند ۲۰۳۰ چیست و چرا رهبر ایران با آن مخالف است؟». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۹.
  28. ↑ «برخی مطالب کتاب‌های درسی به دستور رهبر جمهوری اسلامی حذف می‌شوند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
  29. ↑ «حذف و تغییر در کتاب ادبیات فارسی: "به کجا چنین شتابان؟" – DW – ۱۳۹۸/۸/۱۴». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۹.
  30. ↑ «ارتباط آیت الله خامنه ای با حذف انتگرال از ریاضی مدارس». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۱.
  31. ↑ TABNAK، تابناک | (۴ نوامبر ۲۰۱۹). «مدیر گروه ادبیات فارسی دفتر تألیف کتب درسی: «شهید حججی» بر «حافظ و سعدی» اولویت داشت/مقایسه «بگم، بگم» احمدی‌نژاد با «می‌گویم» روحانی/سرلشکر صفوی: کشته شدن بغدادی دروغ بزرگ ترامپ بود». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۱.
  32. ↑ ایران، عصر (۹ مه ۲۰۱۷). «توقف اجرای سند 2030 پس از فرمان مقام معظم رهبری». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۱.
  33. ↑ «سند ۲۰۳۰ چیست و چرا رهبر ایران با آن مخالف است؟». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
  34. ↑ «انقلاب فرهنگی در ایران؛ از حذف مارکسیسم تا حذف انتگرال». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۹.
  35. ↑ «دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی: مسئله رفع انحصار آموزش زبان انگلیسی در مدارس باید در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گیرد !». sedayemoallem.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۹.
  36. ↑ «نتايج نظرسنجی صدا و سيما در مورد تاثير معدل: - نشردریافت». daryaftpub.com. ۱۴۰۲-۰۷-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  37. ↑ «آب پاکی روی دست کنکوری‌ها؛ مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای حذف کنکور پابرجا می‌ماند!». اعتمادآنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۹.
  38. ↑ «بیانیه شورای عالی انقلاب فرهنگی دربارهٔ حجاب؛ در برخورد با هنجارشکنی‌ها مراقب باشید!». روزنامه دنیای اقتصاد. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
  39. ↑ ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ «مؤسسات وابسته». وبگاه رسمی دبیرخانهٔ شورای عالی انقلاب فرهنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژانویه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۳ دی ۱۳۸۶.
  40. ↑ «شوراهای اقماری». وبگاه رسمی دبیرخانهٔ شورای عالی انقلاب فرهنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۳ دی ۱۳۸۶.
  41. ↑ آشنایی با شورای فرهنگی اجتماعی زنان بایگانی‌شده در ۶ دسامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine (دختران ایران، ۱۹اسفند ۱۳۸۶)
  42. ↑ متن آیین‌نامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی
  43. ↑ تأکید شورای فرهنگی اجتماعی زنان بر اجرای کامل طرح توسعه فرهنگ عفاف و حجاب[پیوند مرده] (ایسکانیوز، ۱۶مرداد ۱۳۸۷)
  44. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ شورایی فرای قانون | DW | 24.06.2010». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۷.
  45. ↑ اصل 110 قانون اساسی
  46. ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۹.
  47. ↑ «انتصاب اعضای جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی». پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری. دریافت‌شده در ۱۷ خرداد ۱۳۹۰.
  48. ↑ «شورای عالی انقلاب فرهنگی». sccr.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۱۸.
  49. ↑ «انتصاب اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی».
  50. ↑ «معرفی دبیرخانهٔ شورای عالی انقلاب فرهنگی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۲۰.
  51. ↑ قرآن، iqna ir | خبرگزاری بین‌المللی (۱۷ خرداد ۱۳۹۰). «انتصاب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی از سوی رهبر معظم انقلاب». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۱۸.
  52. ↑ «دبیر جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی کیست؟». www.irna.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۱۸.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
بخشی از مجموعهٔ
انقلاب ۱۳۵۷
موضوعات
چهره‌های اصلی
احزاب و سازمان‌ها
نهادهای رسمی
رخدادها
همچنین ببینید
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=شورای_عالی_انقلاب_فرهنگی&oldid=40817401»