Walter Süskindbrug

Walter Süskindbrug
	Walter Süskindbrug in mei 2022
Algemene gegevens
Locatie	Amsterdam-Centrum
Coördinaten	52° 22′ NB, 4° 54′ OL
Overspant	Nieuwe Herengracht
Breedte	5,50 m
Doorvaartbreedte	2x 3,20 en 1x 11,85 m
Langste overspanning	hout m
Brugnummer	237
Bouw
Bouwperiode	1969-1972
Gebruik
Huidig gebruik	voetgangers/fietsers
Weg	kade van Amstel
Architectuur
Type	dubbele ophaalbrug
Architect(en)	versie 1971: Dienst der Publieke Werken; Gerrit Feiko Janssonius; Dirk Sterenberg
Materiaal	beton/hout
Bijzonderheden	Klassiek uitziende moderne brug; Plaquette Walter Süskind
	;
Portaal	Verkeer & Vervoer

De Walter Süskindbrug (brug 237) is een dubbele ophaalbrug in Amsterdam-Centrum.

Ligging

Ze is gelegen in de oostelijke kade van de Amstel en voert over de Nieuwe Herengracht. Ten zuidoosten van de brug bevindt zich het museum Hermitage Amsterdam, tevens rijksmonument. Alhoewel de brug een antiek uiterlijk heeft, is de onderbouw uit 1972 en de bovenbouw uit 2022.

Geschiedenis

Er ligt hier al eeuwen een brug. Op het stadsplattegrondontwerp uit 1662 van stadsarchitect Daniël Stalpaert is hier al een brug te zien, maar er is ten zuiden van de nabijgelegen Blauwbrug nauwelijks enige bebouwing te zien. De gracht heet dan nog gewoon Heere Graft. Toen vervolgens Frederik de Wit in 1688 met zijn kaart kwam, waren er enige kavels bebouwd (voornamelijk aan de Weesperstraat), maar aan de Amstel stond toen eigenlijk alleen Amstelhof (het gebouw van de Hermitage). Gerrit de Broen tekende op zijn kaart van rond 1785 een brug met drie doorvaarten, staande op twee jukken; het gebouw van de Hermitage diende toen tot "Diaconie oude Vrouwenhuys". De moderne geschiedenis van de brug begint rond 1874. Door een wijziging van vaarroutes in de stad, mogelijk gemaakt door de oplevering van de Oranjesluizen, voldoet een houten ophaalbrug hier niet meer. Zij werd toen vervangen door een ijzeren dubbele basculebrug. Toch moesten de vallen met ijzeren ketting omhoog getrokken worden. Deze brug hield het net geen vijftig jaar vol, in 1922 werd ze vervangen door een ijzeren ophaalbrug. Het basisontwerp kwam van Wichert Arend de Graaf, maar zijn ontwerp van dergelijke bruggen was in de loop der jaren steeds verder aangepast.

Moderne geschiedenis

De brug was solide, echter dat gold niet voor de paalfundering. In 1962 werd geconstateerd dat deze zich in een slechte toestand bevond, maar geldgebrek verhinderde direct herstel. Naast de brug kwam 50 meter oostwaarts een noodbrug te liggen in de vorm van een ophaalbrug. Er kon pas een nieuwe brug gebouwd worden nadat de gemeente Amsterdam de Weesperstraat als hoofdverkeersweg met brede bruggen had aangewezen. Ze kon toen tevens opteren voor een klassiek aandoende brug, die beter paste bij de omgeving. In plaats van de eerder geprojecteerde zestien meter brede verkeersbrug, kwam er een 5,50 meter brede dubbele ophaalbrug. Het ontwerp voor deze kruising van een 16e-eeuwse ophaalbrug met een moderne fundering kwam van Gerrit Feiko Janssonius (techniek) en Dirk Sterenberg (esthetiek) van de Dienst der Publieke Werken.^[1] De gemeente had daarbij het geluk dat de kennis voor de bouw/herstel van dergelijke bruggen inmiddels was toegenomen door herstelwerkzaamheden aan de Magere Brug en de brug 504 in het Amsterdamse Bos. In het model dat over de Nieuwe Herengracht zijn wel moderniteiten toegepast. De landhoofden, aanbruggen en de fundering zijn van beton; de landhoofden en aanbruggen zijn daarbij weggewerkt achter hout om de brug een oude indruk te geven. De val moest voor zwaar verkeer verstevigd worden met stalen balken, bedekt met hardhout. Ook de bovenbouw is van tropisch hardhout. De brug werd tien jaar na de afkeuring van de fundering geopend onder toezien van wethouder Han Lammers.

