Scenarioschrijver

Een pagina uit een scenario

Een scenarioschrijver, soms aangeduid als scenarist, is iemand die scenario's schrijft. De term wordt gebruikt voor schrijvers van films, televisieseries en stripverhalen. Iemand die toneelstukken schrijft wordt een toneelschrijver genoemd; de schrijver van teksten voor opera's en musicals heet een librettist.

Veel filmregisseurs schrijven hun scenario's zelf. Omgekeerd zijn veel scenarioschrijvers in de eerste plaats actief in andere genres. Zo was de romanschrijver Dirk Ayelt Kooiman scenarist van diverse films van Orlow Seunke. Een enkele keer komt het voor dat een schrijver zijn eigen roman voor film bewerkt. Een scenario vergt echter veel specifieke kennis van het medium film en een nauwe samenwerking met producent en regisseur.

De professionalisering van het vak van scenarioschrijver begon in de Verenigde Staten met specifieke opleidingen en vakgerichte leerboeken. Een bekende handleiding, die ook in het Nederlands is vertaald, is Hoe schrijf ik een scenario? van Syd Field. Dit boek behandelt verteltechnieken als personages, plot, perspectief naast filmtechnische onderwerpen als sequentie en plotpoint (ook: "wendingspunt" genoemd). Veel nadruk ligt op research voorafgaand aan het schrijven; in de Nederlandstalige praktijk wordt een dergelijke planmatige opzet vaak te gekunsteld gevonden, hoewel hier natuurlijk ook research wordt gepleegd voor een verhaal. In België geeft de Vlaamse Script Academie[1] met prof. Patrick Cattrysse workshops die het Amerikaanse model volgen. Cattrysse schreef ook het Handboek Scenarioschrijven dat een introductie biedt voor het vak van scenarist.

Voor stripverhalen werken veelal een tekenaar en een scenarist samen; René Goscinny werkte bijvoorbeeld samen met Albert Uderzo en Morris.

Kunstmatige intelligentie

[bewerken | brontekst bewerken]

Scenaristen kunnen in de toekomst meer en meer te maken krijgen met kunstmatige intelligentie (KI), waarmee hun werk verlicht of zelfs vervangen wordt. In mei 2023 voerden scenarioschrijvers van de Writers Guild of America actie tegen onder meer de bedreiging van hun jobs door KI.[2] Het is echter onwaarschijnlijk dat creatieve scenario's met humor, dubbele bodems, een ingenieus plot, verschillende verhaallijnen, wisselend vertelperspectief en psychologische diepgang kan worden geëvenaard.

Bekende scenaristen

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Schrickx, Joost (2015). Basisboek scenarioschrijven. 2e dr. Stichting Pelicula, Amsterdam, 180 p. ISBN 978-90-822-4630-8. Voor speelfilms, documentaires en opdrachtfilms.
  • Cattrysse, Patrick (2010). Handboek scenarioschrijven. 6e, iets gew. dr. Garant, Antwerpen etc. VII, 195 p. Oorspr. uitg.: 1995. ISBN 978-90-441-2711-9. Voor documentaires en speelfilms.
  • Suèr, Henk (2001). Scenario schrijven voor documentaires. 3e, geheel herz. en uitgebr. dr. Uniepers, Abcoude. 128 p. Oorspr. uitg.: 1992. ISBN 90-6825-273-9.
  • (1998). 40 jaar scenarioschrijven: Nederlandse Film en Televisie Academie. IT&FB, Amsterdam. 112 p. (Het Nederlands scenario, nr. 2. ISSN 0924-4336. ISBN 90-6403-524-5. O.a. interviews met vier oud-leerlingen.
  • (1990-2004). Het Nederlands scenario. Stichting Het Nederlands Scenario/International Theatre & Film Books, Utrecht/Amsterdam, nr. 1-47. Versch. 4x p/j. ISSN 0924-4336.
  • Field, Syd (1988). Hoe schrijf ik een scenario?: de grondbeginselen van het schrijven van een scenario / vert. Robert Dorsman. Het Wereldvenster, Houten. 203 p. ISBN 90-269-4381-4. Oorspr. uitg.: Screenplay: the foundations of screenwriting. New expanded ed. Dell, New York, 1982. Oorspr. Nederlandse uitg.: 1979. Voor films.
  • Duc, B. (1984). Strips tekenen en schrijven: van het schrijven van een scenario tot en met de techniek van het tekenen: alles over het maken van stripverhalen / vert. Anneke van Ammelrooy. Mondria, Hazerswoude-dorp. 188 p. (Strips tekenen en schrijven ; dl. 1). ISBN 90-6555-073-9. Oorspr. uitg.: L'art de la BD. Glénat, Grenoble, 1982.
  • Bueren, Peter van, & R.A.F. Proper (1979). Over Twee vrouwen: nog voor geen 300.000 gulden zou ik in opdracht een scenario schrijven. In: Skoop, tweemaandelijks filmblad, jrg. 15 (1979), nr. 4 (mei-juni), p. 12-14. ISSN 0166-1736. Interview met Harry Mulisch.