HMS Duke of York (1941)

HMS Duke of York (1941)
HMS Duke of York
Geschiedenis
Besteld	16 november 1936
Werf	John Brown & Company
Kiellegging	5 mei 1937
Tewaterlating	28 februari 1940
In dienst	4 november 1941
Uit dienst	november 1951
Status	gesloopt in 1957
Algemene kenmerken
Lengte	227 m
Breedte	31,4 m
Diepgang	10,5 m
Deplacement	43.786 long ton
Tonnenmaat	42.500 ton
Voortstuwing en vermogen	8 Admiralty stoomketels met oververhitters 4 Parsons stoomturbines 3 vierbladige schroeven, 4,42 meter diameter 111.600 pk
Vaart	28,3 knopen
Bereik	6.000 zeemijl bij 14 knopen - 5.600 zeemijl bij 10 knopen (1944)
Bemanning	1556
Bewapening	10 x 356 mm/45 geschut 16 x 133/50 snelvuurkanon 88 snelvuurmitrailleurs 8 x 40 mm Bofors luchtafweermitrailleurs 54 x 20 mm Oerlikon luchtafweermitrailleurs
Vliegtuigen en faciliteiten	4 Supermarine Walrus watervliegtuigen, 1 katapult (begin 1944 verwijderd ten behoeve van een vuurleidingsbordes)
Portaal    Maritiem

HMS Duke of York (17) was een Brits slagschip uit de Tweede Wereldoorlog. Het behoorde tot de King George V-klasse en was een zusterschip van onder andere HMS Prince of Wales. HMS Duke of York was het vlaggenschip van de Britse Grote Oceaan-vloot aan het einde van de oorlog. Het werd vernoemd naar de Hertog van York.

De kiellegging van HMS Duke of York vond plaats op 5 mei 1937 bij de scheepswerf van John Brown & Company in Clydebank, Schotland. Het schip werd te water gelaten op 16 september 1939. De Duke of York had moeten deelnemen aan de jacht op het Duitse slagschip Bismarck, maar het kon niet snel genoeg ter plaatse zijn. HMS Duke of York zou later nog van zich doen spreken bij het tot zinken brengen van een ander groot oppervlakteschip van de Duitse Kriegsmarine. Tijdens de proefvaart voer het schip in december 1941, met de Britse premier Winston Churchill aan boord, naar de Verenigde Staten voor een overleg met de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt in Annapolis, Maryland. Op 22 december 1941 kwam het slagschip daar aan. In maart 1942 begeleidde het schip de konvooien naar de Sovjet-Unie. Toen de Duke of York konvooi PQ-12 begeleidde, was het de bedoeling dat het schip de Tirpitz zou onderscheppen, die op de loer lag van de geallieerde konvooien naar Moermansk. Op 6 maart kwam de Tirpitz in actie op zee maar er vond geen gevecht plaats met de Duke of York.

Eind december 1943 maakte HMS Duke of York deel uit van de Home Fleet. Ze had tot taak de konvooien tussen Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie te begeleiden. De Duitse oppervlakteschepen, die hun bases hadden in Noorwegen, vormden een voortdurende bedreiging van deze konvooien. De Duitse schepen meden uiteraard de Britse wateren en daarom opereerden ze vanuit de Noorse fjorden. Een van die schepen was de Scharnhorst. Toen konvooi JW-55B in de buurt van Noorwegen kwam, verliet de Scharnhorst haar basis zette ze koers richting het konvooi. In de daaropvolgende Zeeslag bij de Noordkaap plaatste HMS Duke of York een cruciale treffer in het ketelruim van de Scharnhorst. Hierdoor werd het schip gedwongen vaart te minderen en kon het niet meer aan de Britten ontkomen. Dit zou uiteindelijk leiden tot zijn ondergang in de zeeslag nabij de Noordkaap en het eiland Jan Mayen.

De Scharnhorst stevende noordwaarts, achtervolgd door HMS Duke of York en haar escorte dat onder meer bestond uit de kruisers HMS Jamaica, HMS Belfast, HMS Norfolk en de torpedobootjagers HMS Matchless, HMS Musketeer, HMS Opportune, HMS Virago en HMS Scorpion. Het Duitse slagschip kon alleen zijn achterste geschuttoren in stelling brengen. De voorste geschuttorens moesten hun kanonnen naar achteren baksen om nog te kunnen vuren. HMS Duke of York werd getroffen door een granaat die echter niet explodeerde. De Duitsers kregen te kampen met munitiegebrek, vooral bij de achterste hoofdgeschuttorens. De munitie moest door de bemanning van de voorste hoofdgeschuttorens naar de achterste torens worden gebracht. Dit zorgde voor tijdverlies. Uiteindelijk werd de Scharnhorst door HMS Duke of York zwaar getroffen en werd ze getorpedeerd door haar escorteschepen en kwam ze stil te liggen. Toen kapseisde het Duitse slagschip en verdween het omstreeks 19.38 uur met nog langzaam draaiende schroeven onder de golven. Vele Duitse manschappen gingen met hun schip ten onder.

