Tweede brief van Clemens

2 Clemens
Clemens van Rome
Auteur	traditioneel toegeschreven aan Clemens van Rome
Tijd	tweede eeuw n.Chr.
Taal	Grieks
Categorie	apostolische vaders
Hoofdstukken	20

De tweede brief van Clemens (kortweg: Clemens 2) is een vroeg-christelijk geschrift. Ondanks de naam handelt het hier niet om een brief maar veeleer om een preek.^[1] Ofschoon toegeschreven aan paus Clemens I (92-101) toont een vergelijking tussen de 1 en 2 Clemens aan dat de "brief" niet van dezelfde auteur kan zijn.^[2] Vanwege het vermeende auteurschap van Clemens, een tijdgenoot van de apostelen, wordt 2 Clemens gerekend tot de apostolische vaders.

De brief is geschreven in Koinè-Grieks; de hellenistische omgangstaal in het oostelijke deel van het Romeinse Rijk.

2 Clemens is een anoniem geschrift.^[2] Traditioneel wordt 2 Clemens evenwel toegeschreven aan paus Clemens I die aan het einde van de eerste eeuw aan de leiding stond van de parochie (kerkelijke gemeente) van Rome.^[3][4] Deze hypothese roept echter wat problemen op. 1) Vergelijkt men 1 en 2 Clemens met elkaar dan zijn de verschillen in stijl, taalgebruik etc. dusdanig dat beide geschriften niet van de hand van één schrijver kunnen zijn.^[4] 2) Eusebius van Caesarea (derde eeuw), de eerste kerkhistoricus, meldt dat er van Clemens maar één brief is overgeleverd (Eusebius: Kerkgeschiedenis III.16; III.38).

De tweede brief van Clemens wordt gewoonlijk gedateerd aan het einde van de eerste en het begin van de tweede eeuw.^[5] Dr. Klijn acht het moeilijk om in te schatten wanneer 2 Clemens is geschreven.^[6] Hij houdt het op de tweede helft van de tweede eeuw.^[2]

2 Clemens roept bekeerlingen uit het heidendom op om een leven te leiden naar God's geboden (cap. 1 en 2; vgl. 3,4, cap. 4). De schrijver citeert veelvuldig uit de Heilige Schrift (Oude Testament) (2,1 = Jes. 54,1; 14,1 = Jer. 7,11; 27,4 = Jes. 66,18; etc.), daarnaast zijn er tal van zinspelingen op Oudtestamentische teksten. Interessant is dat de schrijver geschreven evangeliën kent: in 2,4 citeert hij uit Marcus 2,17 par.: "... schriftplaats zegt: 'Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar zondaar.' " Hij kent niet alleen canonieke evangeliën maar ook apocriefe evangeliën. Zo citeert hij in 5,2-4 uit een apocrief geschrift^[7] en zinspeelt hij in 12,5 op een tekst uit het Evangelie volgens de Egyptenaren.^[8]

• De citaten uit 2 Clemens zijn afkomstig uit: Dr. A.F.J. Klijn: Boeken bij de Bijbel: Apostolische Vaders 2 - I en II Clemens en het Onderwijs van de Twaalf Apostelen, Bosch & Keuning, Baarn 1967, pp. 70-91

• Apostolische Vaders
• Eerste brief van Clemens

• (en) Chr. M. Tuckett (2012): 2 Clement: Introduction, Text, and Commentary, Oxford University Press. ISBN 978-0-19-969460-0
• (en) Early Christian Writings - 2 Clement
• (nl) Tweede brief van Clement uit Rome

Werken van of over dit onderwerp zijn te vinden op de pagina Second Epistle of Clement op Wikisource.