Televisiesatire in Nederland

Sinds de start van de televisie in Nederland in 1951 zijn er veel televisieprogramma's gemaakt waarin satire wordt bedreven. Bekende programma's zoals Zo is het toevallig ook nog 's een keer, Van Kooten & De Bie, Kopspijkers en Zondag met Lubach zijn voorbeelden van satirische programma's.

Satire is een van de oudste vormen van vermaak in Nederland. Bekende voorbeelden zijn de Lof der zotheid van Erasmus en het dierdicht Van den vos Reynaerde, waarin onder andere de kerk en de adel bespot worden. Later zouden ook spotprenten en het cabaret populaire vormen van satire worden.

In de jaren 20 werd de radio in Nederland geïntroduceerd en werden de verzuilde radio-omroepen opgericht. De omroepen AVRO en VARA zonden op de radio vaak cabaret uit. De AVRO was meer gericht op revues, maar de VARA had haar focus meer gericht op maatschappijkritische cabaretiers. Ook al werd er in die tijd cabaret uitgezonden, er was geen sprake van satirische programma's. Dit vanwege het censuurbeleid, waar alle omroepen zich aan moesten houden. Na de Tweede Wereldoorlog kwam er een keerpunt in het censuurbeleid. Dit kwam door Wim Kan, die in 1954 zijn eerste oudejaarsconference liet uitzenden door de VARA, met de afspraak dat de VARA alles uitzond.

Op 2 oktober 1951 begon in Nederland de televisie voor het eerst met uitzenden. In de beginjaren waren er een paar satirische programma's, maar het bekendste programma uit de beginjaren van de televisie was Zo is het toevallig ook nog 's een keer. Het programma was erg controversieel, omdat ze veel onderwerpen behandelden die in die tijd taboe waren. Hun bekendste uitzending was de sketch Beeldreligie, waarin de televisie als een nieuwe religie werd gezien. De uitzending kreeg veel kritiek en de makers van het programma kregen zelfs te maken met bedreigingen.

In de jaren erna zouden nog veel bekende satirische programma's volgen. Na Zo is het... werden satirische programma's zoals Farce Majeure, Hadimassa, Van Kooten en De Bie en Ook dat nog! gemaakt, die veel wonnen aan populariteit. Programma's, zoals Van Kooten en De Bie en Ook dat nog!, wonnen daarnaast ook veel prijzen, zoals de Gouden Televizier-Ring en de Zilveren Nipkowschijf.

Programma's die na de millenniumwisseling populair werden, waren Kopspijkers, Koefnoen en De TV Kantine. In de jaren 2010 werden programma's zoals De Kwis en Zondag met Lubach uitgezonden en werd de televisieserie De Luizenmoeder populair. Ook in de jaren 2020 worden er satirische programma's uitgezonden. Hedendaagse satirische programma's zijn Even tot hier, Lubach en Dit was het nieuws.

Satire is in Nederland al eeuwenlang een populaire vorm van vermaak en spot.^[1] Al in de middeleeuwen was satire een populair genre voor schrijvers om de macht te bespotten. Het bekendste voorbeeld van satire in Nederland is het boek Lof der zotheid van de filosoof en humanist Desiderius Erasmus. In het boek wordt met name de Katholieke Kerk bespot, vanwege haar heiligenverering, monnikenwezen en aflaathandel. Erasmus wilde met zijn kritiek op de Kerk aantonen dat de Kerk alleen aan zichzelf denkt en niets geeft om de gewone mensen. Naast de Kerk worden ook kooplieden, vorsten en wetenschappers in Erasmus' werk belachelijk gemaakt, ook met het idee dat ze alleen aan zichzelf dachten.^[2]

Een ander voorbeeld van satire is het dierdicht Van den vos Reynaerde dat gebaseerd is op het Latijnse gedicht Ysengrimus. Het gedicht gaat over de vos Reinaerd, die gevreesd wordt vanwege zijn misdaden. Op een dag wordt hij voor het hof gedaagd en krijgt hij de doodstraf opgelegd. Maar dankzij een sluwe list, weet hij koning Nobels vertrouwen te winnen en krijgt Reinaerd gratie. Zo weet Reinaerd uiteindelijk te vluchten uit het koninkrijk van koning Nobel. Het gedicht is een parodie op de ridderromans, die in de middeleeuwen populair waren in de Nederlanden. Maar in plaats van het goede, wint het kwade in het verhaal. Daarnaast wordt in het gedicht de standenmaatschappij op de hak genomen. De adel, maar vooral de geestelijken, worden belachelijk gemaakt. Zo wordt in het gedicht beschreven dat de adel lui is en niet in staat is goede beslissingen te maken. De geestelijken worden belachelijk gemaakt, door middel van een priester in het verhaal die zich niet aan het celibaat houdt.^[3] Vanwege haar satire is Van den vos Reynaerde een bijzonder gedicht, omdat het erg afwijkt van de ridderromans, die in die tijd vaak de norm waren.

In de 17de en 18de eeuw kwamen er verschillende vormen van satire in opkomst. Zo werden er veel liedjes en verhalen geschreven, waar spot in voor kwam. In de 18de eeuw werden spotprenten populair en werden toen vaak gemaakt en verspreid. Voorbeeld hiervan zijn de spotprenten die verspreid werden door de patriotten, een politieke groep die eind 18de eeuw ontstond en streefden naar democratisering in de Nederlandse Republiek. Zij verspreidden verschillende spotprenten van stadhouder Willem V, die zich in hun ogen steeds meer gedroeg alsof hij koning was, terwijl hij dat in feite niet was.^[4] Aan de andere kant maakten de aanhangers van Willem V (de prinsgezinden) ook spotprenten van de patriotten, waarin ze afgebeeld werden als ezels. Eind 19de eeuw kwam het cabaret in Nederland. Deze theatrale vorm van satire bedrijven is in Nederland geïntroduceerd door Eduard Jacobs, die het cabaret in Frankrijk ontdekten.^[5] Het cabaret is in Nederland nog steeds populair. Cabaretiers die deze vorm overnamen zijn Wim Kan, Freek de Jonge, Youp van 't Hek, Pieter Derks en Peter Pannekoek.

