Peperstraat

Peperstraat is een vaak voorkomende straatnaam in België en Nederland. In totaal zijn er 108 huidige straten bekend. Deze straten zijn ongelijk verdeeld over de verschillende provincies. Ook in Wormhout, Frans-Vlaanderen is er een “Pepersstraete” bekend.

In het verleden waren er nog meer Peperstraten in Nederland en Vlaanderen. De naamsveranderingen waren een gevolg van gemeentefusies, vestingwerken (o.a. Oudenaarde), stadskernvernieuwingen (o.a. Rotterdam), eenvormige benaming (o.a. Megen), eenvormige benaming of herbenoeming naar een belangrijke inwoner (o.a. Mechelen ^[1]).

Ook Alblasserdam, Baambrugge, Bakkum, ’s-Gravenpolder, Haarlem, Hilversum, Loon op Zand, Nieuwkuijk, Schellinkhout, Steenwijk, Tilburg en Utrecht kenden vroeger een Peperstraat. Daarnaast zijn er ook historische vermeldingen in Blankenberge (1697), Bousbecque (1602), Spiere-Helkijn (1779), Harelbeke (1902), Meulebeke (1614), Ieper (1283), Moerkerke (1846), Bergues (1580), Oostvleteren (1688), Kortrijk (1349), Lapscheure (1498), Oekene (1691) en Rumbeke (1652)

Over de oorsprong van de naam bestaan veel vermoedens:

• Het vermoeden dat er een lokale banketbakker woonde die peperkoeken maakte (Venlo)^[2]
• Het vermoeden dat er een inwoner met de naam 'Peper' woonde (Peperstraat (Brugge))
• De aanwezigheid van een molen zonder wieken die daardoor op een peperbus lijkt (Elsloo)
• De aanwezigheid eertijds van paardenhandelaren die zich met peper zouden laten betalen (Peperstraat (Groningen))
• Het vermoeden dat er specerijen werden verhandeld (Grevenbicht) (Zaandam)
• Het vermoeden dat de straat ooit naar een verder afgelegen Peperleen zou geleid hebben (Heule)
• Het vermoeden dat de wat rijkere burgers er gewoond zouden hebben (Oosterend)
• Het vermoeden dat een oorspronkelijk arme en slecht behuisde straat zo genoemd werd als ironie op rijke Peperstraat in de buurgemeente ‘s Hertogenbosch (Uden)
• Een vaak aangehaalde verklaring werd voorgesteld door J.I. de Groot. De volksnaam voor Schoenoplectus lacustris (Mattenbies) is 'peper'; deze plant groeit langs de oevers van meren en rivieren. De mattenbies werd in de middeleeuwen veel gebruikt voor allerlei soorten vlechtwerk, zoals biezen manden, zitten van stoelen en krukjes, en matten.^{[3] [4] [5]} Ook René Dings noemt deze verklaring, gelet op het veelvuldig voorkomen en de ouderdom van deze straatnaam (lang voor de peperhandel) als zeer waarschijnlijk. Enkele oude vermeldingen : Enkhuizen (1533), Amersfoort (1469), Groningen (1386), Delft (1374), 's Hertogenbosch (1303), Geel (1430), Oisterwijk (1525), Gent (1291) en hun ligging in historische kernen bevestigen dit. En ook Van Dyck stelde dat een Peperstraat zou verwijzen naar een drassige bodem.
• Van de Peperstraat in Amsterdam staat wel vast dat die is genoemd naar de peperwerf, die op die plaats van de straat lag.
• De huidige Peperstraat in Haarlem is genoemd naar Levi Peper, een gemeenteraadslid, verzetsstrijder die in een concentratiekamp overleed.
• In haar boek brengt schrijfster Marja Van Trier de verklaring naar voor dat in Nederland de naam verband houdt met het vervoer van tufstenen (“Pfefferstein”) van het water naar de plaatselijke markt.

• 7 in de provincie Antwerpen: Achterbos (Mol), Geel, Hoogstraten, Lier, Retie, Rumst, Schelle;
• 2 in de provincie Limburg: Diepenbeek, Millen (Riemst);
• 20 in de provincie Oost-Vlaanderen: Aalst, Bachte-Maria-Leerne (Deinze), Beveren-Waas, Eeklo, Gent, Hamme, Kalken (Laarne), Moregem (Wortegem-Petegem), Nederzwalm (Zwalm), Nieuwkerken (Sint Niklaas) , Overschelde (Wetteren), Ronse, Rupelmonde (Kruibeke), Scheldewindeke (Oosterzele), Herzele, Sint-Niklaas, Vurste (Gavere), Zandbergen (Geraardsbergen), Zelzate, Zingem;
• 10 in de provincie West-Vlaanderen: Brugge, Geluwe (Wervik), Gullegem (Wevelgem), Heule (Kortrijk), Langemark (Langemark-Poelkapelle), Lichtervelde, Poperinge, Reninge (Lo-Reninge), Snaaskerke (Gistel), Tielt;
• 7 in de provincie Vlaams-Brabant: Kampenhout, Erps-Kwerps (Kortenberg), Langdorp (Aarschot), Merchtem, Tervuren, Tienen, Vilvoorde;

• Brussel (stad)

De naam Peperstraat komt niet voor in het Waals Gewest.

• 1 in de provincie Drenthe: Diever (Westerveld);
• 1 in de provincie Flevoland: Almere Stad;
• 4 in de provincie Friesland: Elsloo (Ooststellingwerf), Leeuwarden, Oudeschoot (Heerenveen), Sneek;
• 10 in de provincie Gelderland: Aalten, Bruchem (Zaltbommel), Buren, Gameren (Zaltbommel), Hedel (Maasdriel), Herwijnen (West Betuwe), Huissen (Lingewaard), Oosterhout (Overbetuwe), Ophemert (West Betuwe), Waardenburg (West Betuwe);
• 2 in de provincie Groningen: Godlinze (Delfzijl), Groningen;
• 3 in de provincie Limburg: Grevenbicht (Sittard-Geleen), Sevenum (Horst aan de Maas), Venlo (stad);
• 12 in de provincie Noord-Brabant: Eindhoven, Haren(Oss), 's-Hertogenbosch, Kaatsheuvel (Loon op Zand), Oijen (Oss), Oirschot, Oisterwijk, Oss, Ravenstein (Oss), Uden, Valkenswaard, Vught;
• 14 in de provincie Noord-Holland: Alkmaar, Amsterdam, Beverwijk, Bovenkarspel (Stede Broec), Egmond-Binnen (Bergen), Enkhuizen, Haarlem, Hoorn, Naarden (Gooise Meren), Oosterend (Texel), Purmerend, Zaandam (Zaanstad);
• 4 in de provincie Utrecht): Amersfoort, Montfoort, Oudewater, Wijk bij Duurstede;
• 1 in de provincie Zeeland: Kloetinge (Goes);
• 11 in de provincie Zuid-Holland: Ameide (Vijfherenlanden), Delft, Haastrecht (Krimpenerwaard), Hellevoetsluis, Katwijk aan den Rijn (Katwijk), Oud-Alblas (Molenlanden), Oud-Beijerland (Hoeksche Waard), Simonshaven (Nissewaard), Vlaardingen, Voorhout (Teylingen), Gouda

• Peperstraat (Brugge)
• Peperstraat (Groningen)
• Peperstraat (Heule-Kortrijk)
• Peperstraat (Venlo)
• Peperstraat (Zaandam)