Kraaihei

Kraaihei
	Vruchten
Taxonomische indeling
Rijk:	Plantae (Planten)
Stam:	Embryophyta (Landplanten)
Klasse:	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:	Bedektzadigen
Clade:	'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade:	Asteriden
Orde:	Ericales
Familie:	Ericaceae (Heidefamilie)
Geslacht:	Empetrum
Soort
	Empetrum nigrum; L. (1753)
	Op de noordzijde van de duinen op Spiekeroog groeit kraaihei.
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Kraaihei op Wikispecies
Portaal	Biologie

De kraaihei (Empetrum nigrum) is een niet bladverliezende overblijvende dwergstruik die behoort tot de heidefamilie (Ericaceae).

Naam

De struik dankt zijn Nederlandse naam aan het gegeven dat de vruchten worden gegeten door kraaien, die zo voor de verspreiding van de zaden zorg dragen. Zijn botanische naam betekent "op steen" en refereert aan het gebruikelijke voorkomen van de plant op rotsen met een laagje humus.

Voorkomen

Kraaihei komt behalve op het noordelijk halfrond voor in het Zuid-Amerikaanse Andesgebergte.^[bron?] In Nederland groeit ze ten noorden van de lijn Nieuwkoop - Denekamp, vooral op de Waddeneilanden is het struikje algemeen. In Vlaanderen is ze afwezig en in Wallonië zeldzaam. Het is een xerofyt, die echter in vochtige omstandigheden weet te gedijen. Vindplaatsen zijn zonnige tot licht beschaduwde plekken met zure zandgrond op de noordzijde van (duin)hellingen, in bergvalleien, naaldbossen, hoogveen en veenrietland.

Kenmerken

De plant wordt 15-45 cm hoog en vormt matten van kruipende, liggende of opstijgende twijgjes die wijd vertakt zijn. De takken zijn dicht bezet met lijnvormige of lijnwerpige, circa 6 × 2 mm grote bladeren. De bladeren hebben een sterk omgerolde rand. Ze zijn glanzend diepgroen, behalve in de winter en het vroege voorjaar wanneer ze overwegend rood gekleurd zijn.

De soort bloeit in april en mei met eenslachtige bloemen, die in de bladoksels staan. De kroonbladen zijn 2-2,5 mm lang. De donkerpaarse, vrouwelijke bloemen hebben zes tot negen stempels. De mannelijke bloemen zijn roze.

De zwarte, 5-8 mm grote vrucht is een besachtige steenvrucht met zes tot negen stenen.

Allelopathische eigenschaften

Een belangrijke eigenschap van de kraaiheide is de mogelijkheid andere planten in de nabije omgeving in het kiemen of bij de groei van wortels te behinderen. Een phenol, Batatasin-III, schijnt hier een grote rol te spelen.^[1] Bij de bosbouw wordt deze eigenschap als nadeel gezien, aangezien het voorkomen van kraaiheide de groei van naaldbomen negatief beïnvloedt.

Gebruik

De bittere vruchten zijn eetbaar, maar worden in veel landen niet gegeten. In Scandinavische landen worden ze evenwel vaak tot compote of sap verwerkt.^[2] Op IJsland is het gebruik al vanaf het jaar 1204 gedocumenteerd en worden de bessen eveneens als middel tegen buikpijn ingezet.^[3] Die laatste toepassing is ook in Korea bekend.^[4]

Plantengemeenschap

De kraaihei is een kensoort voor de klasse van droge heiden (Calluno-Ulicetea).

Ondersoorten

E. n. subsp. albidum
E. n. subsp. androgynum
E. n. subsp. asiaticum
E. n. subsp. caucasicum
E. n. subsp. hermaphroditum - de enige bisexuele ondersoort
E. n. subsp. kardakovii
E. n. subsp. nigrum
E. n. subsp. sibiricum

Externe link

Kraaihei (Empetrum nigrum) op SoortenBank.nl (gearchiveerd) (gebaseerd op de Heukels²³, dit is de voorlaatste uitgave)

De ondersoort Empetrum nigrum subsp. nigrum heeft eenslachtige en de ondersoort Empetrum nigrum subsp. hermaphroditum tweeslachtige bloemen

Bronnen, noten en/of referenties

↑ (en) González, Victoria T., Junttila, Olavi, Lindgård, Bente, Reiersen, Rigmor, Trost, Kajetan (2015-04). Batatasin‐III and the allelopathic capacity of Empetrum nigrum. Nordic Journal of Botany 33 (2): 225–231. ISSN:0107-055X. DOI:10.1111/njb.00559.
↑ (de) Auf Beerenjagd in Schweden (Teil 1). Schweden und so (30 september 2015). Geraadpleegd op 21 juli 2024.
↑ (en) Gröndal 1975-, Sif Hauksdóttir (2021-06). Effects of different preservation methods on antioxidant activity in Icelandic crowberry (Empetrum nigrum spp. hermaphroditum).
↑ (en) Park, Shin Young, Lee, Eun Suk, Han, Sang Heon, Lee, Hyo Yeon, Lee, Sunjoo (2012-12). ANTIOXIDATIVE EFFECTS OF TWO NATIVE BERRY SPECIES, EMPETRUM NIGRUM VAR. JAPONICUM K. KOCH AND RUBUS BUERGERI MIQ., FROM THE JEJU ISLAND OF KOREA: ANTIOXIDATIVE EFFECTS OF TWO KOREAN NATIVE BERRY SPECIES. Journal of Food Biochemistry 36 (6): 675–682. DOI:10.1111/j.1745-4514.2011.00582.x.

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Empetrum nigrum op Wikimedia Commons.

[1] (en) González, Victoria T., Junttila, Olavi, Lindgård, Bente, Reiersen, Rigmor, Trost, Kajetan (2015-04). Batatasin‐III and the allelopathic capacity of Empetrum nigrum. Nordic Journal of Botany 33 (2): 225–231. ISSN:0107-055X. DOI:10.1111/njb.00559.

[2] (de) Auf Beerenjagd in Schweden (Teil 1). Schweden und so (30 september 2015). Geraadpleegd op 21 juli 2024.

[3] (en) Gröndal 1975-, Sif Hauksdóttir (2021-06). Effects of different preservation methods on antioxidant activity in Icelandic crowberry (Empetrum nigrum spp. hermaphroditum).

[4] (en) Park, Shin Young, Lee, Eun Suk, Han, Sang Heon, Lee, Hyo Yeon, Lee, Sunjoo (2012-12). ANTIOXIDATIVE EFFECTS OF TWO NATIVE BERRY SPECIES, EMPETRUM NIGRUM VAR. JAPONICUM K. KOCH AND RUBUS BUERGERI MIQ., FROM THE JEJU ISLAND OF KOREA: ANTIOXIDATIVE EFFECTS OF TWO KOREAN NATIVE BERRY SPECIES. Journal of Food Biochemistry 36 (6): 675–682. DOI:10.1111/j.1745-4514.2011.00582.x.

[1]

[2]

[3]

[4]