Ecopassage

Een ecoduct, ecopassage, natuurbrug of wildwissel is een civiel kunstwerk waarover in het wild levende dieren een obstakel, zoals een verkeersweg, kunnen kruisen.

Door een dichtbevolkt land lopen veel wegen met druk verkeer, iets wat veel dieren bij het oversteken met de dood moeten bekopen. Soms worden om veiligheidsredenen deze wegen met hekken afgerasterd, waardoor het leefgebied van veel dieren te klein wordt en door deze habitatfragmentatie het voortbestaan van diersoorten in gevaar komt. Om dieren een veilige oversteek te laten maken worden er kunstwerken aangelegd, speciaal voor dieren.

Een ecoduct is een ongelijkvloerse wildwissel. Het ecoduct is breed en wordt met beplanting zo natuurlijk mogelijk ingericht om zo een ongestoorde wildpassage mogelijk te maken.

In een ecombiduct is de passage gecombineerd met een kleinwildtunnel. De tunnel is vooral effectief voor dieren die bijvoorbeeld licht- en geluidshinder ondervinden van weg- en spoorverkeer.

Naast het ecoduct bestaan ook de ecotunnel of ecopassage, die onder een barrière zoals een weg of spoorweg doorgaat, en het eco-aquaduct, dat een passage geeft aan waterdieren.

Verder gebruikt de Nederlandse Rijkswaterstaat de term streekoduct. Dit is een combinatie van een ecoduct en een verkeersviaduct.^[1]

Er zijn ook gelijkvloerse wildwissels. Aan beide zijden van de weg is de afrastering over een afstand van enkele honderden meters onderbroken. Borden waarschuwen het verkeer voor overstekend wild. Soms is er een wildrooster om te verhinderen dat de dieren de weg gaan volgen.

Om de impact van de ecoducten te monitoren werd door het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid een studiebureau aangesteld. Met filmmateriaal, zandbedden, inktplaten en bodemvallen voor de kleinste passanten werd de inventaris opgebouwd. De Kikbeek wordt gebruikt door everzwijnen, vossen, hazen, reeën, hermelijnen en bunzingen, naast heel wat vleermuizen, reptielen, amfibieën en ongewervelden zoals de franjestaart, de watervleermuis, de gladde slang, de heidekikker en de rugstreeppad. Bij de Warande werden onder meer steenmarters, bosvleermuizen, reeën, vossen, everzwijnen, bunzingen, de hazelworm, de levendbarende hagedis en zelfs wasberen geregistreerd. Daarnaast werden ook zeldzame reptielen en insecten waargenomen, zoals de in Vlaanderen bedreigde lederloopkever.^[2]

België telt anno 2025 dertien ecoducten, waarvan acht in Vlaanderen, vier in Wallonië en één in Brussel. Twee ecoducten zijn in aanbouw.

• Ecoduct Rulles werd geopend in 1988. Het ligt over de A4 in Habay.^[3]
• Ecoduct Grunhaut werd geopend in 2004. Het ligt over de A3 en Spoorlijn 3 in Limburg, en verbindt twee delen van het Staatsbos van Grunhaut.^[3]
• Ecoduct De Warande werd geopend in 2004. Het ligt over de N25 in Oud-Heverlee, en verbindt twee delen van het Meerdaalwoud.
• Ecoduct Kikbeek werd eveneens geopend in 2004. Het ligt over de E314 in Opgrimbie, en verbindt twee delen van de Mechelse Heide.
• Ecoduct De Munt werd geopend in 2011. Het ligt over de E19 in Loenhout, en verbindt twee delen van de Voorkempen.
• Ecoduct Over de Spoorweg werd geopend in 2012. Het ligt over de spoorlijn 161 in Watermaal-Bosvoorde, en verbindt twee delen van het Zoniënwoud.^[4]
• Ecoduct Kempengrens werd geopend in 2014. Het ligt over de E34 in Mol, en verbindt twee delen van het Nederlands-Belgische Kempengebied.
• Ecoduct Groenendaal werd geopend in 2018. Het ligt over de R0 in Hoeilaart, en verbindt twee delen van het Zoniënwoud.
• Ecoduct De Grote Konijnenpijp werd geopend in 2020. Het ligt, net als De Warande, over de N25 in Oud-Heverlee, en verbindt twee delen van het Meerdaalwoud.
• Ecoduct Platinerie werd geopend in 2021. Het ligt over de E420 in Couvin.^[5]
• Ecoduct Ermitage werd geopend in 2021. Het ligt over de E420 in Couvin.^[5]
• Ecoduct Hallerbos werd geopend in 2025. Het ligt, net als Groenendaal, over de R0 in Halle, en verbindt twee delen van het Hallerbos.
• Ecoduct Dilserbos werd eveneens geopend in 2025. Het ligt over de N75 in Dilsen-Stokkem, en verbindt twee delen van het Nationaal Park Hoge Kempen.
• Ecoduct Waaltjesbos wordt gebouwd. Het ligt over de N71 in Lommel, en zou Kattenbos, Pijnven, Lommelse Sahara en Blekerheide moeten verbinden.^[6]
• Ecoduct Sint-Anna wordt gebouwd. Het ligt over de E34 in Antwerpen, en zou Het Rot en het Vlietbos moeten verbinden.^[7]

