Noordzeesluizen

Noordzeesluizen Sluizencomplex Terneuzen vanuit de lucht (2011) Algemene gegevens Locatie Terneuzen Coördinaten 51° 20′ NB, 3° 49′ OL Waterweg(en) Westerschelde, Kanaal Gent-Terneuzen Peil bovenkant KP = NAP +2,13 m Peil benedenkant NAP −1,9 m tot +2,7 m Beheerder Rijkswaterstaat Gebruik Intensiteit 45.512 schepen/jaar 2.444 containers/jaar 42.118.153 ton/jaar (2018)[1] Portaal    Verkeer & Vervoer

Nieuwe Sluis[2] Nieuwe Sluis (16 augustus 2023) Algemene gegevens Lengte 427 m Schutlengte 366 m Breedte 55 m Drempeldiepte NAP –16,44 m Bouw Bouwperiode 2017 - 2024 Opening oktober 2024 Bouwkosten ca. € 1 miljard Gebruik Huidig gebruik zeescheepvaart, binnenvaart Architectuur Type roldeuren Bijzonderheden in oplevering Portaal    Verkeer & Vervoer

Westsluis [3] Westsluis en Nieuwe Sluis (16 augustus 2023) Algemene gegevens Lengte 290 m Breedte 40 m Drempeldiepte buiten: NAP −12,82 m, binnen: KP −11,37 m Bouw Opening 1968 Gebruik Huidig gebruik zeescheepvaart, binnenvaart Intensiteit 22.266 schepen/jaar (2021)[4] Architectuur Type roldeuren Bijzonderheden Bij windkracht 8 Bft. en meer worden de bruggen niet bediend. VHF-kanaal 69 en 6 Portaal    Verkeer & Vervoer

Oostsluis Oostsluis (16 augustus 2023) Algemene gegevens Lengte 280 m Breedte 24 m Drempeldiepte buiten: NAP −6,5 m, binnen: KP −4,5 m Bouw Opening 1968 Gebruik Huidig gebruik binnenvaart, pleziervaart Intensiteit 30.857 schepen/jaar (2021)[4] Architectuur Type Puntdeuren Bijzonderheden VHF-kanaal 18 Portaal    Verkeer & Vervoer

Middensluis (gesloopt) Middensluis in het midden bovenaan (2011) Algemene gegevens Lengte 140 m Breedte 18 m Bouw Opening 1910 Buitengebruikstelling 2021 Architectuur Bijzonderheden grotendeels gesloopt (oktober 2023) Portaal    Verkeer & Vervoer

De Noordzeesluizen (of Sluizencomplex Terneuzen of Zeesluizen) in de Nederlandse stad Terneuzen vormen een sluizencomplex dat vanuit de vaargeul van de Westerschelde toegang verleent tot het Kanaal Gent-Terneuzen en daarmee tot de haven van Gent. Het kanaal werd tussen 1823 en 1825 aangelegd en eindigde in de Westerschelde. Twee schutsluizen werden bij Terneuzen aangelegd, een van 8 meter breed en een tweede van 12 meter. Nadien zijn de sluizen verschillende malen verbeterd en vergroot.

In november 2023 hebben de verantwoordelijke overheden verenigd in de Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie en het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Terneuzen de namen Noordzeesluizen voor het gehele sluizencomplex; en Nieuwe Sluis, voor de sluis die in oktober 2024 officieel geopend werd, vastgesteld.^[5][6][7]

In 1827 werden de eerste twee sluizen in gebruik genomen. Deze sluizen kregen de aanduiding Oost- en Westkolk en waren respectievelijk acht en twaalf meter breed. Ze lagen binnen de vestingwerken van Terneuzen.

In 1910 werd het kanaal Gent-Terneuzen verruimd. Er kwam een nieuwe sluis bij, de Zeesluis, deze lag buiten de vesting ten westen van de stad. De naam van de Westkolk veranderde in Middensluis, overeenkomstig de positie tussen de twee andere sluizen. Dit project kwam tot stand na jarenlange onderhandelingen tussen België en Nederland. Het werk startte eind 19e eeuw en tijdens de werkzaamheden besloot men de sluis groter te maken dan het oorspronkelijke plan. Op 1 oktober 1908 werd de Zeesluis voor het scheepvaartverkeer geopend.

In 1963 werden twee nieuwe sluizen ten westen van Terneuzen gegraven. Ze werden op 19 december 1968 officieel geopend door koningin Juliana en koning Boudewijn.^[8] Ze kregen de namen Zeevaartsluis en Binnenvaartsluis en deze sluizen zijn nog altijd in gebruik. De Zeesluis, geopend in 1908, werd de Oude Zeesluis, ook wel Middensluis, genoemd en bleef in reserve.

Het complex bestaat uit drie sluizen. Naast het doorlaten van schepen heeft het sluizencomplex ook een waterkerende functie.

Aan het einde van de jaren zestig van de 20e eeuw vonden er omvangrijke werken plaats die resulteerden in de opening van twee nieuwe sluizen, en wel:

• De Oostsluis, tot 2008 de Binnenvaartsluis, die een lengte heeft van 280 meter en een breedte van 24 meter, en in 1968 in gebruik kwam. De sluis is bedoeld voor de binnen- en de recreatievaart.^[9]
• De Westsluis, voorheen Zeevaartsluis, die een lengte heeft van 290 meter en een breedte van 40 meter. Deze sluis kwam ook in 1968 gereed en is geschikt voor zeeschepen met een diepgang tot 12,5 meter en een laadvermogen van 83.000 ton. Bij deze sluis zijn voorzieningen aangebracht om te voorkomen dat zout water het kanaal binnendringt. De sluis is uitgerust met vijf roldeuren: twee aan de Westerscheldezijde, twee aan de kanaalkant en een deur in het midden. De laatste maakt het mogelijk om te schutten met een deelkolk. De buitenste deur aan de Westerscheldezijde heeft als extra taak de sluis te beschermen bij storm. België had een aandeel van 80% van de totale aanlegkosten van de Westsluis; Nederland betaalde de overige 20%.

