Lidzbark Warmiński

**Lidzbark Warmiński**
Heilsberg
Stad in Polen
	;
Situering
Woiwodschap	Ermland-Mazurië
District	Powiat Lidzbarski
Gemeente	Lidzbark Warmiński
Coördinaten	54° 7′ NB, 20° 35′ OL
Algemeen
Oppervlakte	14,34 km²
Inwoners ; (31-12-2017)	15.877 ; (1.129 inw./km²)
Identificatiecode	28090
Website	www.lidzbarkwarminski.pl
Foto's
	Oude stad
Portaal	Polen

Lidzbark Warmiński (Duits: Heilsberg) is een stad met 15.877 inwoners (2017) in het Poolse woiwodschap Ermland-Mazurië. Het is de hoofdplaats van de powiat Lidzbarski.

Geschiedenis

Heilsberg werd in 1240 als burcht door de Duitse Orde gesticht en na opstanden van de Pruzzen in 1350 versterkt en uitgebreid tot bisschoppelijke residentie van Ermland. In 1308 kreeg het stadsrechten van bisschop Eberhard von Neisse. De stad werd bevolkt door burgers uit steden in het Duitse Rijk. Zij koos in het conflict tussen de Orde en de Poolse koning in 1454 de kant van de laatste. Bij de Tweede Vrede van Thorn kwam het bisdom Ermland in 1466 tezamen met West-Pruisen onder Polen, maar voorlopig als autonome bestuurseenheden.

In de Pools-Zweedse oorlogen werden burcht en stad door de Zweedse koning Karel XII bezet en tijdelijk tot zijn residentie ingericht (1703). Bij de Eerste Poolse Deling kwamen West-Pruisen en Ermland in 1772 bij het koninkrijk Pruisen. In 1807 vond hier een Slag tussen Russische en Franse troepen plaats. Napoleon legerde in een aantal Oost-Pruisische en Ermlandse steden afdelingen van het leger dat in 1812 Rusland binnen viel maar vernietigend verslagen werd. Ook Heilsberg moest op eigen kosten soldaten legeren en ging daaraan failliet, evenals vele naburige steden.

Na het herstel van het Pruisische koninkrijk werd de stad districtshoofdplaats van een gelijknamige Kreis in de provincie Oost-Pruisen. Het bleef een bestuurscentrum, maar industrialisatie vond amper plaats. De ca. 2.500 inwoners aan het begin van de 19de eeuw hadden zich verdubbeld aan het einde daarvan en nogmaals verdubbeld tot ruim 10.000 aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.

In februari 1945 werd de stad bezet door het Sovjet-leger dat de helft van de bebouwing afbrandde. De Poolse autoriteiten wezen de Duitstalige bewoners die niet gevlucht waren uit en vervingen ze door Polen en Oekraïners (Verdrijving van Duitsers na de Tweede Wereldoorlog). Na de oorlog stagneert het inwonertal sinds 1990 bij ca. 16.000.

Demografie

jaar	inwoners	opmerkingen
1782	meer dan 3.200	^[2]
1802	2.237	^[3]
1810	2.426	^[3]
1816	2.984	van wie 471 luthers, 2.437 rooms-katholiek en 76 joden^[3]
1821	3.433	^[3]
1831	4.216	^[4]
1852	4.781	^[5]
1858	5.105	van wie 830 luthers, 4.126 rooms-katholiek en 149 joden^[6]
1871	5.839	van wie 900 luthers en 150 Joden^[7]
1875	5.762	^[8]
1880	5.874	^[8]
1890	5.501	van wie 665 luthers, 4.723 rooms-katholiek en 112 joden^[8]
1900	5.541	het grootste deel rooms-katholiek^[9]
1910	6.082	^[10]
1933	8.781	^[8]
1939	10.630	van wie 2.064 luthers, 8.433 rooms-katholiek, 7 andere christenen en 15 joden^[8]
1971	13.000	^[11]
2000	16.505	^[12]
2016	16.826	^[12]

Verkeer en vervoer

Hoofdweg 51 loopt dwars door Lidzbark Warmiński en verbindt de plaats met Expresweg 7 nabij Olsztynek en Kaliningrad.
Station Lidzbark Warmiński is gesloten in 2005. De spoorlijn is afgebroken.

Sport en recreatie

Door deze plaats loopt de Europese wandelroute E11. De E11 loopt van Den Haag naar het oosten, op dit moment de grens Polen/Litouwen. Ter plaatse komt de route van het zuidwesten van Dobre Miasto en vervolgt in oostelijke richting via Stoczek Klasztorny naar Kiwity.