Verder zijn er nog een aantal geplande ecoducten. Ecoduct Neromhof zou liggen over de A12 in Meise, en de gebieden Buggenhoutbos, Kravaalbos, ’s Gravenbos en Bos van Aa verbinden. Een ander ecoduct zou liggen over de E314 in Zonhoven en Houthalen-Helchteren, en de gebieden De Teut en Tenhaagdoornheide verbinden.^[8] Daarnaast is ook nog een ecoduct over de N253 in Huldenberg gepland,^[9] evenals een ecoduct over de N275 in Watermaal-Bosvoorde.^[10]

Vaak waren deze bruggen eerder toegankelijk voor auto's, maar werden ze heraangelegd tot bruggen toegankelijk voor fietsers en voetgangers, met daarnaast een brede strook voor fauna en flora.

• Een eerste bermbrug werd geopend in 1982. Deze ligt over de A26 in Lierneux.^[3]
• Een tweede bermbrug werd geopend in 1989. Deze ligt over de A26 in Houffalize.^[3]
• Ecoveloduct Wiemesmeer werd geopend in 2004. Het ligt over de E314 in Zutendaal, en verbindt twee delen van het Nationaal Park Hoge Kempen.^[11]
• Bermbrug Heiwijk werd geopend in 2019. Deze ligt over de E314 in Maasmechelen, en verbindt twee delen van het Nationaal Park Hoge Kempen.^[12]
• Ecoveloduct Nevele werd geopend in 2020. Het ligt over de E40 in Deinze en Aalter.^[13]
• Een ecostrook op de Hoogmolenbrug werd geopend in 2023. Deze ligt over het Albertkanaal in Schoten.^[14]
• Een derde ecoveloduct werd geopend in 2023. Het ligt over de E17 in Waasmunster, en verbindt twee delen van De Vaag.^[15]
• Een vierde bermbrug werd geopend in 2023. Deze ligt over de E40 in Bertem, en verbindt twee delen van het Dijleland.^[16]
• Een vijfde bermbrug werd geopend in 2025. Deze ligt over de E19 in Peutie, en verbindt het Floordambos en het Peutiebos.^[17]
• Ecorecreaduct De Priorij wordt gebouwd. Het ligt over de R0 in Hoeilaart, en verbindt twee delen van het Zoniënwoud.^[18]
• Een vierde ecoveloduct wordt gebouwd. Het ligt over de E34 in Antwerpen, en moet het Burchtse Weel en Ringpark West verbinden.^[7]

Verder zijn er nog een aantal geplande projecten. Een vierde bermbrug zou liggen over de E19 in Schoten, en het Peerdsbos en het Park Vordenstein verbinden.^[19] Ecoviaduct Drij Borren zou liggen over de E411 in Tervuren, en twee delen van Dry Borren verbinden.^[20]

Otters zwemmen niet onder bruggen door, maar met een otterduct onder een verkeersbrug kunnen ze toch de weg oversteken, zonder het gevaar van overreden te worden.^[21] Ook onder andere wezels, marters, eekhoorns en vossen maken gebruik van deze otterducten.