Renovatie

Begin 21e eeuw werd opnieuw geconstateerd dat de brug onderhevig was aan slijtage, met name de bovenbouw (de fundering is immers van beton). Het zware verkeer moest van de brug weggehouden worden; iets wat goed paste in het streven het autoverkeer uit de binnenstad te weren. Desondanks moest de brug gerenoveerd worden.^[2] In 2019 werd de brug alleen toegankelijk voor voetgangers en fietsers en begon onderzoek naar renovatie/restauratie. De daadwerkelijke werkzaamheden begonnen op 11 februari 2022 en waren 26 april in datzelfde jaar afgerond; de brug kon toen in aanwezigheid van nakomelingen van Süskind heropend worden, nog steeds uitsluitend voor voetgangers en fietsers. De renovatie/restauratie kwam erop neer, dat er een nieuwe brug werd neergelegd met het “oude uiterlijk”. De brug kreeg een stalen skelet waaromheen een houten bekleding/beklamping werd aangebracht. ^[3]^[4]

Bijzonderheden

De brug kreeg in 1972 ook haar vernoeming naar Walter Süskind, die samen met Felix Halverstad, Lau Mazirel en Piet Meerburg Joden en Joodse kinderen tijdens het naziregime liet ontsnappen uit de Hollandsche Schouwburg en de crèche daartegenover. Het viertal heeft sinds 2013 ieder een naar hem vernoemde brug (Halverstadbrug, Lau Mazirelbrug en Piet Meerburgbrug) in de stad. De naam van de brug is door middel van een bronzen naamplaat te zien op de zuidelijke brugleuning.

In 1972 is ook een bronzen plaquette op de zuidelijke hameipoort aangebracht met de tekst:

'WALTER SUSKIND

LÜDENSCHEID 29 OCTOBER 1906

NA EVACUATIE AUSCHWITZ

JANUARI-FEBRUARI 1945

HIJ ONTTROK TIJDENS DE DUITSE BEZETTING

MET GROOT GEVAAR VOOR EIGEN LEVEN

VELE JOODSE MEDEBURGERS AAN DEPORTATIE.'

Brughuisje

Tegelijkertijd met de brug werd ook een houten brugwachtershuisje gebouwd. Dit gebouwtje is eveneens van de hand van Sterenberg, die met een historiserend bouwwerkje kwam; het lijkt oud, maar dateert dus van 1972. Het gebouwtje heeft wit geschilderde gevels, kleine ramen met luifels en op het piramidevormige dak staat een piron. De bediening van de brug kon echter niet plaatsvinden vanuit het huisje; van daaruit is de Nieuwe Herengracht nauwelijks zichtbaar. Vandaar dat vlak naast het brugwachtershuisje een cabine met bedieningspaneel staat.^[5]

Links de brug eind 17e eeuw
Pieter Oosterhuis fotografeerde de brug rond 1856
J.H. Schaefer-ansichtkaart uit circa 1900
De brug is in 1970 weg
Walter Suskindbrug met klein bedieningshuisje voor de hameipoort (2009)
Plaquette Walter Süskind (september 2018)
Naamplaat (september 2018)
Brug 237, na de renovatie van 2022
Brugwachtershuisje

Bronnen, noten en/of referenties

Commons heeft mediabestanden in de categorie Brug 237, Walter Süskindbrug.

Walter Süskindbrug volgens BAG via data.amsterdam.nl
Peter Korrel, Walter Süskindbrug, brug 237 in Amstel over de Nieuwe Herengracht.. Bruggen van Amsterdam. Geraadpleegd op 21 juni 2022 – via bruggenvanamsterdam.nl.
Bruggen van Amsterdam
Frank V. Smit, Bruggen in Amsterdam, 2008, Uitgeverij Matrijs
Bouw en elektrische installatie brug 237. Publieke Werken (Centraal Tekeningen Archief) (1971). Geraadpleegd op 30 april 2022 – via Stadsarchief Amsterdam. </

↑ Bruggendatabase
↑ De renovatie van de brug is gepland in 2019, aldus De Telegraaf van 13 september 2018.
↑ Amsterdam, Walter Süskindbrug, afsluiting. Amsterdam.nl. Gearchiveerd op 27 januari 2022. Geraadpleegd op 27 januari 2022.
↑ Süskindbrug, niet zomaar een brug. Het Parool (28 april 2022). Geraadpleegd op 30 april 2022 – via parool.nl.
↑ Arcam met brugwachtershuisje.

[1] Bruggendatabase

[2] De renovatie van de brug is gepland in 2019, aldus De Telegraaf van 13 september 2018.

[3] Amsterdam, Walter Süskindbrug, afsluiting. Amsterdam.nl. Gearchiveerd op 27 januari 2022. Geraadpleegd op 27 januari 2022.

[4] Süskindbrug, niet zomaar een brug. Het Parool (28 april 2022). Geraadpleegd op 30 april 2022 – via parool.nl.

[5] Arcam met brugwachtershuisje.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]