In de jaren 20 van de vorige eeuw werd de radio in Nederland geïntroduceerd. Het medium werd geliefd onder de bevolking, maar werd pas in de jaren 50 populair.^[6] In diezelfde periode werd cabaret voor het eerst op de radio uitgezonden. Dit werd voornamelijk gedaan door de liberale omroep AVRO en de socialistische omroep VARA. De AVRO zond voornamelijk revueartiesten uit, zoals het duo Snip en Snap en Toon Hermans. De VARA zond juist cabaretiers uit die maatschappijkritisch waren, zoals Wim Kan. Een bekend radioprogramma waarin satire werd bedreven was Een uurtje bij de familie Mulder. Het hoorspel ging over een familie die aan de keukentafel zat en sprak over de actualiteit.^[7]

Hoewel er satire op de radio was, hadden de makers van satirische programma's niet de mogelijkheid om iedereen te bespotten. In de jaren 30 en 50 volgden de verschillende radio-omroepen een censuurbeleid, dat werd opgelegd vanuit de Nederlandse overheid. De omroepen mochten niet zomaar kritiek gegeven, omdat het schadelijk kon zijn voor de cohesie in de samenleving.^[6] Daarnaast speelde de verzuiling een rol, waarin de omroepen een band hadden met de politieke partijen van hun zuil. Het was uit den boze dat de socialistische VARA kritiek gaf op de sociaaldemocratische Partij van de Arbeid. Ook voor cabaretiers en satiremakers golden deze regels. Zo moesten de cabaretiers hun teksten eerst naar een speciale commissie in Den Haag sturen, waar hun tekst door ambtenaren werd gecontroleerd.^[7] Hierdoor bleef het bedrijven van satire en spot vaak uit.

Een keerpunt in het censuurbeleid kwam in 1954. Toen wist Wim Ibo, die werkte voor de omroep VARA, de cabaretier Wim Kan over te halen een oudejaarsconference op de radio te houden. In de oudejaarsconference zou Wim Kan het verleden jaar samenvatten door middel van grappen en liedjes. Wim Kan accepteerde het aanbod, op voorwaarde dat de VARA alle grappen uit de conference uitzond en geen grappen eruit zou halen. De VARA ging akkoord. De oudejaarsconference werd een enorm succes, waardoor Wim Kan besloot het een jaarlijkse traditie te maken.^[8] Het censuurbeleid zou uiteindelijk opgeheven worden in de jaren 60, vanwege de ontzuiling die in Nederland plaatsvond.

In de jaren 30 van de vorige eeuw vonden in Nederland de eerste televisie-experimenten plaats, die werden uitgevoerd door het elektronicabedrijf N.V. Philips. Toch ging de televisie pas twintig jaar later van start, omdat de politiek en de verzuilde radio-omroepen in het begin niets in de televisie zagen.^[9] In 1951 richtten de omroepen AVRO, KRO, NCRV en VARA de Nederlandse Televisie Stichting (NTS) op en maakten toen apart en gezamenlijk televisie. Er werden toen voornamelijk religieuze of ideologische programma's, dramaseries, nieuws- en sportuitzendingen gemaakt. Later werden de eerste cabaretvoorstellingen op televisie uitgezonden. Ook waren er televisieprogramma's te zien waarin een cabaretier een rubriekje had.^[7]

Het eerste satirische televisieprogramma dat in Nederland werd uitgezonden, was het programma Spotlicht van de omroep KRO. Het programma werd gemaakt door Fred Rombouts en Leo Thuring, en kaartte 'drie problemen' aan. Na hun eerste uitzending op 11 november 1959, werd het programma in verschillende kranten gemengd ontvangen. Sommigen vonden het programma te flauw,^[10] anderen vonden het programma aardig gelukt.^[11] De omroep NCRV zond in 1963 het programma Wat een wereld uit. Het programma werd gemaakt door Dick van Bommel, Jaap van de Merwe, Jaap Molenaar en Fred Benavente. In het programma werden actuele gebeurtenissen uit zowel binnen- als buitenland geparodieerd.^[12]

In de jaren erna volgden nog veel satirische programma's.

Het bekendste satirische programma uit de beginjaren van de televisie, was het programma Zo is het toevallig ook nog 's een keer van de omroep VARA. Het programma was gebaseerd op het BBC-programma That Was The Week That Was. Presentatrice Mies Bouwman ontdekte het format en wilde het programma toen ook in Nederland laten uitzenden. De omroepen AVRO en VARA hadden beide interesse in het programma. Toen bleek dat de AVRO geen interesse meer had voor een Nederlandse versie van That Was The Week That Was, werd het programma bij de VARA geproduceerd.^[13]

Zo is het... was erg controversieel. Dit omdat het programma veel onderwerpen behandelde, die in Nederland toentertijd taboe waren. Veel mensen vonden de grappen over het koningshuis en religie onsmakelijk. Toch werd het programma goed bekeken en won zelfs in 1966 de Gouden Televizier-Ring, de prijs voor het beste televisieprogramma.^[14] Achteraf bleek dit onterecht, omdat een medewerkster van de organisator honderden kaarten had ingezonden met een stem op het programma, om te voorkomen dat presentator Willem Duys zou gaan winnen.