• Een eerste otterduct werd geopend in 2020. Het ligt onder de N4, langs de Ourthe in Tenneville.^[22]
• Een tweede otterduct werd geopend in 2022. Het ligt onder de N914, langs een zijrivier van de Semois in Vresse-sur-Semois.^[23]

Zie Lijst van ecoducten in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In Nederland zijn ecoducten onderdeel van de ecologische hoofdstructuur, bedoeld om de biodiversiteit te bevorderen. Nederland telt per 2015 66 ecoducten. Het aanleggen wordt gecoördineerd door het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO). Het programma loopt van 2005 tot 2018 in het kader van de ecologische hoofdstructuur.

• A1, Ecoduct Laarderhoogt tussen Bussum en Laren. De natuurbrug is 700 meter lang en overspant ook de Naarderstraat. Geopend in 2015.
• A1, Ecoduct Kootwijkerzand tussen Stroe en Kootwijk. Deze verbinding gaat met een ecoduct over de A1 en via een faunatunnel onder de spoorlijn Amersfoort - Apeldoorn. Geopend in 2018.^[24]
• A1, Ecoduct Dr. Harm van de Veen-ecoduct bij Kootwijk - met name voor het edelhert. Vernoemd naar Harm van de Veen, een van de initiatoren van de natuurontwikkelingsvisie in Nederland. Geopend in 1998.
• A1: Ecoduct Hoog Buurlo bij Hoog Buurlo. Geopend in 2011.^[25]
• A1, Ecoduct De Borkeld bij Rijssen - ter hoogte van natuurgebied De Borkeld. Geopend in 2003.
• A1, Ecoduct ir. H.J.W. Snijders-ecoduct bij Oldenzaal. Het natuurgebied Boerskotten van Natuurmonumenten werd bij de aanleg van A1 tussen Bad Bentheim en Oldenzaal doorsneden. Tussen de twee delen is daarom een 80 meter lang ecoduct aangelegd dat aan de uiteinden 50 meter en in het midden 15 meter breed is. Bovendien zijn aan beide zijden van het ecoduct schermen van grenenhout geplaatst om de invloed van het geluid en de lichten van het verkeer op het ecoduct te verminderen. het ecoduct wordt gebruikt door reeën en dassen. Geopend in 1992.
• A2, Ecoduct Autena ten zuiden van knooppunt Everdingen. Geopend in 2010.
• A2, Ecoduct Lage Veld bij Beesd. Geopend in 2010.
• A2, Natuurbrug Het Groene Woud tussen Boxtel en Best. Geopend in 2005.
• A2, Ecoduct Groote Heide tussen knooppunt Leenderheide en Leende - ter hoogte van de Leenderheide. Geopend in 2013.
• A2, Natuurbrug Weerterbergen tussen Maarheeze en Weert - vormt de verbinding tussen de Weerter- en Budelerbergen en het Weerterbos. Geopend in 2013.
• A2, Ecoducten Bunderbosch en Kalverbosch tussen Maastricht Aachen Airport en Meerssen - twee aparte ecoducten over de, ver uit elkaar liggende, rijbanen en vormen de verbinding tussen het Maasdal en het Geuldal. Geopend in 2013.^[26]
• A4, Eco-aquaduct Zweth en Slinksloot bij Schiedam - combinatie van een aquaduct en een ecoduct en vormt een verbinding in Midden-Delfland. Geopend in 2015.
• A12, Ecoduct Mollebos bij Austerlitz - vormt samen met Ecoduct Rumelaar een verbinding voor de EHS op de Utrechtse Heuvelrug. Geopend in 2013.
• A12, Ecoduct Rumelaar bij Woudenberg - vormt samen met Ecoduct Mollebos een verbinding voor de EHS op de Utrechtse Heuvelrug. Geopend in 2013.
• A12, Ecoduct Jac. P. Thijsse bij Ede - verbindt de natuurgebieden Planken Wambuis en Reijerscamp.^[27] Bedoeld voor onder meer edelherten, dassen, boommarters, eekhoorns, hazelwormen en slangen. Geopend in 2011.
• A18, Ecopassage Koekendaal bij Doetinchem. Geopend in 2019.
• A27, Ecoduct Zwaluwenberg bij Hilversum - ook over de N417 en de Spoorlijn Utrecht - Hilversum. Geopend in 2013.^[28]
• A28, Ecoduct Sterrenberg bij Soesterberg. Geopend in 2012.
• A28, Ecoduct Leusderheide bij Soesterberg. Geopend in 2005.
• A28, Ecoduct Hulshorst tussen Harderwijk en Nunspeet. Geopend in 2011.^[29]
• A28, Ecoduct Marinier der 1e klasse Marc Harders bij Spier - verbindt het Dwingelderveld en het Terhorsterzand. Geopend in 2013 als Ecoduct Dwingelderveld, in 2020 vernoemd naar de tijdens de Task Force Uruzgan omgekomen marinier Marc Harders.^[30]
• N35, Ecopassage Twilhaar bij Nijverdal - verbindt verschillende delen van de Sallandse heuvelrug. Ecoduct over de N35 en tunnel onder de spoorlijn Zwolle - Almelo. Geopend in 2011.^[31]
• A35, Ecopassage Doorbraak bij Almelo. Geopend in 2007.
• A35, Ecoduct Oudste Grond bij Boekelo - in aanleg. Geopend in 2020.^[32]
• N48, Combiduct Stiggeltie bij Linde - passage voor dieren en planten in combinatie met een fietspad. Geopend in 2011.
• N48, Combiduct Suthwalda bij Zuidwolde - passage voor dieren en planten in combinatie met een fietspad. Geopend in 2011.^[33]
• A50, Ecoduct Tolhuis bij Heerde - verbindt de Oldebroekse Heide en Wezeperheide met Landgoed Petrea en het Zwolse Bos. Geopend in 2011.
• A50, Wildwissel Woeste Hoeve bij Loenen - verbindt verschillende delen van de Veluwe. Geopend in 1988 en is daarmee de oudste van Nederland.^[34]
• A50, Wildwissel Terlet bij Arnhem - dient als verbindingszone tussen twee gebieden van Natuurmonumenten: Nationaal park Veluwezoom en het Deelerwoud. Dit ecoduct is tevens bedoeld voor Schotse hooglanders die zijn ingezet in beide gebieden bij het begrazingsbeheer. Geopend in 1988 tegelijk met Wildwissel Woeste Hoeve en behoort daarmee tot de oudste van Nederland.
• A50, Ecoduct Wolfhezerheide bij Wolfheze - gelegen ter hoogte van de voormalige verzorgingsplaats Kabeljauw. Geopend in 2011.
• A50, Ecoduct Herperduin bij Oss. Ook voor grote grazers zoals Taurossen en Exmoorpony's.^[35] Geopend in 2013.
• A50, Ecoduct Slabroek bij Nistelrode - aangelegd om het doortrekken van de A50 te compenseren. De brug is 10 meter breed en wordt regelmatig gebruikt door onder andere dassen en reeën. Geopend in 2005.
• A73, Ecoduct Waterloo bij Swalmen. Geopend in 2007.
• A73, Ecopassage Swalm tunnel onder de weg bij Swalmen. Geopend in 2008.
• A73, Ecoduct Schinheuvel bij Roermond. Geopend in 2006.
• A73, Ecoduct Kruutsboum bij Sint Odiliënberg. Geopend in 2006.
• A74, Ecoduct Steilrand tunnel onder de weg bij Tegelen. Geopend in 2012.
• A74, Ecoduct Wambach bij Tegelen - de brug is 58 meter breed. Geopend in 2012.

