Joaquín Rodrigo

Joaquín Rodrigo Vidre (Sagunto, Valencia, 22 november 1901 - Madrid, 6 juli 1999), I Marqués de los Jardines de Aranjuez (1^e Markies van de tuinen van Aranjuez),^[1] was een Spaans componist. Zijn bekendste compositie is het Concierto de Aranjuez voor gitaar en orkest.

Rodrigo was de jongste van tien kinderen van een koopmansfamilie. Hij was net drie jaar oud, toen hij als gevolg van difterie blind werd. In 1906 vertrok de familie naar Valencia, waar hij aan de blindenschool zijn eerste muziekles kreeg. Hij wilde componist worden nadat hij de opera Rigoletto van Giuseppe Verdi had gehoord.

Van 1917 tot 1922 studeerde hij compositie bij Francisco Antich aan het Conservatorio Superior de Música in Valencia, dat later zijn naam zou krijgen. Zijn eerste werken schreef hij in 1922; twee jaar later werd zijn orkestwerk Juglares uitgevoerd. In 1922 ging hij naar Duitsland om te studeren. In deze tijd werd hij lid van een avant-gardistische componistengroep in Madrid. Dit intermezzo eindigde in 1925, nadat hem de Premio Nacional de Música als gevolg van dit lidmaatschap onthouden werd. Vervolgens vertrok hij naar Parijs (1927), waar hij bij Paul Dukas studeerde aan de École Normale de Musique. Hier onderhield hij vriendschappen met Maurice Ravel, Darius Milhaud, Arthur Honegger, Igor Stravinsky en Manuel de Falla.

In 1933 trouwde hij met de Turkse pianiste Victoria Kamhi, lerares aan het Conservatoire de Paris.

Terug in Spanje (1934) ontving hij de titel Conde de Cartagena (Graaf van Cartagena). In 1935 schreef Rodrigo zijn Sonata de adiós voor piano ter herinnering aan zijn leermeester Dukas. Nog eens ging hij naar Parijs om zijn studie af te ronden aan de Sorbonne. Daarna reisde hij door Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Pas na het aflopen van de Spaanse Burgeroorlog op 1 april 1939 keerde hij terug naar Spanje en vestigde zich definitief in Madrid.

In januari 1939, nog in Parijs, was Rodrigo gestart met het componeren van zijn meesterwerk Concierto de Aranjuez, het eerste concert voor klassieke gitaar met symfonieorkest. Hij rondde het werk af na zijn terugkeer in Madrid. De première was op 9 november 1940 in Barcelona door de solist Regino Sáinz de la Maza met het Philharmonisch Orkest van Barcelona onder leiding van César Mendoza Lasalle.

Tijdens de franquistische dictatuur (1939 - 1975) vertegenwoordigde Rodrigo met zijn composities de (quasi klassieke) Spaanse muziek in het buitenland. Met de uitvoering van zijn Fantasía para un gentilhombre in 1958 in San Francisco door de gitarist Andrés Segovia, aan wie dit werk was opgedragen, bereikte hij het hoogtepunt van zijn internationale carrière. Terug in Spanje werd hij medewerker van de radio en later docent aan de Madrileense universiteit.

In 1960 werd hij in Parijs als Officier van de kunst en literatuur onderscheiden. Van de Universiteit van Puerto Rico ontving hij in 1963 het "Legión de Honor". In 1964 kreeg hij een eredoctoraat aan de Universiteit van Salamanca en in 1978 aan de Universiteit van Valencia. Koning Juan Carlos I van Spanje verhief hem in 1991 opnieuw in de adelstand, met de titel 'Marqués de los jardines de Aranjuez' (Markies van de tuinen van Aranjuez)^[1] voor zijn bijdrage aan de Spaanse muziek en als erkenning van zijn meest bekende werk het Concierto de Aranjuez. Na zijn overlijden op 6 juli 1999 werd zijn dochter Cecilia Rodrigo Kamhi de tweede 'Marquesa de los Jardines de Aranjuez'.