Het programma kwam in 1966 ten einde. De makers van het programma weigerden een grap te verwijderen over de burgemeester van Amsterdam Gijs van Hall, die toen te maken had met demonstraties in zijn stad. Van Hall, die lid was van de PvdA, vroeg aan de VARA of ze een grap uit een lied wilde verwijderen waarin kritiek op Van Hall werd gegeven. De makers weigerden dat en stopten toen direct met het programma.

In 1966 werd de komische, satirische en muzikale groep Farce Majeure opgericht door Alexander Pola, Fred Benavente, Ted de Braak, Jan Fillekers en Henk van der Horst. De groep bedreef satire door het zingen van liederen en het maken van muziek. In 1966 mochten ze voor de omroep NCRV een programma maken, dat ze vernoemden naar de groep. Het programma zou uitgroeien tot een groot succes.

Een van de bekendste bijdragen van Farce Majeure, was het lied Kiele kiele Koeweit. Het lied werd gemaakt tijdens de oliecrisis van 1973. In het lied gaf de groep kritiek op de Arabische staten, die weigerden olie te verkopen aan Nederland. Het lied veroorzaakte een politieke rel, omdat Koeweit een klacht tegen het lied had ingediend. Dat vanwege het feit dat ze dachten dat in het lied de staat Koeweit belachelijk werd gemaakt. De rel werd gesust toen de consul van Koeweit Mahmoud Rabbani sportief het eerste exemplaar van de grammofoonplaat Kiele kiele Koeweit in ontvangst nam. Rabbani zei toen dat het goed is om in een tijd van een crisis geestig te blijven.^[15]

Overige successen van het programma waren een klaaglied over gereformeerden die weigerden een vaccin te nemen tegen polio (1971) en de persiflages op minister-president Ruud Lubbers (1983 – 1986).

De groep hield in 1976 voor even op te bestaan. In 1983 werd de groep heropgericht. Ted de Braak deed niet meer mee, omdat hij naar de omroep KRO was overgestapt om daar de quiz 1-2-3-show te presenteren. In 1986 werd de groep definitief opgeheven. In totaal hebben ze dertien jaar voor de NCRV het satirische programma gemaakt.

In 1967 begon de VARA met het uitzenden van het programma Hadimassa. Het programma is bedacht door Dimitri Frenkel Frank, die eerder meewerkte aan het programma Zo is het toevallig ook nog 's een keer. Aan het programma deden o.a. Kees van Kooten, Wim de Bie, Ton van Duinhoven, en Annemarie Oster mee.^[16]

In Hadimassa werd de actualiteit besproken door middel van liedjes en sketches. Een bekende sketch uit Hadimassa is de partyrobot. In deze sketch probeerde een gastheer van een huisfeest zijn partyrobot uit, die wordt ingezet voor gesprekken tijdens het feest. In de sketch gaat de partyrobot bij gasten langs, waaronder een groepje mannen die wijn proeven. Als de mannen vragen aan de partyrobot wat hij denkt wat voor wijn het is antwoord de robot: Albert Heijn, 3 gulden en 95 cent.^[17]

Een bekend lied uit Hadimassa is het lied 1948 (Toen was geluk heel gewoon). In het nummer, dat gezongen wordt door het duo Van Kooten en De Bie, wordt er nostalgisch teruggekeken op hun jeugd in 1948. Het nummer is gezongen op de melodie van Alone Again van Gilbert O'Sullivan.

In 1970 won het Hadimassa de Zilveren Nipkowschijf. In 1972 kwam er een einde aan het programma.

Een van de belangrijkste satirici op de Nederlandse televisie was het duo Van Kooten en De Bie, bestaande uit Kees van Kooten en Wim de Bie. Het duo maakte meer dan dertig jaar verschillende satirische programma's. Het duo begon op de radio, maar kwam daarna snel op de televisie. Van Kooten en De Bie werkten mee aan het VARA-programma Hadimassa, toen Dimitri Frenkel Frank hen vroeg of ze mee wilden werken aan het programma.^[18]

In 1972 verliet het duo de VARA en stapte over naar de VPRO. Daar begon het duo met het maken van eigen programma's. Hun eerste televisieprogramma was Het Simplisties Verbond. Het Simplisties Verbond was een fictieve organisatie die streed tegen de ingewikkeldheid van de moderne samenleving, en streefde naar eenvoud en versimpeling. Het logo van het verbond was een mattenklopper, omdat alle ingewikkelde dingen eruit geklopt moesten worden.

In 1979 stopte het duo met Het Simplisties Verbond en maakte daarna verschillende programma's voor de VPRO. In hun programma's bedreven ze satire door het laten optreden van verschillende typetjes. Bekende typetjes zijn de vieze man, Jacobse en Van Es en de Positivoos. De typetjes verschenen allemaal in de verschillende televisieprogramma's.

