Commodus als Hercules

Commodus als Hercules
inventarisnummer: MC1120
Jaar	circa 191-92
Materiaal	Marmer
Locatie	Capitolijnse Musea, Rome
Hoogte	133 cm
Portaal    Kunst & Cultuur

Het portret van Commodus als Hercules is een marmeren buste uit de collectie van de Capitolijnse Musea in Rome. Het 133 cm hoge beeld geldt als een meesterwerk van de Romeinse portretkunst.

In de laatste jaren van zijn regeerperiode was Commodus volledig in de greep van zijn grootheidswaanzin. Hij identificeerde zich met Hercules en liet zich ook zodanig afbeelden, bijvoorbeeld op munten. Omdat dergelijke beelden na de dood van de keizer in 193 moesten worden vernietigd, is het voorbeeld in de Capitolijnse Musea een zeldzaam gaaf exemplaar. Het werd in 1874 gevonden in een cryptoporticus van een gebouwencomplex in de Tuinen van Lamianus op de top van de Esquilijn. De onderzoekers troffen ook twee tritons aan die Commodus vroeger hebben geflankeerd. Mogelijk hielden zij een parapetasma (een soort gordijn) boven de keizer-held vast.

Het gaat hier waarschijnlijk om een realistisch portret van Commodus, die hier sterk lijkt op Marcus Aurelius, zijn vader. Het beeld vertoont ook gelijkenis met munten die rond 190 gedateerd kunnen worden. De ogen van keizer puilen een beetje uit en zijn half gesloten. Het gelaat valt verder op door zijn langgerekte vorm, de scherpe neus en de volle snor. Zijn krullende baard en haar lopen naadloos in elkaar over en zijn diep uitgehakt, wat een opvallend effect van licht en donker teweegbrengt.

Commodus draagt verschillende attributen van Hercules. In de eerste plaats de huid van de leeuw van Nemea, waarvan de kop op het hoofd van de keizer rust. De poten hangen geknoopt op zijn borst, een met de onderkant naar voren, de andere omgedraaid. De leeuwenkop zorgt voor een schaduw die het hoofd omringt en benadrukt. In zijn rechterhand houdt Commodus een knuppel en de appels van de Hesperiden in zijn linker. De buste rust op een ingewikkelde allegorische voorstelling: twee amazonen (waarvan er een verloren is gegaan) flankeren twee hoorns des overvloeds op een bol waarop de symbolen van de dierenriem zijn aangebracht. Deze symbolen verwijzen naar de maand oktober die de keizer had hernoemd naar Herculus. Het geheel wordt bekroond door een pelta, het schild van de amazonen.

• 
  detail
• 
  detail
• 
  Denarius met Commodus als Hercules
• 
  Linker Triton
• 
  Rechter Triton
• 
  Volledige groep

• Laura Salah Nasrallah (2010). Christian Responses to Roman Art and Architecture: The Second-Century Church Amid the Spaces of Empire. New York: Cambridge University Press. pp. 180-183
• Louis van den Hengel (2009). Imago: Romeinse keizerbeelden en de belichaming van gender. Uitgeverij Verloren. pp. 379-81
• Marco Bussagli (2007). Rome, Kunst en architectuur. h.f.ullmann pp. 136-37
• Ranuccio Bianchi Bandinelli en Mario Torelli (1976). L'arte dell'antichità classica, Etruria-Roma. Turijn: Utet

• (en) Informatie over het beeld op de website van de Capitolijnse Musea. Gearchiveerd op 15 januari 2023. Geraadpleegd op 15 januari 2023.
• (en) Google Arts & Culture. Geraadpleegd op 15 januari 2023.
• (en) Laura Salah Nasrallah, Christian Responses to Roman Art and Architecture: The Second-Century Church Amid the Spaces of Empire. Cambridge University Press, 2010. Gearchiveerd op 16 februari 2015. Geraadpleegd op 15 januari 2023.
• Louis van den Hengel, Imago: Romeinse keizerbeelden en de belichaming van gender. Uitgeverij Verloren, 2009. Gearchiveerd op 16 februari 2015. Geraadpleegd op 1 januari 2023.

Zie de categorie Commodus as Hercules (Capitoline Museum) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.