Sint-Jan van Lateranen

Aartsbasiliek van Sint-Jan van Lateranen
De façade van de Sint-Jan van Lateranen
Plaats	Rome
Gewijd aan	Jezus Christus Johannes de Doper Johannes de Evangelist
Coördinaten	41° 53′ NB, 12° 30′ OL
Gebouwd in	324
Architectuur
Architect(en)	Francesco Borromini, Alesandro Galilei
Afmeting	140 m lang 140 m breed
Kerkprovincie
Aartspriester	Baldassare Reina
Bisdom	Rome
Officiële website
Portaal    Christendom

De Pauselijke Aartsbasiliek van Sint-Jan van Lateranen (Italiaans: Arcibasilica Papale di San Giovanni in Laterano), ook Aartsbasiliek van de Allerheiligste Verlosser genoemd, is een basiliek aan de Piazza di San Giovanni in Laterano, dicht bij het Lateraans Paleis in de Italiaanse hoofdstad Rome. De basiliek is een van de zeven pelgrimskerken van Rome en de oudste en in kerkelijke rang voornaamste van de vier pauselijke basilieken in Rome.

Keizer Constantijn de Grote stichtte de basiliek ter ere van het Edict van Milaan in 313. Hiermee is het het oudste kerkgebouw van Rome. Met een lengte van 100 meter en een breedte van 65 meter was deze kerk ook voor Romeinse begrippen een grote basiliek. De inwijding had plaats in 324. In 869 werd dit gebouw door een aardbeving vernietigd. Van de oorspronkelijke basiliek is weinig overgebleven.

Het huidige gebouw dateert van 1650. In dit jaar werd door paus Innocentius X aan de architect Francesco Borromini ter ere van het heilig jaar de opdracht gegeven de vervallen en talloze malen herbouwde oude middeleeuwse kerk een moderne kerk te maken. Borromini liet de plattegrond en structuur van de oorspronkelijke kerk intact en ontwierp hierop gebaseerd de huidige barokke kerkruimte. Het houten plafond uit de oude basiliek, dat van de paus bewaard moest blijven zorgt hierdoor voor een contrast. Het gotische baldakijn boven het hoogaltaar uit de 14e eeuw bleef eveneens bewaard. In 1733-1736 werd de huidige kenmerkende voorgevel toegevoegd door Alessandro Galilei.

Vroeger zetelde de paus in deze basiliek maar deze functie is in de middeleeuwen overgenomen door de Sint-Pietersbasiliek in Vaticaanstad. Sinds 1929 is de Sint-Jan met het bijbehorende Lateraans Paleis, de voormalige residentie van de paus, in het bezit van de Heilige Stoel.

Voor Rooms-katholieken heeft de Sint-Jan van Lateranen een bijzondere betekenis. Als bisschopskerk (kathedraal) van het bisdom Rome, waar de huidige paus Franciscus bisschop van is, is zij formeel de hoofdkerk van de wereldkerk (en als zodanig in rang belangrijker dan de Sint-Pietersbasiliek). Deze betekenis staat te lezen op de gevel van de kerk. Daarop staat "Sacrosancta lateranensis ecclesia omnium urbis et orbis ecclesiarum mater et caput" (Allerheiligste kerk van Lateranen, moeder en hoofd van alle kerken van de stad en van de wereld). Het feest van de wijding van de basiliek op 9 november wordt dan ook in de gehele Latijnse kerk gevierd. Als dit feest op een zondag valt heeft dit voorrang op de gewone zondagsliturgie.

De kerk heeft de titel van basilica maior. Daarmee is de Sint-Jan van Lateranen een van de vier pauselijke basilieken van Rome. De andere zijn de Santa Maria Maggiore, de Sint-Paulus buiten de Muren en de Sint-Pieter.

De basiliek uit 1650 van Borromini bestaat uit een schip met aan weerszijden twee zijbeuken. De doopkapel die herbouwd werd in de 5de eeuw is het enige middeleeuws restant. De achterliggende gebouwen werden gedurende een periode door de paus als verblijven gebruikt.

Onder de vele kunstwerken die de basiliek versieren zijn er enkele van Vlaamse kunstenaars. In het transept links vooraan staat een beeldhouwwerk van "Moses" door Gillis van den Vliete en het beeldhouwwerk van Melchisedec van Nicolas Mostaert.^[1] Giotto heeft ook verschillende fresco's en mozaïeken in deze basiliek achtergelaten.

De kerk is opgedragen aan Jezus Christus zelf. Maar ook is zij toegewijd aan Johannes de Doper en Johannes de Evangelist.

Zie Baptisterium van Lateranen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Aan de achterzijde van de kerk bevindt zich een vrijstaand baptisterium (doopkapel).

Zie Heilige Trap voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In het plein tegenover de Sint-Jan van Lateranen bevindt zich de Heilige Trap of Scala San(c)ta, die Christus tijdens zijn proces zou hebben beklommen. De oorspronkelijke trap is met hout bekleed en mag niet met voeten worden betreden. De trap leidt naar het Heilige der Heiligen en wordt als een vorm van boetedoening op de knieën beklommen.

Commons heeft mediabestanden op de pagina Sint-Jan van Lateranen.

• (en) Binnenzicht van de Sint-Jan van Lateranen
• (en) Virtueel bezoek via panoramische foto's aan Sint-Jan van Lateranen