• 1923 Cançoneta, voor strijkorkest
• 1923 Juglares
• 1924 Cinco piezas infantiles
  1. Son chicos que pasan
  2. Después de un cuento
  3. Mazurka
  4. Plegaria
  5. Gritería final
• 1926-1929 Tres viejos aires de danza
• 1927-1930 Zarabanda lejana y Villancico
  1. Zarabanda Lejana
  2. Villancico
• 1928 Preludio para un poema a la Alhambra
• 1929 Dos miniaturas Andaluzas
• 1934 Per la flor del Lliri Blau, symfonisch gedicht
• 1945 Dos piezas Caballerescas
• 1953 Soleriana, Suite para orquesta
  1. Entrada
  2. Fandango
  3. Tourbillon
  4. Pastoral
  5. Passepied
  6. Fandango a lo alto
  7. Contradanza
  8. Boleras
• 1955 Homenaje a Sagunto
• 1955 Pavana Real
• 1957 Música para un jardín [orkestratie van twee Berceuses voor piano]
• 1963 Sones en la Giralda
• 1966 Dos danzas españolas
• 1975 Pasodoble para Paco Alcalde
• 1976 A la busca del más allá, symfonisch gedicht voor de viering van 200 jaar onafhankelijkheid van de Verenigde Staten
• 1982 Palillos y panderetas

• 1939 Concierto de Aranjuez, voor gitaar en orkest
• 1943 Concierto heroico, voor piano en orkest
• 1944 Concierto de estío, voor viool en orkest
• 1949 Concierto in modo galante, voor cello en orkest
• 1954 Concierto serenata, voor harp en orkest
• 1958 Fantasía para un gentilhombre, voor gitaar en orkest
• 1960 Aria antigua, voor fluit en orkest
• 1966 Concierto madrigal, voor twee gitaren en orkest
• 1967 Concierto Andaluz, voor vier gitaren en orkest (opgedragen aan Los Romeros)
• 1978 Concierto pastoral, voor dwarsfluit en orkest (opgedragen aan James Galway)
• 1982 Concierto para una fiesta, voor gitaar en orkest
• 1990 Rincones de España, voor gitaar en orkest

• 1934 Per la flor del lliri blau (verplicht werk in de "Seción Especial" tijdens het Certamen Internacional de Bandas de Música - Ciudad de Valencia in 2002)
• 1939 Homenaje a la tempránica, marcha
• 1955 Homenaje a Sagunto, marcha
• 1966 Adagio, para instrumentos de viento (voor blazers)
  1. Adagio
  2. Allegro Moderato - Adagio - Allegro Moderato
  3. Adagio
• 1975 Paso-doble para Paco Alcalde
• 1978 Fantasía para un Gentilhombre

• 1953 Música para un códice salmantino, cantate voor bas, gemengd koor en orkest - tekst: Miguel de Unamuno, Oda a Salamanca - gecomponeerd voor de feestelijkheden van 700 jaar Universiteit van Salamanca
• 1960 La Azuzena de Quito, oratorium
• Ave María, voor vijfstemmig gemengd koor

• 1954 La destrucción de Sagunto, voor de komedie van José Pemán en Francisco Sánchez-Castañer, naar Gaspar Zavala y Zamora, (1762-1824)

• 1982 Cántico de San Francisco de Asís, voor gemengd koor en orkest - gecomponeerd ter gelegenheid van de 800e verjaardag van de Heilige Franciscus van Assisi.
• Ave María, voor gemengd koor