In 1988 begonnen Van Kooten en De Bie het wekelijkse programma Keek op de week. In het programma behandelden Kees van Kooten en Wim de Bie de actualiteit van een week door het leveren van commentaar en het laten optreden van verschillende typetjes die een mening hadden over een onderwerp. Zo trad in het programma de Oost-Europa expert dr. Clavan (Van Kooten) op, die nooit wat nieuws zei en zinnen ging herhalen die Van Kooten en De Bie al hadden gezegd. Bijzonder aan het programma was dat het direct na het NOS Journaal werd uitgezonden, zonder reclame-onderbrekingen. Daarnaast was het programma uniek omdat er gebruik werd gemaakt van een chromakey-scherm, waardoor het leek alsof Van Kooten en De Bie met hun eigen personages aan het praten waren.^[19]

In 1993 stopte het duo met Keek op de Week. In 1998 maakten Van Kooten en De Bie bekend helemaal te stoppen met het maken van televisie. In de jaren dat het duo actief was, wonnen ze verschillende prijzen voor hun werk. Daaronder drie keer de Zilveren Nipkowschijf.

In de jaren 80 maakte Henk Spaan en Harry Vermeegen satirische televisieprogramma's voor de VARA en later voor Veronica. Spaan & Vermeegen waren de 'volkse' tegenhanger van het 'elitaire' duo Van Kooten en De Bie. Henk Spaan en Harry Vermeegen maakten eerder voor de VARA het sportprogramma Tussen Start en Finish op de radio. In 1982 begon het duo met het programma Pisa. Het programma zou uitgroeien tot een van de populairste programma's van de VARA uit de jaren 80. Ze werden vooral bekend vanwege hun humoristische sketches en liederen.^[20]

Hun bekendste bijdragen was in 1985. Toen bracht paus Johannes Paulus II een bezoek aan Nederland. Pisa ging toen het bezoek van de paus bespotten door de paus als Popie Jopie op te laten treden. Popie Jopie zou ver voor het officiële bezoek Nederland bezoeken en in contact komen met de Nederlandse cultuur en tradities. Daarnaast werd er ook een nummer uitgebracht dat de titel Popie Jopie had. Het nummer werd een megahit.

In 1985 verlieten Henk Spaan en Harry Vermeegen de VARA, als gevolg van een financieel conflict. Het duo stapte toen over naar de omroep Veronica, waar het programma verder ging onder de naam Verona. Bij Veronica haalde het duo succes met de rubriek Bovenop het nieuws, waar ze actualiteitenprogramma's parodiëren. Ook bij Veronica hadden Spaan en Vermeegen een hit te pakken, met het nummer Koud Hè?.

In 1989 stopte het duo met het maken van satirische programma's. Tot 1996 maakte ze voor zowel de publieke als de commerciële omroep Veronica sportprogramma's. In 1996 stopte het duo met samenwerken.

Van 1989 tot 2004 zond de KRO het satirische consumentenprogramma Ook dat nog! uit. In het programma werden dagelijkse problemen van kijkers humoristisch op de hak genomen, maar tegelijkertijd ook aangekaart. Het programma werd gepresenteerd door oud-journalist Aad van den Heuvel, die ondersteund werd door een panel dat door de jaren heen bestond uit o.a. Gregor Frenkel Frank, Sylvia Millecam, Hans Böhm, Sjaak Bral en Erik van Muiswinkel.^[21] Het programma werd zeer populair en won in 1990 de Gouden Televizier-Ring.^[22] Op haar hoogtepunt keken gemiddeld 4 miljoen mensen naar het programma.

In 1999 stopte Aad van den Heuvel met het presenteren van Ook dat nog!. Presentatoren die Ook dat nog! later presenteerden waren o.a. Frits Spits en Sven Kockelmann. In 2004 stopte de KRO met het produceren van het programma.

In 2024 werkte omroep KRO-NCRV aan een nieuw seizoen van het programma.^[23] De opnames van de proefaflevering vonden plaats in december 2024.^[24]

Een van de populairste satirische programma's van begin 21ste eeuw was het programma Kopspijkers van de VARA. Het programma werd gepresenteerd door Jack Spijkerman, die eerder het radioprogramma Spijkers met koppen op de VARA presenteerde.^[25]

Het format van het programma is door de jaren heen veranderd. In het begin bestond het programma uit de rubriek Deze Week (In Deze Week) De Week Die Is Geweest en uit verschillende rapportages. Later werd de rubriek Deze Week... vervangen door een cabarettafel, waar Spijkerman bekende mensen te gast had die de afgelopen week in het nieuws waren. De personen werden geïmiteerd door een vaste groep cabaretiers. Het zou later uitgroeien tot het populairste onderdeel van het programma.

Na de millenniumwisseling steeg de populariteit van het programma. Populair in die jaren waren de imitaties van minister-president Jan Peter Balkenende en van politici van de populistische partij Lijst Pim Fortuyn. In 2002 won het programma de Gouden Televizier-Ring voor het beste programma.^[26] Op het hoogtepunt keken 3 miljoen mensen wekelijks naar Kopspijkers.

In 2005 stopte het programma abrupt, omdat de VARA boos op Spijkerman was, nadat hij bekendmaakte naar de commerciële zender Talpa/Tien over te stappen. De VARA besloot toen het programma van de buis te halen. Op Talpa/Tien werd het programma hervat, maar werd vanwege lage kijkcijfers en slechte recensies na drie seizoenen gestopt.

In 2004 begonnen Paul Groot en Owen Schumacher het programma Koefnoen, dat uitgezonden werd door de AVRO, later AVROTROS. Groot en Schumacher hadden eerder bij het programma Kopspijkers gewerkt, maar stapten in 2004 over van de VARA naar de AVRO.^[27]

In Koefnoen werd de actualiteit op de hak genomen door middel van sketches en korte filmpjes. In de sketches traden vaak typetjes op of werden bekende personen geïmiteerd. Ook werden er parodieën gemaakt op populaire televisieprogramma's zoals het showprogramma RTL Boulevard, de talkshow De Wereld Draait Door en de realityserie Geer & Goor. Ook werd in het programma de politieserie Baantjer op de hak genomen.

