Museum de Fundatie

Museum de Fundatie
Locatie	Wijhe en Zwolle
Personen
Directeur	Beatrice von Bormann
Huisvesting
Gebouwd	Wijhe: 14e eeuw Zwolle: 1838-1841
Aantal bezoekers	153.800 (2023) 162.312 (2022) 90.085 (2021) 118.042 (2020) 257.839 (2019) 266.655 (2018) 243.631 (2017) 283.544 (2016) 311.164 (2015)
Officiële website
Portaal    Kunst & Cultuur

Museum de Fundatie is een Nederlands museum voor beeldende kunst met twee locaties in Overijssel: aan de Blijmarkt in Zwolle en in Kasteel het Nijenhuis in Wijhe.

Museum de Fundatie is onderdeel van de Stichting Hannema-de Stuers Fundatie. Een deel van de collectie is eigendom van de provincie Overijssel. In 2015 behaalde het museum het recordaantal bezoekers van 311.164, verdeeld over beide locaties. Directeur was van 2007 tot 2022 Ralph Keuning, die per 1 januari 2023 werd opgevolgd door Beatrice von Bormann.^[1]

Het museum heeft zijn collectie verdeeld over twee locaties:

Dit voormalige Paleis van Justitie werd tussen 1838 en 1841 gebouwd in neoclassicistische stijl, naar ontwerp van de Haagse architect Eduard Louis de Coninck. De markante, symmetrische gevels aan de stadszijde (hoofdingang Blijmarkt) en de zuidzijde (Potgietersingel), ieder met een driehoekig fronton gesteund door zes zuilen, zijn vrijwel identiek aan elkaar.

In de jaren 1980 werd het rijksmonument^[2] door architect Arne Mastenbroek grondig verbouwd om te dienen als huisvesting van de Afdeling Informatieverwerking van de Rijksplanologische Dienst. Na een tweede verbouwing door Mastenbroek bood het van 1994 tot 2001 onderdak aan het Museum voor Naïeve en Outsiderkunst De Stadshof.

In 2004–2005 werd het verbouwd door architect Gunnar Daan om plaats te bieden aan de Zwolse locatie van Museum de Fundatie, dat sinds 1991 de Sint-Nicolaas- of Bergkerk te Deventer had gebruikt voor tijdelijke exposities. Directeur was toen Agnes Grondman, die in 2006 vertrok. Na een interimperiode trad Ralph Keuning in 2007 aan.

In 2012–2013 werd het museum uitgebreid met "de wolk", een ellipsvormige expositieruimte op het dak van het gebouw. Dit ontwerp van architect Hubert-Jan Henket is aan de buitenkant bekleed met 55.000 driedimensionale witblauw geglazuurde tegels, geproduceerd door Koninklijke Tichelaar uit Makkum.^[3] Op 31 mei 2013 werd het museum heropend door prinses Beatrix.^[4]

Het Museum de Fundatie trok in 2022 96.943 bezoekers, waarvan 15.002 vrijkaartjes voor relaties.

• 
  Museum de Fundatie, locatie Blijmarkt
• 
  Marte Rölings Grote Gouden Vette Vredesduif, dakrand aan de Zwolse Potgietersingel; erachter de tegeltjes van de ellips
• 
  Uitbreiding van 2013 op het dak in Zwolle

De in de 14e eeuw ontstane havezate het Nijenhuis is gesitueerd in Salland tussen de plaatsen Wijhe en Heino op het grondgebied van de gemeente Olst-Wijhe. Het is eigendom van de provincie Overijssel en werd van 1958 tot zijn dood bewoond door Dirk Hannema (1895-1984). Deze kunstverzamelaar was vijfentwintig jaar directeur geweest van Museum Boijmans in Rotterdam.

In 1957 bracht Hannema zijn particuliere kunstcollectie onder in de Stichting Hannema-de Stuers Fundatie, die hij noemde naar zijn ouders. Vanaf 1958 was de collectie op afspraak te bezichtigen in Kasteel het Nijenhuis. Hannema fungeerde daarbij vaak als gids. Het kasteel was indertijd eigendom van de Deventer fabrikantenfamilie Ankersmit, die het in 1967 verkocht aan de provincie Overijssel. Vanaf september 2004 werd het Nijenhuis,^[5] na een door Gunnar Daan geleide restauratie, op vaste openingstijden opengesteld voor het publiek.

De in 1991 door koningin Beatrix geopende beeldentuin van 4,5 hectare op het landgoed van de havezate is een van de grotere van Nederland. In de tuin zijn ruim honderd beelden uit de periode vanaf de late 18de eeuw te zien, afkomstig uit de collecties van Museum de Fundatie, de provincie Overijssel en het Museum Beelden aan Zee te Scheveningen,^[6] waarvan ongeveer veertig sculpturen in bruikleen werden verkregen.