• N200, Natuurbrug Zeepoort bij Overveen - verbinding binnen Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Geopend in 2017.
• N201, Natuurbrug Zandpoort bij Bentveld - verbinding binnen Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Geopend in 2013.
• N227, Ecoduct Treeker Wissel tussen Oud-Leusden en Maarn. Geopend in 2009.^[36]
• N236, Ecoducten Lutrapassage en Natrixpassage, bij Ankeveen - verbindt de Ankeveense Plassen met het Naardermeer. Geopend in 2013.
• N237, Ecoduct Boele Staal tussen Soesterberg en de Stichtse Rotonde bij Amersfoort. Geopend in 2016.^[37]
• N237, Ecoduct Beukbergen tussen Soesterberg en Huis ter Heide. Geopend in 2009.
• N261, Ecoduct Westloonse Wissel bij Loon op Zand - ter hoogte van Drunense Duinen en onderdeel van de Dreamportlane tussen Waalwijk en Tilburg. Geopend in 2015.
• N295, Ecoduct Klavertje 4 tussen Venlo en Blerick - onderdeel van de Greenportlane. Geopend in 2013.
• N297, Ecombiduct Op de Kievit tussen Nieuwstadt en Sittard - eerste ecombiduct in Nederland. Deze natuurbrug is parallel aan een spoorbrug van de spoorlijn Sittard - Roermond gelegen, zo'n situering is nog niet eerder toegepast. Bedoeld voor kleine dieren en daarom maar 3 meter breed. In het dek van het ecoduct is een buis (doorsnede 40 cm) geplaatst. Dieren blijken zowel van de tunnel als het dek gebruik te maken. Met het oog op een migratieroute van vleermuizen zijn ook struiken aangeplant. Geopend in 2005.
• N300, Natuurbrug Feldbiss verbindt de Natura 2000 gebieden Brunssummerheide (522 ha) en Brandenberg (30 ha), die in 1971 gescheiden waren door de aanleg van de toenmalige N299. Geopend in 2017.
• N310, Ecoduct Oud Reemst tussen Nationaal Park De Hoge Veluwe en Planken Wambuis. Bij de aanleg van dit ecoduct is de zeldzame steenanjer aangetroffen. Geopend in 2012.^[38]
• N324, Ecoduct Maashorst bij Oss. Geopend in 2014. Recent ook geopend voor grote grazers (Taurossen, Exmoorpony's en wisenten).^[35]
• N333, Natuurbrug Weerribben-Wieden bij Muggenbeet. Geopend in 2014.
• A348, Ecotunnel Middachten ter hoogte van kasteel Middachten. Geopend in 2013.
• N350, Ecoduct de Grimberg tussen Rijssen en Wierden. Geopend in 2013.
• N396, Ecoduct Leenderbos tussen Valkenswaard en Leende. Geopend in 2014.
• N417, Ecoduct Zwaluwenberg bij Hilversum - ook over de Spoorlijn Utrecht - Hilversum en de A27. Geopend in 2013.
• N524, Natuurbrug Zanderij Crailoo tussen Bussum en Hilversum. Geopend 2006.