In 2017 werd begonnen met het werk aan de Nieuwe Sluis.^[9] Deze heeft een lengte van 427 meter en een breedte van 55 meter, waarmee hij geschikt is voor zeeschepen tot 366 meter lang. De officiële opening vond plaats op 11 oktober 2024.^[10]

De Middensluis is op 1 oktober 2021 buiten gebruik gesteld wegens de aanleg van de invaart van de Nieuwe Sluis en de dienstenhaven, en is grotendeels gesloopt. Deze sluis had een lengte van 140 meter en een breedte van 18 meter. Hij werd in 1986 nog gerenoveerd.^[11]

Per jaar worden de sluizen gepasseerd door ongeveer 10.000 zeeschepen, ruim 50.000 binnenvaartschepen, en een 3000-tal pleziervaartuigen.^[4]

Bij de sluizen is een bezoekerscentrum gevestigd dat Portaal van Vlaanderen heet.

Door de komst van de zogenaamde post-Panamax schepen werd in december 2007 besloten een aantal tests te doen met schepen met een maximale omvang van 230 × 37 × 12,5 meter (l × b × d) door de Westsluis. De eerste geslaagde geslaagde proefvaart was op 20 november 2008 met de bulkcarrier Alam Permai; dit schip is 36,5 meter breed en heeft een diepgang van 12,3 meter. Op 5 januari 2009 volgde de tweede proefvaart met Aris T. Deze passeerde met zijn breedte van 36,97 meter en een diepgang van 12,4 meter ook zonder problemen de sluis. Op 5 maart 2010 kwam het allergrootste schip ooit in de haven van Gent aan. De Eptalofos is 229,5 meter lang, 36,98 meter breed en heeft een draagvermogen van 92.567 ton. Het schip vervoerde ijzererts voor de hoogoven van Arcelor Mittal. De diepgang bij de opvaart bedroeg 12,5 meter na lichteren in de Put van Terneuzen. Met deze proefvaarten zijn schepen met een maximale breedte van 37 meter toegelaten in de Westsluis.^[12]

In maart 2005 besloten Nederland en Vlaanderen een gezamenlijke studie te doen met betrekking tot de toegankelijkheid van de Kanaalzone Gent-Terneuzen.^[13] Uit deze studie kwamen drie alternatieven naar voren, namelijk:

• een combisluis met afmetingen van circa 380 × 28 × 8,6 meter (l × b × h);
• een kleine zeesluis van circa 290 × 40 × 13,8 meter of
• een grote zeesluis.

Op 19 maart 2012 werd de voorkeur bekendgemaakt voor de laatste, grootste optie, een nieuwe sluis met een afmeting van 427 meter lang, 55 meter breed en 16,44 meter diep.^[14] De afmetingen komen overeen met die van de nieuwe sluizen van het Panamakanaal en schepen van het formaat New Panamax kunnen er gebruik van maken. De haven van Gent wordt bereikbaar voor schepen tot 150.000 ton of containerschepen met een capaciteit van 12.000 TEU. De sluis zal worden gebouwd op het sluizenterrein ten oosten van de Westsluis.

De bouw van de sluis vergde volgens de raming uit 2012 een investering van € 930 miljoen en de kosten voor het onderhoud gedurende 30 jaar na ingebruikneming op circa € 75 miljoen.^[13] Van de bouwkosten zal Nederland € 141,9 miljoen bijdragen en Vlaanderen de rest. Op 1 maart 2016 stelde minister Schultz van Haegen het tracébesluit vast.^[15] De totale kosten werden toen geraamd op € 1204 miljoen^[15], voor het grootste deel, namelijk € 1113 miljoen, voor rekening van Vlaanderen. Verdere aanpassingen, zoals het kanaalprofiel en aan kunstwerken om de grotere schepen veilig door het kanaal te laten varen, zijn noodzakelijk. Deze kosten komen ook grotendeels voor rekening van Vlaanderen. Nederland zal 15% van de kosten dragen met een maximum van € 150 miljoen.^[13]

Medio 2017 werd de aannemer voor het werk bekend. Een consortium, met daarin onder meer de Koninklijke BAM Groep en de Belgische baggeraar DEME, heeft de opdracht gekregen.^[16] Zij voeren de werkzaamheden uit voor ruim € 753 miljoen.^[16] Het totale investeringsbedrag – inclusief voorbereidingskosten, begeleiding en onderhoud gedurende de eerste twee jaar – wordt geraamd op € 934 miljoen, ongeveer ongeveer € 200 miljoen minder dan eerdere ramingen.^[16] De werkzaamheden zijn vergevorderd maar het project kampt met vertraging door de aanwezigheid van PFAS in de bodem, het verwijderen van objecten in de ondergrond en de coronapandemie.^[17] De officiële opening was op 11 oktober 2024 door de koningen België en Nederland.^[7]

• Op 23 maart 2022 werd een deel van de Middensluis opgeblazen. Hierbij werd te veel springstof gebruikt waardoor er zo'n 200 mensen melding hebben gemaakt van schade.^[18]

• (en) (nl) Portaal van Vlaanderen;
• Nieuwe Sluis Terneuzen;
• Noordzeesluizen, website sinds november 2023.
• Documentaireserie Nieuwe Sluis Terneuzen | Bouwtechnieken, video (17m50s)

Commons heeft media­bestanden in de categorie Noordzeesluizen.