Jabhat Fateh al-Sham

جبهة النصرة لأهل الشام
Oprichting	23 januari 2012 - 28 januari 2017
Hoofdkantoor	Deir ez-Zor
Actief in	Syrië en Libanon
Leider	Abu Mohammad al-Jawlani Abu Anas al-Sahaba
Ideologie	Salafisme Takfirisme Jihadisme Antiwesters
Doelstelling	Verdrijven troepen Assad Stichting van een islamitische staat in Syrië
Status	Wordt gezien als een terroristische organisatie door de VN, Syrië, de VAE, Canada, Australië, Turkije, Rusland, de EU en de VS
Methoden	Reguliere oorlogsvoering Onderdrukking van religieuze minderheden Aanslagen op overheidsgebouwen

Jabhat Fateh al-Sham (Arabisch: جبهة فتح الشام, letterlijke Nederlandse vertaling: Front voor de verovering van de Levant) was een gewapende rebellengroep die sinds 23 januari 2012 actief was in de Syrische Burgeroorlog. Tot 28 juli 2016 stond de groep bekend als Jabhat al-Nusra of Al-Nusra Front (Arabisch: جبهة النصرة لأهل الشام, letterlijke Nederlandse vertaling: 'steunfront') en was deze gelieerd aan Al Qaida. Op 28 juli 2016 kondigde de groep aan dat het de naam had gewijzigd en niet langer deel uitmaakte van Al Qaida.^[1] Op 28 januari 2017 is Jabhat Fateh al-Sham ontbonden en gefuseerd met een aantal kleinere groeperingen waarmee het verder gaat onder de naam Tahrir al-Sham.^[2]

De groep telt naar schatting tussen de 5000 en 10.000 strijders^[1] en is actief in Noordwest-Syrië. Leden van de organisatie zijn constant actief in de vuurlinie. De organisatie is bekend geworden, niet alleen omwille van haar militaire successen, maar tevens vanwege haar wreedheid tegenover tegenstanders. De leiders zijn Abu Mohammed al-Golani en Abu Anas al-Sahaba.

De organisatie wordt aangeduid als een terroristische organisatie door de VN, Syrië, de VAE, Australië, Turkije, Iran, Rusland, Canada, de VS en de EU. Ook na de splitsing en naamswijziging wordt de groep nog steeds als een terroristische organisatie beschouwd door de VS, Rusland, Iran en de VN.^[1][3]

Jabhat al-Nusra werd in januari 2012 opgericht als een onderafdeling van de Islamitische Staat in Irak (ISI), het voormalige Al Qaida in Irak en de voorloper van de 'Islamitische Staat'. Vrij snel ontstond er echter onenigheid tussen ISI en al-Nusra, waarop ISI de naam veranderde in ISIS en zelfstandig in Syrië begon te opereren. Vele troepen van Al Nusra begonnen naar ISIS te vertrekken, met name de strikte religieuze minderheden, de jihadistische groepen waren tegen de acties van ISIS en zo werd er oorlog verklaard tussen toen veranderd HTS en ISIS, Uiteindelijk leidde dit tot een breuk tussen ISIS en Al Qaida in 2014 waarbij al-Nusra de steun van al-Qaida behield.^[4] Dit was een gevolg van de dood van Osama Bin Laden, ISIS weigerde de nieuwe al-Qaida leider te volgen wat voor de “oorlog” zorgde tussen de 2 groepen.

Al-Nusra was aanvankelijk actief in Oost-Syrië en rondom Raqqa, en speelde een belangrijke rol in de overname van deze stad door rebellen in 2013.^[5] Niet lang daarna werd al-Nusra zelf uit Oost-Syrië verdreven door de Islamitische Staat: in 2013 uit Raqqa en in 2014 uit Deir ez Zor. De groep verlegde zijn activiteit hierop naar de westelijke delen van Syrië: de regio-Aleppo, de omgeving van Damascus en de Golanhoogten. Hier had de Islamitische Staat nog weinig invloed.^[6]

Vanwege de ideologie en link met al-Qaida werd al-Nusra eveneens doelwit van de luchtaanvallen van de Coalitie. Hierop werden de geschillen met IS tijdelijk opzijgezet, hoewel de verhoudingen gespannen blijven.