In 2006 won Koefnoen de Zilveren Nipkowschijf. In 2016 stopte het programma, nadat omroep AVROTROS bekendmaakte het programma niet meer te willen uitzenden.^[28]

Sinds 2014 maakt en presenteert Arjen Lubach meerdere satirische programma's, van 2014 tot 2024 voor de VPRO en sinds 2025 voor RTL. Van 2014 tot 2021 presenteerde Lubach zijn wekelijkse programma Zondag met Lubach.^[29] In 2017 werd het programma zeer populair na de video America First, The Netherlands Second, waarin Nederland zich zogenaamd liet voorstellen aan de toen nog nieuwe president van Amerika Donald Trump. De video werd een wereldwijde hit en veel buitenlandse satirische programma's maakten toen hun eigen versie op de video.^[30] Sindsdien werd Zondag met Lubach een populair programma. In 2017 won het programma de Gouden Televizier-Ring.^[31]

Na 2017 haalde het programma verschillende stunts uit. Zo werd naar aanleiding van de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 de app Kamergotchi gelanceerd, een parodie op Tamagotchi, waarin spelers lijsttrekkers moesten verzorgen.^[32] In 2019 begon Zondag met Lubach de campagne #ikbengeentoprioriteit, naar aanleiding van het lerarentekort. De actie werd een groot succes.^[33]

In 2021 stopte Zondag met Lubach en werd in 2022 opgevolgd door De Avondshow met Arjen Lubach.^[34] Het was de eerste succesvolste latenighttalkshow op de Nederlandse televisie. Dagelijks behandelde Lubach de actualiteit van de dag, besprak hij één onderwerp centraal en ontving hij gasten in zijn show.^[35] Het programma werd populair en haalde elke aflevering gemiddeld een miljoen kijkers.^[36]

In oktober 2024 maakte Arjen Lubach bekend over te stappen van de publieke omroep VPRO naar de commerciële omroep RTL.^[37] RTL kondigde in januari 2025 aan dat Lubach zijn dagelijkse talkshow vanaf maart 2025 zou gaan hervatten op RTL 4, waar het programma Lubach zou gaan heten.^[38]

Sinds 2019 zendt BNNVARA het programma Even tot hier uit van het cabaretduo Van der Laan & Woe, bestaande uit Niels van der Laan en Jeroen Woe. In Even tot hier wordt de actualiteit van de afgelopen week behandeld door middel van muziek en parodieën op bestaande liedjes die worden gezongen door de oorspronkelijke artiesten. Daarnaast worden er in het programma mensen geholpen die slachtoffer zijn van een maatschappelijk probleem of van een incident. Zo werd een vrouw in november 2024 door het programma geholpen, nadat haar scootmobiel werd gestolen.^[39] Even tot hier schonk haar toen een nieuwe scootmobiel.

Niels van der Laan en Jeroen Woe begonnen met het maken van televisiesatire in 2013, toen ze meewerkten aan het VARA-programma De Kwis, gepresenteerd door Paul de Leeuw. Ook in De Kwis werd de actualiteit door muzikale parodieën behandeld, maar daarnaast moest de wekelijkse gast in het programma ook vragen beantwoorden die over het nieuws van die week ging. In 2018 stopte De Kwis, nadat Paul de Leeuw de overstap maakte van BNNVARA naar RTL en de overige makers Joep van Deudekom en Rob Urgert ook stopten met het programma.^[40] Niels van der Laan en Jeroen Woe besloten toen hun eigen televisieprogramma te maken.^[41]

De populariteit van Even tot hier groeide vooral tijdens de coronacrisis, toen het programma veel parodieën maakte rondom het virus. Dat deed het programma bijvoorbeeld aan de hand van een parodie op het nummer Flappie van Youp van 't Hek, dat werd omgevormd tot Wappie.^[42] Ook na de coronacrisis steeg de populariteit en kreeg Even tot hier veel positieve recensies. Zo kreeg het programma in mei 2024 veel lof, vanwege een parodie op het nummer Europapa van Joost Klein, naar aanleiding van zijn diskwalificatie op het Eurovisiesongfestival van dat jaar.^[43]

In 2022 won het programma de Gouden Televizier-Ring voor beste televisieprogramma^[44] en kreeg in 2023 de Ere Zilveren Nipkowschijf overhandigd.^[45]

Binnen de televisiesatire zijn er verschillende genres. Volgens de VPRO-documentaire 70 jaar televisiesatire^[46] en het MAX-programma TV Monument^[7][47] is televisiesatire in de volgende genres in te delen:

Een van de vele genres binnen de televisiesatire is de consumentensatire. Daarbij worden problemen van consumenten op humoristische wijze behandeld. Dit gebeurt meestal aan de hand van sketches, waarin het probleem wordt nagespeeld. Het eerste satirische consumentenprogramma op de Nederlandse televisie was het programma Hoe bestaat het van de omroep VARA, dat van 1975 tot 1981 werd uitgezonden. In de jaren 90 was het programma Ook dat nog! van de KRO het populairste consumentenprogramma op de Nederlandse televisie. Van 2011 tot 2019 zond BNNVARA het programma Kanniewaarzijn uit, dat gepresenteerd werd door Astrid Joosten.

De cabareteske satire is ook een populair genre binnen de televisiesatire. In dit genre worden de programma's gemaakt door mensen die actief zijn in het Nederlandse cabaret. In de programma's wordt het nieuws vaak door commentaren, sketches, parodieën en imitaties behandeld. Programma's die in dit genre zijn in te delen zijn Hadimassa, de programma's van Van Kooten en De Bie, Kopspijkers, Koefnoen en Even tot hier.

