Willem III van Holland

Willem III van Holland
1287-1337
Graaf van Holland
Periode	1304-1337
Voorganger	Jan II van Avesnes
Opvolger	Willem IV van Holland
Graaf van Henegouwen
Periode	1304-1337
Voorganger	Jan I van Avesnes
Opvolger	Willem II van Henegouwen
Vader	Jan I/II van Avesnes
Moeder	Filippa van Luxemburg
Dynastie	Huis Avesnes
Wapen van Willem.

Willem de Goede (1287 – Valencijn, 7 juni 1337) was, van 1304 tot aan zijn dood, als Willem I van Henegouwen graaf van Henegouwen, en als Willem III van Holland graaf van Holland en Zeeland.

Voordat hij zijn vader opvolgde nam hij als zeventienjarige deel aan de Slag bij Zierikzee in 1304 tegen het graafschap Vlaanderen.

Hij volgde in 1304 zijn vader, graaf Jan II van Avesnes, op als graaf van Henegouwen, Holland en Zeeland en zette de strijd met de Vlaamse erfvijanden met wisselende hevigheid voort tot de Vrede van Parijs (6 maart 1323), waarbij de graaf van Vlaanderen van alle leenheerschappij over Zeeland Bewestenschelde afzag. Inmiddels had hij zich weten op te werpen tot de feitelijke meester in het Sticht Utrecht, terwijl hij verderging met zijn macht over Friesland uit te breiden.

Willem was legeraanvoerder van het Franse leger tijdens de Slag bij Kassel in 1328. Het Franse leger versloeg de Vlamingen onder Nicolaas Zannekin toen zij rebelleerden tegen hun graaf Lodewijk I van Nevers.

Onder de vorsten van de Nederlanden gold Willem als de invloedrijkste bondgenoot, door huwelijksallianties of op andere wijze. Zo wordt hij wel de schoonvader van Europa genoemd. Lodewijk IV van Beieren, die zijn verkiezing tot Rooms-koning mede aan Willem te danken had, trad in 1324 in het huwelijk met diens dochter Margaretha, terwijl de jongere dochter Johanna aan de Gulikse troonopvolger, Willem van Gulik, werd uitgehuwelijkt. Eduard III kon zich met zijn hulp van de Engelse troon meester maken en huwde zijn derde dochter, Filippa van Henegouwen, op 29 mei 1328.

Hoewel Willem in 1305 in het huwelijk was getreden met Johanna van Valois, een nicht van koning Filips IV van Frankrijk (ze was een dochter van Filips broer Charles van Valois^[1] en zuster van de latere koning Filips VI van Frankrijk), belette hem dit niet als vertegenwoordiger van de Engelse vorst op te treden bij pogingen om de vorsten in de Nederlanden tot een anti-Franse coalitie over te halen. Zijn streven naar pacificatie in het binnenland bezorgde hem bij latere geschiedschrijvers zijn bijnaam. Tijdens zijn regering werden de tresorie en de kanselarij doeltreffend ingericht, terwijl de effectiviteit van de grafelijke raad toenam.

Zijn broer Jan van Beaumont had een groot deel van de graafschappen in bezit: naast bezittingen in Henegouwen bezat hij uiteen liggende gebieden 'van Tholen tot Texel, van Beverwijk en Wijk aan Zee tot Gouda en Schoonhoven'.^[2]

Willem beschouwde zich als principe in regno suo, als keizer in zijn eigen rijk. Op grond daarvan nam hij het recht zijn onderdanen te mogen edelen. De bekendste adelsverheffing door Willem III is die van Gerard Aleswijnsz. († 1354/55), waarvan een 'echte' adelsbrief is overgeleverd. Gerard was griffier van de Kanselarij, en protegé van de graaf en had 1/16de portie in de herbedijking van de Zwijndrechtse Waard en kreeg het deel dat onder de naam Rijsoord bekend was toegewezen. Gerard was niet 'welgeboren' maar stamde uit een Leids poortersgeslacht. Voor het verkrijgen van de ambachtsheerlijke rechten op Rijsoord was een adellijke titel onontbeerlijk. Op 1 mei 1332 adelde Willem Gerard en zijn zoon Allewijn naar Zeeuws recht, en verkocht hen de heerlijkheid op afbetaling, wat na acht jaar in 1340 geheel was voldaan. Door deze adelsverheffing ontstond een nieuw adellijk geslacht dat zich Van Rijsoirde noemde.