Op 28 januari 2017 besloten verschillende salafistische jihadistische groepen waaronder Jabhat Fateh al-Sham om te fusioneren in een nieuwe groep die de naam Hay'at Tahrir al-Sham (“Organisatie voor de bevrijding van de Levant”) kreeg.^[7]

Jabhat al-Nusra is een groepering die te situeren is bij de radicale islam, jihadisten die de strijd voor de islam voor ogen hebben met de stichting van een kalifaat als einddoel. Hierbij is de val van Bashar al-Assad slechts een tussenstap. Aangezien deze tussenstap echter nog niet voltooid is, richt de beweging zich primair op de Syrische strijd en (nog) niet op de globale jihad.^[8] Hoewel al-Nusra posities bij de Golanhoogten had ingenomen heeft het zich dan ook (nog) niet tegen Israel gekeerd.

Al-Nusra huisvest een selecte groep van ongeveer 50 personen, die aangeduid wordt als de Khorasangroep. Khorasan zou uit ervaren leden van al-Qaida bestaan en binnen het door al-Nusra beheerste territorium terroristische activiteiten plannen. De Verenigde Staten beschouwen Khorasan daarom potentieel als een even grote dreiging als IS of al-Nusra zelf.^[9]

Aanvankelijk stonden de Syrische rebellen van onder andere het Vrij Syrisch Leger afkerig tegenover hen, uit angst de revolutie tegen Assad te compromitteren als moslimextremisme. Door de onverschillige houding van het westen verdwijnt deze angst meer en meer. Af en toe zijn er gecoördineerde acties.

Ook met de 'Islamitische Staat' (IS) is de verhouding gespannen. Toen deze in Syrië begon te opereren werd al-Nusra gezien als rivaal en evenzeer bestreden als het regeringsleger. Hierdoor heeft IS veel gebied op al-Nusra kunnen veroveren en zijn veel al-Nusrarebellen overgelopen naar IS. Na het begin van de Coalitiebombardementen hebben beide groepen hun geschillen tijdelijk opzijgezet.

De soennitische burgerbevolking van Syrië wordt door al-Nusra – naar eigen zeggen – ongemoeid gelaten, in tegenstelling tot sommige andere rebellengroepen en de Syrische regeringstroepen van president Assad. Meer nog, dikwijls verzorgen ze voedseltransporten en zorgen voor watervoorzieningen, waardoor ze een zekere populariteit genieten onder radicaal islamitische sympathisanten. Veel Syrische burgers reageerden dan ook verbolgen op het kwalificeren van al-Nusra als terroristische organisatie. Veel soennitisch-Arabische Syriërs zien Assad als een grotere bedreiging dan moslimextremisme en voelen zich door het Westen in de steek gelaten.^[10]

De alawitische, sjiitische, Koerdische en christelijke Syrische burgers vormen doelwitten van wreedheden en willekeurige moorden en straffen door Jabhat al-Nusra. De gewapende groepering wordt beschuldigd van massale verkrachtingen, massale onthoofdingen, marteling en religieuze zuiveringen.^[11] De groepering wordt in verband gebracht met onthoofdingen en ontvoeringen van alawitische en christelijke geestelijken.^[12] Jabhat al-Nusra wordt direct verantwoordelijk gehouden voor de grootschalige afslachting van ongewapende christelijke Syrische burgers in de provinciestad Sadad in het gouvernement Homs na een militair offensief.^[13]

Op 28 juli 2016 kondigde de groep aan dat deze met Al Qaida gebroken had en geen internationale affiliatie meer had. De naam werd gewijzigd in Jabhat Fateh al-Sham. Een reden hiervoor is waarschijnlijk de behoefte aan buitenlandse steun van soennitische staten, waarvoor de band met een internationale terroristische organisatie als Al Qaida een belemmering vormde. Met name met Qatar zouden banden bestaan. Zelf noemde Al-Nusra als reden dat de stap de legitimatie voor de bombardementen op moslims in Syrië zou weghalen. Een andere mogelijke verklaring is dat Jabhat Fateh al-Sham/Al Nusra – in tegenstelling tot Al Qaida – geen internationale aspiraties heeft en zich slechts op de strijd in Syrië en niet op de globale jihad wil richten. Voor de ideologie maakt dit geen verschil en ook Al Qaida benadrukte de ideologische verwantschap.^[1][14]