In Nederland wordt er ook kindersatire gemaakt. In deze programma's kiezen de programmamakers de kant van het kind en worden kinderen serieus genomen, de volwassen mensen worden juist belachelijk gemaakt. De Stratemakeropzeeshow was het eerste programma op de Nederlandse televisie dat zich aan deze criteria hield. Het VARA-programma werd gemaakt door Aart Staartjes, Joost Prinsen en Wieteke van Dort. In het programma werden de volwassenen belachelijk gemaakt en werden er taboe onderwerpen behandeld, zoals poep en plas. Van 1985 tot 1989 zond de VPRO het programma Theo en Thea uit. In het programma, gemaakt door Arjan Ederveen en Tosca Niterink, werden ook onderwerpen behandeld waarvan men vond dat het niet geschikt was voor kinderen, zoals seks, prostitutie en drugs. Moderne kinderprogramma's waarin satire wordt bedreven zijn Vlogmania, waarin vloggers en influencers belachelijk worden gemaakt en Welkom Thuis, waarin het gezinsleven op de hak wordt genomen. Daarnaast wordt er in het educatieve programma Het Klokhuis ook sketches vertoond, waarin dingen op humoristische wijze bespot worden, zoals irritante reclames^[48] en klachtenbureaus.^[49]

Ook nieuwssatire is een vorm van satire, waarbij een nieuwsprogramma of actualiteitenrubriek als format wordt gebruikt. Zo presenteert Arjen Lubach het programma Zondag met Lubach als een nieuwsanker en parodiëren Henk Spaan en Harry Vermeegen in Verona nieuwsverslaggevers. Ook in de programma's Zo is het toevallig ook nog 's een keer, Keek op de Week en Koefnoen werd deze vorm van satire gebruikt.

Door de komst van het internet zijn ook korte komische filmpjes populair, waarin beelden van films, series of televisieprogramma's worden gemonteerd en ingesproken, waardoor de scène uit zijn context wordt gehaald. Vooral de filmpjes van LuckyTV en BlendTV zijn populair op het internet. Ook worden de filmpjes vertoond in talkshows. Zo werd LuckyTV een vaste rubriek in het BNNVARA-praatprogramma De Wereld Draait Door. Ondanks dat de gemonteerde filmpjes door internet populair zijn, werden er voorheen ook al bewerkte filmpjes uitgezonden op de Nederlandse televisie. In Koefnoen gebruikte Arjen Lubach beelden uit televisieprogramma's voor een wekelijkse rap. In het programma Wegtrekkers & Animal Crackers, van komiek André van Duin, werden ook beelden opnieuw gemonteerd en uit hun context gehaald. Bekende filmpjes waren Van Duins imitaties van oud-premier Ruud Lubbers en zijn ingesproken filmpjes van dieren in een dierentuin. Ook in het NCRV-programma Wat een wereld uit 1959 werden ook bewerkte beelden vertoond, wat in die tijd uniek was.

Sinds de 21ste eeuw zijn ook satirische programma's populair waarin sport bespot wordt. Van 2000 tot 2003 zond de VARA het programma Studio Spaan uit, gepresenteerd door Henk Spaan, die eerder ook Pisa voor de VARA maakte. Samen met Diederik van Vleuten en Erik van Muiswinkel namen ze het voetbal op de hak, door middel van imitaties die door Van Vleuten en Van Muiswinkel uitgevoerd werden. Het programma Makkelijk Scoren is het recentste voorbeeld van satire over sport. In het VPRO-programma nemen Tex de Wit, Diederik Smit en Jonathan van het Reve (beiden werkzaam als tekstschrijver voor Zondag met Lubach en De Avondshow) het sportnieuws van de week door. Ook worden er in het programma sporters, sportcoaches en sporten op de hak genomen. Het programma begon in 2019 en stopte in 2020. In 2024 keerde het programma terug tijdens het EK Voetbal van dat jaar.^[50]

Anno 2025 is ook fictieve satire steeds populairder geworden. Bij fictieve satire wordt er vaak de spot bedreven, door middel van een film of televisieserie. Het oudste voorbeeld van fictieve satire is de VPRO-serie We zijn weer thuis van Wim T. Schippers, waarin de spot werd bedreven op comedyseries.^[51] Arjan Ederveen nam in zijn programma 30 minuten het genre documentaire op de hak, door het maken van een mockumentary. Een voorbeeld hiervan is de aflevering Geboren in een verkeerd lichaam (1995), dat gaat over een Groningse boer die zich niet thuis voelt in zijn lichaam en erachter komt dat hij zich meer een Zaïrees voelt.^[52] Er zijn ook moderne voorbeelden te noemen van fictieve satire, waarvan het bekendste voorbeeld De Luizenmoeder is. In deze serie werden Nederlandse basisscholen bespot, maar werden ook tegelijkertijd maatschappelijke thema's op de hak genomen. De serie werd zeer populair en trok miljoenen kijkers, op het hoogtepunt 5 miljoen kijkers.^[53] De jaren erna werden de series CAST en Koningshuis the Musical gemaakt. De serie CAST gaat over een castingbureau die een nieuwe start wil maken na het ontslag van de directeur, die moest opstappen vanwege grensoverschrijdend gedrag, en enorm worstelt met de moderne tijd en het verlangen naar diversiteit.^[54] In Koningshuis the Musical wordt de spot bedreven met het Nederlandse koninklijk huis en tegelijkertijd met het genre musical.^[55]

