Stompe Toren (Spaarnwoude)

Stompe Toren
Plaats	Spaarnwoude (Spaarndam), Kerkweg 26
Denominatie	Nederlands Hervormd
Coördinaten	52° 24′ NB, 4° 42′ OL
Gebouwd in	1764
Restauratie(s)	1844
Monumentale status	rijksmonument
Monumentnummer	19912
Architectuur
Toren	stomp (sinds 1844)
Portaal	Christendom

De Stompe Toren in het Noord-Hollandse dorp Spaarnwoude is een van oorsprong middeleeuwse kerktoren bij een kerkje dat dateert uit de 18e eeuw. Het is het oudste monument in de gemeente Haarlemmermeer.^[1]

Geschiedenis

De toren die nu als 'Stompe Toren' wordt aangeduid dateert uit de 13e eeuw (vermoedelijk: 1225). Het gebouw is opgetrokken uit grote middeleeuwse bakstenen, zogenaamde kloostermoppen. Omstreeks 1450 werd de kerk herbouwd als stenen kruiskerk, en er werd een kerkhof genaamd 'De Akker Gods' omheen aangelegd. De toren had aanvankelijk een gemetselde spits, net als de torens van Heemskerk en Uitgeest die nog hebben. De spits was van belang als baken voor de scheepvaart op het nog niet drooggemaakte IJ.

Na het Beleg van Haarlem werd de kerk in 1573 in brand gestoken, waarbij alleen de massieve kerkmuren en de toren overeind bleven. Het kerkgebouw werd daarna hersteld en in dienst genomen voor de protestantse eredienst. In 1747 werd dit kerkgebouw door een zware storm verwoest, waarna in 1764 bij de oude toren een geheel nieuwe kerk verrees.

In 1844 moest de toren gerenoveerd worden, vanwege geldgebrek werd hij toen met de helft ingekort en verdween de spits. Sindsdien heeft de toren een hoogte van 20 meter en een houten tentdak bedekt met dakpannen; de naam werd 'Stompe Toren'.^[2] Sinds 1880 wordt het gebouw niet meer gebruikt voor kerkdiensten. Gedurende lange tijd heeft het dienst gedaan als atelier voor kunstenaars, waaronder schilder Frans Baljon en schilder, beeldhouwer en schrijver Jan Jacobs Mulder. In 1965 verscheen daarover de film 'Schilder in de Stompe Toren'.^[3]

In 1973 (23 augustus) waren kroonprinses Beatrix en haar echtgenoot Prins Claus te gast in Stompe Toren Spaarnwoude.

Cultureel Centrum Stompe Toren

Het kerkje is eigendom van de gemeente Haarlemmermeer en wordt gehuurd door de stichting Cultureel Centrum Stompe Toren Spaarnwoude. In de zomermaanden, van begin mei tot en met eind oktober, wordt het op zondagmiddagen gebruikt voor culturele activiteiten, zoals concerten en tentoonstellingen. De ruimte is, ook buiten het seizoen, daarnaast beschikbaar voor vergaderingen, lezingen, trouwerijen en bezinningsbijeenkomsten.