36 Duitse drenkelingen werden uit het ijskoude water gered en onmiddellijk opgevangen door de Britten. De jager HMS Scorpion redde 30 drenkelingen en de jager HMS Matchless redde er 6. De Duitse bemanning kreeg warme kleren en kon bijkomen van alle emoties. De volgende dag om klokslag 15.00 uur brachten admiraal Sir Bruce Fraser en de état-major van HMS Duke of York een bezoek aan de Duitse bemanning. De Britten salueerden de al in de houding staande Duitse manschappen, die in vijf gelederen in de kleine ruimte stonden opgesteld. Het was een blijk van erkenning en respect voor de verslagen en gesneuvelde tegenstander.

Het tot zinken brengen van de Scharnhorst betekende een aanzienlijke lastenverlichting voor de Home Fleet, die tot dan toe genoodzaakt was sterke eenheden achter de hand te houden. Na een modernisering in Liverpool in 1944, die onder meer de versterking van de luchtafweerbewapening omvatte, vertrok HMS Duke of York met een flottielje naar het Verre Oosten om zich daar te voegen bij de British Pacific Fleet, die zich aan het opmaken was voor de invasie van Okinawa. Ze bleef het vlaggenschip van de Britse Pacific Fleet tot aan de capitulatie van Japan.

Na het einde van de oorlog, bleef HMS Duke of York in dienst tot april 1949. Slagschepen waren nu verouderd en bovendien kon Groot-Brittannië het zich in de naoorlogse periode niet langer veroorloven slagschepen in dienst te hebben. HMS Duke of York werd gesloopt in 1957 bij Faslane, Schotland. Een opvallend kenmerk van HMS Duke of York was het verlengde vuurleidingbordes op de achterste schoorsteen. Het strekte zich uit tot aan het sloependek (tijdens de werfonderhoudsbeurt was de vliegtuigkatapult verwijderd).

• Type en Klasse: Slagschip - King George V-klasse
• Planning bouw: 16 november 1936
• Scheepswerf: John Brown and Company, Clydebank, Schotland
• Kiellegging: 5 mei 1937
• Te water gelaten: 28 februari 1940
• In dienst gesteld: 4 november 1941
• Uit dienst gesteld: november 1951
• Van de sterkte afgevoerd: 18 mei 1957
• Gesloopt: 1957 - Shipbreaking Industries, Ltd., Faslane, Schotland

• Waterverplaatsing: 42.500 ton
• Lengte: 745 voet - (227,10 m) - 740 voet (225,60 m waterlijn)
• Breedte: 103 inch - (31,40 m)
• Diepgang: 34 voet - (10,50 m)
• Voortstuwing: 8 Admiralty driecilinderketels
• 4 paar Parsons turbines
• 3 vierbladige schroeven (4,42 m diameter)
• Vermogen: 110.300 pk met vier schroefassen
• Snelheid: 28,3 knopen
• Actieradius: 6.000 zeemijl bij 14 knopen - 5.600 zeemijl bij 10 knopen (1944)
• Bemanning: 1.556 officieren en matrozen

• 10 x BL 14-inch/45 (356 mm) Mark VII: 1 tweeling Mark II geschuttoren en twee vierloops Mk III kanonnen
• 16 x snelvuurkanonnen van 5,25-inch/50 (133 mm) in acht dubbele Mk I geschuttorens
• 64 x tweeponder snelvuurmitrailleurs van (40 mm) Mk VIII in 8 vierloops opstellingen
• 24 x tweeponder snelvuurmitrailleurs van (40 mm) Mk VIII in 6 vierloops opstellingen
• 8 x 40 mm Bofors luchtafweermitrailleurs in twee Mk I vierloops opstellingen
• 16 x 20 mm Oerlikon luchtafweermitrailleurs in 8 Mk V dubbelloops opstellingen
• 39 x 20 mm Oerlikon luchtafweermitrailleurs in Mk IIIA enkelloops opstellingen
• Vliegtuigen: 4 x Supermarine Walrus watervliegtuigen, een katapult (begin 1944 verwijderd ten behoeve van het vuurleidingbordes)

• The HMS Duke of York Association
• Slagschip Duke of York
• HMS Duke of York
• Scheepsmodel HMS Duke of York
• Maritimequest HMS Duke of York pages
• Alan Sutherland RN Collection on MaritimeQuest
• High resolution picture of HMS Duke of York
• Scharnhorst en Gneisenau
• Slagschepen van de Scharnhorst-klasse op TracesOfWar.nl
• BBC relaas van het tot zinken brengen van de Scharnhorst

• Fritz Otto Busch, De vernietiging van de Bismarck - Het drama van de Scharnhorst (Nieuwe Wieken, Omega Boek/Amsterdam, Standaard Uitgeverij/Antwerpen).
• Siegfried Breyer, Battleships and Battlecruisers 1905-1970 (Doubleday and Company; Garden City, New York, 1973) (originally published in German as Schlachtschiffe und Schlachtkreuzer 1905-1970, J.F. Lehmanns, Verlag, München, 1970). Contains various line drawings of the ship as designed and as built.
• Robert Gardiner, ed., Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922 - 1946 (Conway Maritime Press, London, 1980)

Zie de categorie HMS Duke of York (17) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.