De laatste jaren zijn er veel programma's geweest die de latenighttalkshow als format hadden. In het verleden werden er al latenighttalkshows uitgezonden, maar dit zonder resultaat. Van 2007 tot 2008 werd De Nieuwste Show uitgezonden, een coproductie van BNN en NPS. Dit programma werd uiteindelijk een flop en keerde later niet meer terug. In 2011 zond de Nederlandstalige Comedy Central de Nederlandse versie uit van The Daily Show, dat gepresenteerd werd door Jan Jaap van der Wal. Ook dit programma werd geen succes en kreeg geen tweede seizoen.^[56] Op dit moment slaagde alleen Arjen Lubach in om een Nederlandse latenighttalkshow op televisie te brengen, van 2014 tot 2021 met de wekelijkse show Zondag met Lubach en sinds 2022 met zijn dagelijkse shows De Avondshow en Lubach.

In de loop der jaren was er vaak ophef en controverse over uitzendingen van bepaalde satirische televisieprogramma's, waarvan de meeste kritieken gingen over grappen over het koninklijk huis en het geloof.

In de uitzending van Zo is het toevallig ook nog 's een keer van 4 januari 1964, werd de sketch Beeldreligie uitgezonden. In deze sketch, die werd voorgedragen door medepresentator Peter Lohr, werd de televisie als een nieuwe religie beschouwd. De dag na de uitzending schreven verschillende kranten negatieve recensies over de sketch. Zo vond de katholieke krant De Volkskrant het niet kunnen dat 'niemand bij de VARA zijn verantwoordelijkheid neemt en iets doet tegen het tv-cabaret dat fatsoensnormen overtreedt'. De liberale krant De Telegraaf schreef dat de VARA 'alweer zwaar gederailleerd is'.^[57] De makers van het programma kregen in die periode last van dreigbrieven. Met name medepresentatrice Mies Bouwman, die niets met de sketch te maken had, moest het ontgelden en werd ernstig bedreigd. De bedreigingen waren bij Bouman zo groot, dat er zelfs politiebewaking bij haar huis was ingeschakeld. Uiteindelijk verliet Mies Bouwman het programma.^[13]

Het programma Hadimassa kreeg in 1972 veel kritiek op een uitzending, waarin het duo Van Kooten en De Bie in de sketch Weerzinwekkende gesprekken kwetsende moppen ging vertellen over Joden, homoseksuelen en mensen van kleur.^[58] Veel mensen ervaarden de moppen als kwetsend. Er werden toen zelfs in de Tweede Kamer vragen gesteld over dit incident.^[59] Als reactie op de kritiek boden Van Kooten en De Bie op televisie hun excuses aan voor de sketch.^[60]

Journalist Henk van der Meijden schreef op 19 oktober 1972 in De Telegraaf zijn verontwaardiging over de uitzending van De Stratenmakeropzeeshow, waarin het thema ging over poep en pies. Van der Meijden beschuldigden de omroep VARA dat de omroep kinderen schuttingwoorden leert en noemde de makers van het programma schaamteloos.^[61] Zijn kritiek had een niet een gewenst effect, want de populariteit van het programma steeg juist na de publicatie van het artikel.

In december 1972 ontstond er grote controverse over een sketch uit het programma Barend Blijft Aan De Gang, van o.a. Wim T. Schippers, waarin koningin Juliana spruitjes aan het schillen is en later in de uitzending onderbroken wordt terwijl ze het Wilhelmus zingt. Er ontstond toen veel kritiek op de uitzending. Met name De Telegraaf besteedde veel aandacht aan het programma. Zo noemde de krant het een walgelijke persiflage op de koningin.^[62] Het kabinet-Biesheuvel II wilde zelfs een onderzoek starten naar aanleiding van de uitzending. Later bleek, uit geopenbaarde notulen van de ministerraad, dat de CHU-minister Bé Udink zich afvroeg of de regering in staat was de knop om te draaien bij een televisieprogramma. Volgens Udink was er namelijk sprake van majesteitsschennis. Minister Piet Engels, die verantwoordelijk was voor de publieke omroep, wilde eerst een overleg hebben met de VPRO-directie, voordat hij een besluit zou nemen.^[63] De VPRO bleef achter het programma staan en later bloedde de zaak dood. De makers van het programma en de verantwoordelijke omroep VPRO kregen wel in die periode veel bedreigingen. Acteur IJf Blokker, die de rol van Barend Servet speelde, kreeg zelfs te maken met een bommelding onder zijn auto.^[63]

In 1985 ontstond er ophef over het nummer Popie Jopie, van het televisieprogramma Pisa. Het nummer, dat gaat over het bezoek van paus Johannes Paulus II aan Nederland, kreeg met name veel kritiek van de Katholieke Kerk in Nederland. De kerk was van mening dat het parodiëren van de paus uit den boze was en vond het lied onsmakelijk.^[64] Henk Spaan vertelde in 2011 in een interview met EenVandaag dat het niet de bedoeling was om de paus belachelijk te maken. Het duo gebruikte de paus als middel om satire te maken over de Nederlandse cultuur en mentaliteit, aldus Spaan.^[65][46]

In 2003 sprak minister-president Jan Peter Balkenende zijn kritiek uit over een uitzending van het BNN-programma Egoland. In de stop-motion serie werd er satire bedreven op het koningshuis. Als reactie riep de premier vervolgens satirici op om zichzelf in toom te houden met het maken van grappen over het koningshuis.^[66][46] Het programma Kopspijkers besloot toen te reageren op die oproep, door middel van een sketch. In de sketch reageerde koningin Beatrix (geïmiteerd door Sanne Wallis de Vries) op de kritiek van premier Balkenende (geïmiteerd door Owen Schumacher). Volgens de koningin was de satire te mild en ongevaarlijk en vond ze juist dat de satire op het koningshuis best harder mocht zijn. In de sketch vroeg presentator Jack Spijkerman aan premier Balkenende wat zijn probleem dan was, als de koningin geen bezwaar had tegen satire op het koningshuis. Balkenende reageerde toen door te zeggen dat zijn probleem was dat hij vond dat hij niet goed werd geïmiteerd.^[25] Het pleidooi van premier Balkenende stierf uiteindelijk een stille dood.