• 1948 Ausencias de Dulcinea, voor bas, vier sopranen en orkest
• 1952 Retablo de Navidad, voor sopraan, bas, gemengd koor en orkest - tekst: Victoria Kamhi
  1. Cantan por Belén Pastores
  2. Duérmete, Niño
  3. Aire y Donaire
  4. Pastorcito Santo
  5. Coplillas de Belén
  6. A la Chiribirivuela
  7. La Espera
  8. A la Clavelina
• 1965-1974 Himnos de los neófitos de Qumrán, voor drie sopranen, mannenkoor en kamerorkest - tekst: Victoria Kamhi, naar uittreksels uit de Qumran-rollen, die in 1947 aan de Dode Zee gevonden werden
  1. Rezaré día y noche en todos los instantes
  2. Y caminaré sobre las Ilanuras sin límites
  3. Te doy las gracias, O Señor
• Album Centenario Canto y Piano, voor zang en piano
• Aranjuez, Ma Pensée, voor zang en gitaar
• Canción del Grumete, voor zang en piano
• Canciones, voor zang en piano
• Canço del Teuladí i Trova, voor zang en piano
• Cánticos Nupciales, voor drie sopranen en orgel
• Cantos de Amor y de Guerra, voor zang en piano
• Coplas del Pastor Enamorado, voor sopraan en gitaar

• 7 Canciones Valencianas, voor viool en piano

• Deux Berceuses
• Suite para Piano
• Canción y Danza
• Bagatela
• Pastoral
• Preludio al Gallo Mañanero
• Zarabanda Lejana
• Air de ballet sur le nom d'une jeune fille
• Serenata española
• Sonada de adiós
• Cinco piezas del Siglo XVI
• Cuatro piezas para piano
• Tres danzas de España
• À l'Ombre de Torre Bermeja
• Cuatro Estampas Andaluzas
• El Álbum de Cecilia
• Cinco Sonatas de Castilla
• Tres Evocaciones
• Preludio de Añoranza
• Atardecer, vierhandig
• Cinco Piezas Infantiles, voor twee piano's