In 2022 trok Kasteel het Nijenhuis 34.584 bezoekers, waarvan 5.704 personen binnenkwamen met een vrijkaartje voor relaties en dergelijke.

• 
  Kasteel het Nijenhuis in Wijhe
• 
  Beeldentuin Kasteel het Nijenhuis
• 
  Beeldentuin Kasteel het Nijenhuis

• Museum de Fundatie werkt in samenwerking met andere culturele instellingen een plan uit voor een derde museumlocatie De Rode Loods in de Spoorzone te Zwolle.^[7]
• In december 2023 deed het museum een beroep op provincie en gemeente om extra financiële steun ter bestrijding van een structureel exploitatietekort. Vergeleken met het topjaar 2015 was het aantal bezoekers in 2022 en 2023 gehalveerd.^[8]

De collectie dateert van de late middeleeuwen tot heden en is grotendeels gebaseerd op de omvangrijke, eclectisch samengestelde kunstverzameling van Dirk Hannema. Het belangrijkste criterium dat hij bij zijn aankopen hanteerde was "visueel genoegen".^[9] De collectie, die bij zijn dood in 1984 uit 4500 kunstwerken bestond, werd in de late 20e eeuw substantieel uitgebreid met kunst verzameld door Jacob en Louise de Graaf-Bachiene, Paul Citroen, Willem Hogervorst, Leendert van Lier en Henk van Ulsen.^[10]

Onder het vijftienjarig bewind van directeur Keuning werd de collectie in de 21ste eeuw uitgebreid met werk van onder anderen Jan Fabre, Marc Chagall, Neo Rauch, John Heartfield, Karel Appel en een reeks schilderijen van Jan Cremer, waaronder het vijfluik La Guerre Japonaise uit 1960.^[11]

De collectie bestaat uit werken van onder anderen:

In 2010 presenteerde Museum de Fundatie het in 1975 door Hannema gekochte schilderij De molen 'Le blute-fin'^[12] als een echte Vincent van Gogh, na onderzoek door het Van Gogh Museum. Hannema had het werk al bij zijn aankoop toegeschreven aan Van Gogh, maar aan dat oordeel werd lange tijd geen waarde gehecht.^[13]

In 2014 werd in samenwerking met het Rijksmuseum Amsterdam een vanitasstilleven uit de Hannema-collectie toch toegeschreven aan Jan Lievens,^[14] nadat de toeschrijving in 2004 als "niet houdbaar" was gekenschetst.^[15]

Naast de permanente collectie worden tijdelijke tentoonstellingen georganiseerd, doorgaans met een looptijd van drie maanden.^[16]

• 
  Vanitasstilleven, 1627
  Jan Lievens^[14]
• 
  Christus en de Samaritaanse vrouw bij de bron, 1635
  Bernardo Strozzi
• 
  Mythologische voorstelling, 1825
  Jacques-Louis David
• 
  Zelfportret met pijp, ca. 1908
  Theo van Doesburg
• 
  Sneeuweffect te Watermael, 1913
  Edgard Tytgat
• 
  Vrouw in profiel, voor 'Zonnebloemen' van Van Gogh, 1918
  Isaac Israëls.
• 
  De molen 'Le blute-fin', 1886
  Vincent van Gogh^[12]
• 
  RAWSOME!, 2011
  Ronald A. Westerhuis

• Hannema, D. (m.m.v. D.J.A.A. van Lawick van Pabst), Beschrijvende catalogus van de schilderijen, beeldhouwwerken, aquarellen en tekeningen behorende tot de verzameling van de Stichting Hannema-De Stuers Fundatie in het Kasteel 't Nijenhuis bij Heino, Overijssel. Ad Donker, Rotterdam, 1967, supplement 1971, 309 p.
• Feltz, A.C.A.W. van der (samenst.), Hannema, D. (inleiding), Beschrijvende catalogus Hannema-de Stuers Fundatie Kunstnijverheid. Uitg. Kasteel Het Nijenhuis, Wijhe/Heino, Waanders, Zwolle, 1980, 260 p.
• Mosler, Mireille, Dirk Hannema (1895-1984), de geboren verzamelaar. Uitg. Museum Boijmans Van Beuningen/Stichting Hannema-de Stuers, 1995, 80 p. ISBN 978-90-6918155-4
• Diverse auteurs, Favorieten van Museum de Fundatie, Waanders, Zwolle, 2005, 160 p. ISBN 978-90-400-8990-9

• Officiële website

Zie de categorie Museum de Fundatie van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.