Declinatie (Latijn)
Het Latijn maakt gebruik van suffixen om de declinatie aan te geven. Voor het zelfstandig naamwoord zijn er in het Latijn vijf declinaties, namelijk:
- A-groep (1): stamklinker van deze woorden is een a (rosa); woorden die bij deze groep horen, hebben een genitivus enkelvoud op -ae.
- O-groep (2): stamklinker van deze woorden is een u (dominus, bellum), de o-groep door de o in de dat. en abl. ev.; woorden van deze groep hebben een genitivus enkelvoud op -i.
- MK-groep (3): de stam van deze woorden eindigt op een medeklinker (pater, stam: patr-); woorden van deze groep hebben een genitivus enkelvoud op -is.
- U-groep (4): stamklinker van deze woorden is een u (portus), niet te verwarren met declinatie 2; woorden die tot deze groep behoren, hebben een genitivus enkelvoud op -us.
- E-groep (5): stamklinker van deze woorden is een e (res); woorden die bij deze groep horen, hebben een genitivus enkelvoud op -ei.
De declinatie van een woord bepaalt niet het geslacht van het woord. Wel zijn er bepaalde regelmatigheden:
- A-groep (1): de meeste woorden zijn vrouwelijk, met een aantal uitzonderingen, zoals: agricola = 'boer', en namen als Catilina. Er zijn geen onzijdige woorden in deze groep.
- O-groep (2): woorden met een nominativus op -um zijn onzijdig, woorden die op -us of -er eindigen zijn meestal mannelijk, met een aantal uitzondering, zoals quercus = 'eik', en andere namen voor bomen.
- MK-groep (3): woorden in deze groep kunnen zowel mannelijk als vrouwelijk als onzijdig zijn. Woorden die in de nominativus meervoud op -a eindigen zijn onzijdig, woorden die in de nominativus enkelvoud op -or, -os of -er eindigen zijn mannelijk.
- U-groep (4): woorden met een nominativus op -u zijn onzijdig (er zijn nauwelijks onzijdige woorden), de rest is meestal mannelijk, een uitzondering is bijvoorbeeld: manus = hand. Domus gaat gedeeltelijk volgens de 2e declinatie. (zie tabel hieronder)
- E-groep (5): de meeste woorden zijn vrouwelijk. Dies kan mannelijk of vrouwelijk zijn. Er zijn geen onzijdige woorden in deze groep.
Tabel met de verbuigingen van zelfstandige naamwoorden
[bewerken | brontekst bewerken]zelfstandige naamwoorden | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Eerste declinatie | Tweede declinatie | Derde declinatie | Vierde declinatie | Vijfde declinatie | ||||||
vrl. -a | mnl. -us | mnl. -er | onzijdig -um | mannelijk | vrouwelijk | onzijdig | mnl. | onzijdig -u | vrl. | |
enkelvoud | ||||||||||
nominativus | serva | servus | puer | bellum | pater | mater | nomen | lacus | cornu | res |
genitivus | servae | servi | pueri | belli | patris | matris | nominis | lacus | cornus | rei |
dativus | servae | servo | puero | bello | patri | matri | nomini | lacui | cornui | rei |
accusativus | servam | servum | puerum | bellum | patrem | matrem | nomen | lacum | cornu | rem |
ablativus | serva | servo | puero | bello | patre | matre | nomine | lacu | cornu | re |
vocativus | serva | serve | puer | bellum | pater | mater | nomen | lacus | cornu | res |
meervoud | ||||||||||
nominativus | servae | servi | pueri | bella | patres | matres | nomina | lacus | cornua | res |
genitivus | servarum | servorum | puerorum | bellorum | patrum | matrum | nominum | lacuum | cornuum | rerum |
dativus | servis | servis | pueris | bellis | patribus | matribus | nominibus | lacibus | cornibus | rebus |
accusativus | servas | servos | pueros | bella | patres | matres | nomina | lacus | cornua | res |
ablativus | servis | servis | pueris | bellis | patribus | matribus | nominibus | lacibus | cornibus | rebus |
vertaling | ||||||||||
(de) slavin | (de) slaaf | (de) jongen | (de) oorlog | (de) vader | (de) moeder | (de) naam | (het) meer | (de) hoorn | (het) ding |
Enkelvoud | Meervoud | |
---|---|---|
nominativus | domus | domus |
genitivus | domus | domorum |
dativus | domui | domibus |
accusativus | domum | domos |
ablativus | domo | domibus |
Verder komt ook nog de vorm domi = 'thuis' voor.