• Concierto Andaluz, voor 4 gitaren
• Concierto-madrigal, voor 2 gitaren

• Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9
• Francisco Alia Miranda: Índice de Autores e Intepretes, in: La música en la radio: radio Ciudad Real EAJ 65 y sus discos de pizarra, Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, 2000, 378 p., ISBN 978-84-8427-046-1
• Colin Larkin: The encyclopedia of popular music, Third edition, New York: Macmillan, 1998, 8 v., ISBN 978-1561592371
• Arístides Incháustegui, Blanca Delgado Malagón: Índice Onomástico, in: Vida musical en Santo Domingo (1940-1965), Banco de Reservas, Publicación Especial, Editora Corripio, C. por A. Santo Domingo, D. N., 1998. 529 p., ISBN 9945-036-01-7
• Luis Iglesias de Souza: El Teatro Lírico Español: Tomo I-Catálogo: A-E, 1991. 994 p./ Tomo II-Catálogo F-O / Tomo III-Catálogo O-Z, 1994. 1045 p. / Tomo IV-Libretistas y compositores 1996. 742 p.; Coruña: Editorial Deportación Provincial, 1991-1996, ISBN 8-489-65219-8
• Stewart Gordon: Spanish, Portuguese, and Latin Keyboard Music in the Twentieth Century, in: A History of Keyboard Literature. - Music for the Piano and its Forerunners, New York: Schirmer Books, 1996, 566 p., ISBN 978-0534251970
• Tomas Marco, Cola Franzen: Spanish music in the twentieth century, Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1993, 261 p.
• Jacqueline Cockburn, Richard L. Stokes, Graham Johnson: The Spanish song companion, London: Victor Gollancz, 1992
• Maurice J. Summerfield: Its composers, in: The classical guitar: its evolution and players since 1860, Newcastle-upon-Tyne: Ashley Mark Publishing, 1992, 333 p.
• Wolfgang Suppan, Armin Suppan: Das Neue Lexikon des Blasmusikwesens, 4. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1994, ISBN 3-923058-07-1
• Paul E. Bierley, William H. Rehrig: The heritage encyclopedia of band music: composers and their music, Westerville, Ohio: Integrity Press, 1991, ISBN 0-918048-08-7
• Piero Sonti: Repertorio di musica sinfonica - Gli autori, le composizioni dal Seicento a oggi, Ricordi, 2001, 1060 p., ISBN 978-8809022553
• Lamberto Trezzini: Indice Dei Nomi, in: Due secoli di vita musicale storia del teatro comunale di Bologna, Seconda edizione, Nuova Alfa Editoriale, 1987, 362 p., ISBN 978-8877790026
• Matthias Henke: Joaquin Rodrigo: Concierto de Aranjuez, Neue Zeitschrift für Musik. 145 (1984) H. 7/8, S. 31-34.
• Roger Alier, Xosé Aviñoa: El libro de la zarzuela, Madrid: Ediciones Daimon, 1982, ISBN 84-231-2677-3
• David Ewen: Composers since 1900 - A biographical and critical guide, First supplement, New York: H. W. Wilson Company, 1981, 328 p., ISBN 978-0824206642
• Margaret Campbell: Rodrigo's cello concerto, The Strad. 92 (1981/82), S. 892-893.
• Linton Elzie Powell: A history of Spanish piano music, Bloomington, Indiana: Indiana University Press, 1980
• Jozef Powrozniak: Gitarrenlexikon, Berlin: Verlag Neue Musik, 1979, 185 p.
• Martin Giertz: Liten uppslagsbok, in: Den klassiske Gitarren: Instrumentet musiken mastarna, Stockholm: P. A. Norstedt & Soners Forlag, 1979
• Gösta Morin, Carl-Allan Moberg, Einar Sundström: Sohlmans musiklexikon - 2. rev. och utvidgade uppl., Stockholm: Sohlman Förlag, 1975-1979, 5 v.
• Gösta Morin, Carl-Allan Moberg, Einar Sundström: Sohlmans musiklexikon: nordiskt och allmänt upplagsverk för tonkonst, musikliv och dans, Stockholm: Sohlmans Förlag, (1951-)
• José María Ruiz Gallardón, Antonio Fernández-Cid: Cien Años de teatro musical en España 1875-1975, Madrid: Real Musical Editores, 1975, 610 p., ISBN 978-8-438-70021-1
• Antonio Fernández-Cid: La música española en el siglo XX, Madrid: Publicaciones de la Fundacion Juan March, 1973
• Antonio Fernández-Cid: Lieder y canciones de España; pequeña historia de la música nacional, 1900-1963, Madrid: Editora Nacional, 1963, 531 p.
• Storm Bull: Index to biographies of contemporary composers, Vol. II, Metuchen, N.J.: Scarecrow Press, 1974, 567 p., ISBN 0-8108-0734-3
• John Vinton: Dictionary of contemporary music, New York: E.P. Dutton, 1974, 834 p., ISBN 978-0525091257
• Paul Frank, Burchard Bulling, Florian Noetzel, Helmut Rosner: Kurzgefasstes Tonkünstler Lexikon - Zweiter Teil: Ergänzungen und Erweiterungen seit 1937, 15. Aufl., Wilhelmshaven: Heinrichshofen, Band 1: A-K. 1974. ISBN 3-7959-0083-2; Band 2: L-Z. 1976. ISBN 3-7959-0087-5
• Marc Honneger: Dictionnaire de la musique, Paris: Bordas, 1970-76
• Antonio Iglesias: Joaquín Rodrigo. Su obra para piano, Orense, Conservatorio de Música 1965. 297 S.
• Bernard Gavoty, Daniel Lesur: Pour ou contre la musique moderne?, Paris: Flammarion, Editeur, 1957, 340 p.
• Philip James Bone: The guitar and mandolin: biographies of celebrated players and composers, London: Schott, 1954, 388 p.
• Joaquín Pena, Higinio Anglés, Miguel Querol Gavalda: Diccionario de la Música LABOR, Barcelona: Editorial Labor, 1954, 2V, 2318P.
• Gilbert Chase: The music of Spain, New York: W.W. Norton, 1941, 375 p.
• Carlo Schmidl: Dizionario universale dei musicisti: Supplemento, Milan: Sonzogno, 1938, 806 p.

• In de jaren tachtig is een fragment uit het derde gedeelte van Fantasía para un gentilhombre gebruikt als leader voor het NOS-televisieprogramma Paspoort voor Spanjaarden.

• (en) Joaquín Rodrigo internetpagina

Zie de categorie Joaquín Rodrigo van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.