Wampum

Voor de plaats in de Amerikaanse staat Pennsylvania, zie Wampum (Pennsylvania)

Wampum is de benaming voor witte en paarse kralen gemaakt van de binnenste spiraal van schelpen van een wulkachtige (Busycotypus canaliculatus of Busycotypus carica) en de Amerikaanse venusschelp (Mercenaria mercenaria).^[1] Amerikaanse indianen langs de Atlantische kust tot aan Saskatchewan gaven ze bij ceremonies als beloftes, verdragen en huwelijken.^[2]

Nederlandse kolonisten pasten wampum toe als ruilmiddel voor bevervellen omdat de Indianen geen belangstelling hadden voor munten en gingen over tot massaproductie, zodat wampum ook de stammen ten westen van de Rocky Mountains bereikten. Aldaar werden ze echter alleen als sieraden gebruikt. Aan de oostzijde behielden de schelpen echter hun oorspronkelijke waarde en werden soms zelfs als heilig gezien.

Met wampum wordt soms ook een gordel van schelpkralen aangeduid.

In 2009 herdacht New York dat Henry Hudson 400 jaar tevoren in dienst van De Kamer van de VOC in Amsterdam op Manhattan aankwam (de New York 400th anniversary celebration). Op 5 april van dat jaar bood Jerry Thundercloud McDonald namens de Mohawk-indianen Carolien Gehrels, wethouder van Amsterdam, een wampum aan ter herdenking van het (handels)verdrag van Irokezen en Nederlanders (Jacob Eelckens en Hendrick Christiaenssen) van 24 april 1613.

In 2013 werd de 400e verjaardag van dit allereerste tussen Amerikaanse Indianen en Europese kolonisten gesloten verdrag - the Two-Row-Wampum-Treaty - herdacht. De oorspronkelijke verdragspartijen waren de Haudenosaunee (de Five Nations van de Iroquois, te weten de Mohawk, Oneida, Onondaga, Cayuga en Seneca nations) en de Nederlandse kolonisten die destijds in Upstate New York woonden.^[3] De ceremonie in 1613 behelsde onder meer het ruilen van een zilveren ketting voor deze Two-Row Wampum, die in het verdrag wordt aangeduid als een "vaedem seewant",^[4] dus een vadem lengte van seewant.

• Dekanawida, vredesstichter en oprichter van de stamhoofdenraad van de Irokezen
• Schelpengeld

• (fr) Daniel Dubois, Yves Berger, Les Indiens des Plaines, Paris, éditions du Rocher, 2001
• (fr) Claude Fohlen, Les Indiens d’Amérique du Nord, Paris, PUF, 3e édition corrigée, 1995, ISBN 2-13-044214-5
• (fr) René Thévenin, Paul Coze, Mœurs et histoire des Indiens d’Amérique du Nord, Paris, Payot et Rivages, 2004 (édition poche), ISBN 2-228-89858-9
• (en) Bruce G. Trigger (Ed.): Handbook of North American Indians. Vol. 15. Northeast. Smithsonian Institution Press, Washington D.C. 1978 ISBN 0-16004-575-4
• (fr) Larry J. Zimmerman, Les Amérindiens, trad. Alain Deschamps, Paris, Albin Michel, 1997

• (en) Geschiedenis van de Wampum
• (en) "The Tribes And The States: 100,000-Year History of North America"
• Röntgenfoto toont de schelp met de binnenste spiraal van Busycotypus Canaliculatus - "Channeled Whelk Shell"
• (en) "Money Substitutes in New Netherland and Early New York: Wampum" op Coins, University of North Dakota

Zie de categorie Wampum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.