French
DeutschPlanorbis
| Planorbis Fossiel voorkomen: Oligoceen tot recent | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||
| |||||||||||
| Geslacht | |||||||||||
| Planorbis | |||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons | |||||||||||
Planorbis op  Wikispecies | |||||||||||
| |||||||||||
Planorbis[1] is een geslacht van Gastropoda uit de familie Planorbidae, levend in het zoete water, dat fossiel bekend is vanaf het Oligoceen.[2][3][4] Tegenwoordig leven er nog enkele soorten van dit geslacht.[5] Het wordt beschouwd als (waarschijnlijk parafyletische) ondergeschiktheid van de waterlongslakken (Basommatophora) in de longslakken (Pulmonata). Planorbis planorbis (Linnaeus 1758) is de typesoort van dit geslacht.
Beschrijving
[bewerken | brontekst bewerken]Planorbis heeft een in het platte vlak gewonden schelp. De spits is hierbij omsloten door de 'woonkamer'. De diameter van de schelp bedraagt circa 2,25 centimeter. Hoewel schelpen in moderne literatuur meestal afgebeeld worden alsof zij rechtsgewonden zijn, zijn de dieren op grond van hun anatomie linksgewonden.
De behuizing is bijna planispiraal, slechts een beetje verzonken aan de onderkant. Aan de buitenkant is een doorzichtige kiel gevormd. Als de behuizing overeenkomstig is georiënteerd, horizontaal met de opening links, is de spiraal aan de bovenkant verzonken. De dieren dragen de behuizing zijwaarts gekanteld met de onderkant naar boven.
Verspreiding
[bewerken | brontekst bewerken]De soort van het geslacht leeft in langzaam stromende of staande rivieren en meren in het ondiepe water van de oeverzones. In zuurstofrijke wateren kunnen ze echter ook in de diepten leven, met een met water gevulde longholte, zodat twee soorten (planorbis en carinatus) pas in 1982 in het meer van Lunz werden ontdekt door een duiker op een diepte van zeven meter, waarvan de aanwezigheid voorheen onbekend was. Het geslacht is wereldwijd verbreid. De vertegenwoordigers van het geslacht Planorbis zijn de eerste tussengastheer voor Alaria alata, een bij hondachtigen parasiterende zuigworm.
Europese soorten
[bewerken | brontekst bewerken]Een selectie van soorten uit dit geslacht:
Subgenus Planorbis
- † Planorbis amblytropis Sandberger, 1874
- † Planorbis anceps Sacco, 1884
- Planorbis atticus Bourguignat, 1852
- Planorbis carinatus O.F. Müller, 1774
- † Planorbis fischeri Wenz, 1919
- Planorbis intermixtus Mousson, 1874
- Planorbis kubanicus Soldatenko & Starobogatov, 1998
- † Planorbis lignitarum Michelotti, 1861
- Planorbis macedonicus Sturany, 1894
- Planorbis moquini Requien, 1848
- Planorbis planorbis Linnaeus, 1758
- † Planorbis skhiadicus Bulowski, 1895
- † Planorbis transylvanicus Neumayr, 1874
- Planorbis vitojensis Gloer & Pesic, 2010
Subgenus Crassiplanorbis
- Planorbis (Crassiplanorbis) presbensis Sturany, 1894
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]Literatuur
- Christian Albrecht, Kerstin Kuhn & Bruno Streit: A molecular phylogeny of Planorboidea (Gastropoda, Pulmonata): insights from enhanced taxon sampling. Zoologica Scripta, 36: 27–39, Oxford, 2007. DOI:10.1111/j.1463-6409.2006.00258.x
- Peter Glöer: Die Tierwelt Deutschlands. Mollusca I Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas Bestimmungsschlüssel, Lebensweise, Verbreitung. 2. neubearb. Aufl., 327 S., ConchBooks, Hackenheim 2002 ISBN 3-925919-60-0
- Baker, F.C., 1945. The molluscan family Planorbidae. University of Illinois Press, Urbana, 530 pp. (Collation, Revision, and Additions by H.J. Van Cleave).
- Gittenberger, E., Janssen, A.W., Kuijper, W.J., Kuiper, J.G.J., Meijer, T., van der Velde, G. & de Vries, J.N., 2004. De Nederlandse zoetwatermollusken. Recente en fossiele weekdieren uit zoet en brak water. Nederlandse Fauna 2. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden, 291 pp. (2nd ed.). ISBN 90-5011-201-3
- Gloër, P., 2002. Die Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas - Bestimmungsschlüssel, Lebensweise, Verbreitung. In: F. Dahl (ed.), Die Tierwelt Deutschlands, 73: 327 pp. (2nd rev. ed.); ISBN 3-923376-02-2.
- Glöer, P., Pešic, V., 2010. The Planorbis species of the Balkans with the descriptions of Planorbis vitojensis n.sp. (Gastropoda: Planorbidae). Journal of Conchology, 40: 249-257.
- Wenz, W., 1923-1930. Gastropoda extramarina tertiaria. Fossilium Catalogus I. (4 vols.), 3387 pp.
- Wenz, W., 1961. Gastropoda, 1, Allgemeiner Teil und Prosobranchia. In: Handbuch der Paläozoologie, 6(1) 1-948 (herdruk).
Noten
- ↑ Fossilworks: Planorbis. www.fossilworks.org. Geraadpleegd op 19-01-2023.
- ↑ Baker, F.C., 1945. The molluscan family Planorbidae. University of Illinois Press, Urbana, 530 pp. (Collation, Revision, and Additions by H.J. Van Cleave).
- ↑ Wenz, W., 1923-1930. Gastropoda extramarina tertiaria. Fossilium Catalogus I. (4 vols.), 3387 pp.
- ↑ Wenz, W., 1961. Gastropoda, 1, Allgemeiner Teil und Prosobranchia. In: Handbuch der Paläozoologie, 6(1) 1-948 (herdruk).
- ↑ Taxonomische informatie over Planorbis bij Fauna Europaea.
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Planorbis op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.