Stedenbanden

Lidzbark Warmiński was een partnergemeente van de inmiddels opgeheven Nederlandse gemeente Oud-Beijerland.

Geboren in Heilsberg/Lidzbark

Mathias Meyer (-1737), barokschilder
Wilhelm von Thümen (1792–1856), Pruisisch generaal
Anton Pohlmann (1829–1891), Rijksdagafgevaardigde en rooms-katholiek strijder in de Kulturkampf
Ernst Burchard (1876–1920), arts en seksuoloog
Bruno Hippler (1894–1942), Wehrmacht-generaal
Bruno Kitt (1906–1946), SS-arts in Auschwitz en Neuengamme
Tadeusz Płoski (1956–2010), Pools legerbisschop, omgekomen bij het vliegtuigongeluk van Smolensk

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Website "Polen in cijfers" (pl) . Gearchiveerd op 10 juni 2023.
↑ Johann Friedrich Goldbeck: Volständige Topographie des Königreichs Preußen. deel 1: Topografie van Oost-Pruisen (de) . Marienwerder 1785, S. 22, Ziffer VI.
↑ ^a ^b ^c ^d Alexander August Mützell en Leopold Krug: Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des preussischen Staats (de) . Boek 5: T–Z, Halle 1823, S. 298–299, Ziffer 253.
↑ August Eduard Preuß: Preußische Landes- und Volkskunde oder Beschreibung von Preußen. Ein Handbuch für die Volksschullehrer der Provinz Preußen, so wie für alle Freunde des Vaterlandes. Gebroeders Bornträger, Koningsbergen 1835 (de) , S. 507, Nr. 98.
↑ Kraatz: Topographisch-statistisches Handbuch des Preußischen Staats (de) . Berlijn 1856, S. 229.
↑ Adolf Schlott: Topographisch-statistische Uebersicht des Regierungs-Bezirks Königsberg, nach amtlichen Quellen (de) . Hartung, Koningsbergen 1861, S. 111.
↑ Gustav Neumann: Geographie des Preußischen Staats. 2e oplage, deel 2 (de) , Berlijn 1874, S. 19, nummer 14.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e https://web.archive.org/web/20170627092823/http://www.verwaltungsgeschichte.de/heilsberg.html
↑ Meyers Großes Konversations-Lexikon (de) . 6e oplage, deel 9, Leipzig und Wien 1907, S. 79.
↑ http://meindeverzeichnis.de/gem1900//gem1900.htm?ostpreussen/heilsberg.htm^{[dode link]} (de)
↑ Bron: Georg Hermanowski: Ostpreußen–Lexikon. Augsburg 1996 – 1995
↑ ^a ^b Bron: stat.gov.pl Statistisch bureau Polen

Pools Bureau voor Statistiek

[1] Website "Polen in cijfers" (pl) . Gearchiveerd op 10 juni 2023.

[2] Johann Friedrich Goldbeck: Volständige Topographie des Königreichs Preußen. deel 1: Topografie van Oost-Pruisen (de) . Marienwerder 1785, S. 22, Ziffer VI.

[AAM-3] Alexander August Mützell en Leopold Krug: Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des preussischen Staats (de) . Boek 5: T–Z, Halle 1823, S. 298–299, Ziffer 253.

[AEP-4] August Eduard Preuß: Preußische Landes- und Volkskunde oder Beschreibung von Preußen. Ein Handbuch für die Volksschullehrer der Provinz Preußen, so wie für alle Freunde des Vaterlandes. Gebroeders Bornträger, Koningsbergen 1835 (de) , S. 507, Nr. 98.

[5] Kraatz: Topographisch-statistisches Handbuch des Preußischen Staats (de) . Berlijn 1856, S. 229.

[6] Adolf Schlott: Topographisch-statistische Uebersicht des Regierungs-Bezirks Königsberg, nach amtlichen Quellen (de) . Hartung, Koningsbergen 1861, S. 111.

[7] Gustav Neumann: Geographie des Preußischen Staats. 2e oplage, deel 2 (de) , Berlijn 1874, S. 19, nummer 14.

[MR-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e https://web.archive.org/web/20170627092823/http://www.verwaltungsgeschichte.de/heilsberg.html

[MKL-9] Meyers Großes Konversations-Lexikon (de) . 6e oplage, deel 9, Leipzig und Wien 1907, S. 79.

[10] ttp://meindeverzeichnis.de/gem1900//gem1900.htm?ostpreussen/heilsberg.htm^{[dode link]} (de)

[11] Bron: Georg Hermanowski: Ostpreußen–Lexikon. Augsburg 1996 – 1995

[Stat-12] Bron: stat.gov.pl Statistisch bureau Polen

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]