In 2011 reageerde Griekenland verontwaardigd op een video van LuckyTV, waarin kritiek werd gegeven op de rol van Griekenland tijdens de Europese staatsschuldencrisis.^[67] In de video wordt het nummer Rock Me Amadeus van Falco verbasterd tot Fuck You Papandreou, verwijzend naar de Griekse premier Giorgos Papandreou. De Griekse ambassadeur in Nederland, de Griekse media en veel Grieken gaven kritiek op het filmpje en vonden het onsmakelijk. De bedenker en maker van LuckyTV Sander van de Pavert kreeg toen veel haatmails van Grieken.^[68]

In 2018 tekende de Israëlische regering protest aan tegen een lied uit het programma Sanne Wallis de Show van BNNVARA. In het lied, wat een parodie was op het winnende Israëlische songfestivallied Toy, werd de manier waarop Israël met de Palestijnen omgaat aangekaart, maar volgens Israël was de parodie antisemitisch bedoeld.^[69] Omroep BNNVARA liet in een persbericht weten dat het lied het beleid van Israël ter discussie stelt en geen aanklacht is tegen de Joodse staat.^[46]

In 2022 kreeg Arjen Lubach veel kritiek op een uitzending waarin het overlijden van de Britse koningin Elizabeth II werd behandeld. In zijn programma De Avondshow liet Lubach een zelfgemaakt filmpje zien waarin er live op televisie in de kist van de koningin gefilmd werd. Lubach was namelijk van mening dat de vele media aandacht voor de begrafenis overbodig was.^[70] Er kwamen veel ontevreden reacties van mensen die de sketch respectloos vonden.^[71] Arjen Lubach zei later dat hij nog steeds achter het filmpje stond.^[37]

In november 2024 ontstond er commotie op een lied uit het programma Even tot hier. In de parodie (gebaseerd op een lied van Kinderen voor Kinderen) zongen meisjes, naar aanleiding van de verkiezingswinst van Donald Trump, dat ze het jammer vonden dat er geen 'meisje aan het hoofd' was.^[72] Veel kijkers gaven echter kritiek op de manier hoe het lied gezongen werd. Tijdens het lied zongen de meisjes namelijk veel scheldwoorden, waardoor veel mensen de parodie niet konden waarderen.^[73]

Hier volgt een lijst van Nederlandse satirische programma's:

• Koefnoen^{[Koefnoen 1]}
• Medialand
• NeonLetters

• Dit was het nieuws^{[Dit was het nieuws 1]}
• Draadstaal^{[Draadstaal 1]}
• Koefnoen^{[Koefnoen 2]}
• Koningshuis the Musical
• De Luizenmoeder
• Voor de Show

• Egoland
• De Nieuwste Show^{[De Nieuwste Show 1]}

• Even tot hier
• Hotel Hollandia
• Kanniewaarzijn^{[Kanniewaarzijn! 1]}
• De Kwis^{[De Kwis 1]}
• Sanne Wallis de Show
• Spaanders
• Van de Week

• The Daily Show

• Ook dat nog!^{[Ook dat nog! 1]}

• Ook dat nog!^{[Ook dat nog! 2]}
• Spotlicht

• Farce Majeure
• Wat een wereld

• De Nieuwste Show^{[De Nieuwste Show 2]}

• CAST
• Klikbeet
• Nieuw Zeer
• Promenade
• Vlogmania

• Dit was het nieuws^{[Dit was het nieuws 2]}
• Lubach
• De TV Kantine

• Koppensnellers
• Wat een poppenkast!

• Wegtrekkers & Animal Crackers
• Dit was het nieuws^{[Dit was het nieuws 3]}

• Cojones
• Daar Vliegende Panters
• Hadimassa
• Hoe bestaat het
• J.J. De Bom voorheen De Kindervriend
• Kanniewaarzijn^{[Kanniewaarzijn! 2]}
• Kopspijkers
• De Kwis^{[De Kwis 2]}
• Panache
• Pisa
• De Stratemakeropzeeshow
• Studio Spaan
• Van Zon op Zaterdag
• Zo is het toevallig ook nog 's een keer

• Verona

• 30 minuten
• De Avondshow met Arjen Lubach
• Barend Blijf Aan De Gang
• Draadstaal^{[Draadstaal 2]}
• Jiskefet
• Keek op de Week
• Kreatief met Kurk
• Makkelijk Scoren
• Plakshot
• Simplisties Verbond
• Theo en Thea
• Toren C
• Van Kooten en De Bie
• We zijn weer thuis
• Zondag met Lubach

• De populaire TROS-quiz Showbizzquiz, dat werd bedacht door Dimitri Frenkel Frank, was bedoeld als parodie op televisie-quizzen. De parodie verdween al snel, nadat het programma veel kijkers trok en hierdoor aan populariteit won.^[74]

• Satire
• Cabaret
• Cartoon
• Parodie
• Maatschappijkritiek
• Televisie in Nederland
• Televisiegenre