Base (scheikunde)

ZUREN en BASEN
Algemene begrippen
pH Zuur-basereactie Zuur-basetitratie Zuurconstante Buffer Waterevenwicht Hammett-zuurfunctie
Zuren
Sterk · Zwak · Lewiszuur · Anorganisch zuur · Organisch zuur · Superzuur · Oxozuur · Halogeenzuurstofzuur
Basen
Sterk · Zwak · Lewisbase · Organische base
Portaal   Scheikunde

Een base of loog – ook wel alkali genoemd – is een substantie die eigenschappen heeft tegengesteld aan een zuur. De mate waarin een in water opgeloste stof basisch is, wordt aangegeven met de pH-waarde: 7 is neutraal, hogere waarden zijn basisch, lagere waarden dan 7 zijn zuur.

Traditioneel gebruikt men lakmoespapier om te testen of een stof basisch is: een base in oplossing zal het papier blauw kleuren. Een modernere en nauwkeurigere manier is met een pH-meter.

Basen kunnen op drie manieren gedefinieerd worden:

1. volgens Arrhenius
2. volgens Brønsted en Lowry
3. volgens Lewis

Een base volgens Arrhenius (een Arrhenius-base) is een molecuul dat in water (H₂O) aanleiding geeft tot het vormen van een hydroxide-ion (OH⁻). Het molecuul kan ook zelf een hydroxide-ion bevatten, maar dat hoeft niet. Twee voorbeelden van Arrhenius-basen zijn natriumhydroxide (NaOH) en ammoniak (NH₃):

${\displaystyle {\ce {NaOH -> Na^+ + OH^-}}}$

${\displaystyle {\ce {NH3 + H2O -> NH4^+ + OH^-}}}$

Een base volgens Johannes Nicolaus Brønsted en Thomas Lowry is een molecuul of negatief geladen ion dat waterstofionen (H⁺) kan opnemen en wordt een brønsted-base genoemd. Deze twee chemici kwamen in 1923 tegelijkertijd, maar onafhankelijk van elkaar met deze definitie. Vaak wordt echter alleen de naam van Brønsted vermeld. Elke Arrhenius-base is ook een Brønsted-base, maar dat geldt niet omgekeerd. Volgens Arrhenius moet het molecuul namelijk opgelost worden in water. Dit is volgens de definitie van Brønsted en Lowry echter niet noodzakelijk.

Een base volgens Lewis is een molecuul met een vrij elektronenpaar (:) en wordt een lewisbase genoemd. Het elektronenpaar kan met een zuur gedeeld worden, bijvoorbeeld in de reactie tussen boortrifluoride en ammoniak:

${\displaystyle {\ce {BF3 (zuur) + :NH3 (base) -> F3B:NH3}}}$

Alle brønstedbasen zijn ook lewisbasen, maar het omgekeerde geldt niet altijd.

• natriumhydroxide NaOH (opgelost in water wordt natronloog genoemd)
• kaliumhydroxide KOH (opgelost in water wordt kaliloog genoemd)
• bariumhydroxide Ba(OH)₂ (opgelost in water wordt barietwater genoemd)
• calciumhydroxide of gebluste kalk Ca(OH)₂ (opgelost in water wordt kalkwater genoemd)
• ammoniak NH₃ (opgelost in water wordt ammonia genoemd)
• natriumcarbonaat Na₂CO₃
• ureum
• guanidinium
• Oxiden, zoals koper(II)oxide
• Hexametyleentetramine of hexamine
• Andere organische aminen

• Zuurgetal

Zoek base op in het WikiWoordenboek.

Zie de categorie Bases van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.