Naast erfelijke adelsverheffing verleende Willem ook welgeborenschap voor het leven, zoals in 1325 aan Hein Andriesz. en enkele verwanten. Dit soort verleningen van adelsbrieven had meer te maken met de schotvrijdom die eraan gekoppeld was.

Van Willem III is een ererede opgenomen in de indrukwekkende reeks van het wapenboek Gelre. Ereredes zijn korte gedichten waarin de heraut een overzicht geeft van de eervolle wapenfeiten van tijdens het leven van een ridder met afbeelding van zijn wapen. Enkele anderen in deze reeks zijn Willem II/VII van Gulik en Reinoud I van Valkenburg.^[3]

Matthijs Balen beschreef in 1677 hoe Willem III een geschil afhandelde:^[4]

In het jaar 1336 had de baljuw in de buurt van het huidige Hendrik-Ido-Ambacht geprobeerd een koe te kopen van een boer. Toen de boer weigerde, verwisselde hij de koe met een andere die er op leek om zo toch in het bezit van de koe te komen. De benadeelde boer trok naar Valenciennes (een reis van 250 km), waar graaf Willem III ernstig ziek te bed lag, om daar zijn recht te bepleiten.

De graaf ontbood de schout van Dordrecht en zijn neef de baljuw en veroordeelde de baljuw tot het betalen van een vergoeding van 100 gouden kronen. Ondanks het feit dat het een enorm bedrag was, ging de baljuw graag akkoord - echter vergiste hij zich hierin. De graaf vervolgde dat weliswaar de boer tevreden was, maar de graaf nog niet. Hij veroordeelde de baljuw ter dood, liet een priester komen om hem de biecht af te nemen en liet de man met diens eigen zwaard onthoofden. De schout mocht het lijk van zijn neef mee nemen naar Dordrecht om het daar te begraven.

Willem huwde op 19 mei 1305 met Johanna van Valois, een zuster van koning Filips VI van Frankrijk. Na Willems dood trad Johanna in het klooster te Fontenelle, waar zij in 1342 overleed. Uit dit huwelijk zijn de volgende kinderen bekend:

• Jan (1306-1316)
• Margaretha (1310-1356), in 1324 gehuwd met keizer Lodewijk de Beier (1282-1347)
• Filippa (1314-1369), in 1328 gehuwd met koning Eduard III van Engeland (1312-1377)
• Johanna, (1315-1374), in 1334 gehuwd met graaf, vanaf 1356 hertog . Willem I/VI van Gulik
• Willem, (1317-1345) graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen, 1336 gehuwd met Johanna van Brabant
• Agnes, overleden na 1327
• Isabelle (1323-1361), in 1354 gehuwd met Robert van Namen (1323-1391), heer van Beaufort-en-Argonne
• Lodewijk (1325-1328)

Willem had een bastaardzoon bij een jonkvrouw uit het Brabantse geslacht De Moor:

• Jan Aelman (omstreeks 1320-1389), ridder

Burchard van Avesnes (ca. 1170-1244)

Margaretha II van Vlaanderen (1202-1280)

Floris IV van Holland (1210-1234)

Machteld van Brabant (ca. 1200-1267)

Walram III van Limburg (1180-1226)

Ermesinde II van Namen ()

Hendrik II van Bar (ca. 1190-1239)

Filippa van Dreux (1192-1242)

Jan van Avesnes (1218-1257)

Aleid van Holland (1228-1284)

Hendrik V van Luxemburg (1221-1281)

Margaretha van Bar (1220-1275)

Jan II van Avesnes (1247-1304)

Filippa van Luxemburg (1252-1311)

Jan van Oostervant (overl. in 1302)

Maria van Avesnes (1280-1353)

Willem III van Holland (1287-1337)

Jan van Beaumont (ca. 1288-1356)

Margaretha van Avesnes (overl. in 1342)

Alix van Avesnes (overl. in 1317)

... en 3 zusters en 3 broers

• Vlaams-Henegouwse Successieoorlog

Zie de categorie William I, Count of Hainaut van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.