• Natuurbrug Zanderij Crailoo - Oosterspoorweg, tussen Amsterdam en Hilversum. Ook over de N524. Geopend in 2006.
• Ecoduct Mollebos - Rhijnspoorweg, tussen Utrecht en Arnhem. Ook over de A12. Geopend in 2013.
• Ecoduct Rumelaar - Rhijnspoorweg, tussen Utrecht en Arnhem. Ook over de A12. Geopend in 2013.
• Ecoduct Hulshorst - Centraalspoorweg, tussen Amersfoort en Zwolle. Ook over de A28. Geopend in 2011.
• Ecopassage Twilhaar - Spoorlijn Zwolle - Almelo, tussen Raalte en Nijverdal. Tunnel onder de spoorlijn en ecoduct over de N35. Geopend in 2011.
• Natuurbrug Zwaluwenberg - Spoorlijn Hilversum - Lunetten, tussen Hilversum en Utrecht. Ook over de A27 en N417. Geopend in 2013.
• Ecoduct Op Hees - Centraalspoorweg, tussen Den Dolder en Amersfoort. Geopend in 2013.
• Faunapassage De Vloedgraaf - Staatslijn E, tussen Sittard en Roermond. Geopend in 2010.
• Natuurbrug Weerterbergen - Spoorlijn Eindhoven - Weert, tussen Eindhoven en Weert. Ook over de A2. Geopend in 2013.
• Faunapassage Kootwijkerzand - Oosterspoorweg, tussen Amersfoort - Apeldoorn, faunatunnel onder het spoor en natuurbrug over de A1. Geopend in 2018.
• Natuurbrug Duinpoort - Spoorlijn Haarlem - Zandvoort, verbinding binnen Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Geopend in 2018.
• Natuurbrug De Mortelen - Staatslijn E, tussen Boxtel en Best. Gereed begin 2020.
• Ecoduct Waterloo - Staatslijn E, tussen Venlo en Roermond. Ook over de A73. Gereed in 2007.

• Op 22 oktober 2014 is onder de Conradsweg tussen Rouveen en Zwartsluis in het Land van Vollenhove een eco-aquaduct geopend voor waterdieren zoals otters, slangen, kikkers en vissen. Het is de eerste passage van deze soort.

• Rijkswaterstaat, Ministerie van Infrastructuur en Milieu: Defragmentation measures for the protection of our wildlife heritage, 2011 (Engels versie). Online gepubliceerd en MJPO publicaties.
• (en) Infra Eco Network Europe

Zie de categorie Wildlife crossings van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Zoek ecoduct op in het WikiWoordenboek.