Zwitserse parlementsverkiezingen 2019
Zwitserse parlementsverkiezingen 2019 | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Datum | 20 oktober 2019 | ||||||
Datum eerste ronde | 20 oktober 2019 | ||||||
Datum tweede ronde | 3, 10, 17 en 24 november 2019 | ||||||
Land | Zwitserland | ||||||
Opkomst | 45,1% ( 3,4%) | ||||||
Stemmen | |||||||
Partij | Zwitserse Volkspartij (SVP/UDC) | ||||||
25,6% | |||||||
Partij | Sociaaldemocratische Partij van Zwitserland (SP/PS) | ||||||
16,8% | |||||||
Partij | Vrijzinnig Democratische Partij.De Liberalen | ||||||
15,1% | |||||||
Resultaat | |||||||
Grootste partij | Zwitserse Volkspartij (SVP/UDC) | ||||||
Zetelverdeling in de Nationale Raad na de verkiezingen van 2019. | |||||||
Opvolging verkiezingen | |||||||
| |||||||
|
Politiek in Zwitserland | ||
---|---|---|
Bondspresident (lijst) Bondsvergadering Verkiezingen Bestuurlijke indeling Overheid • Bondsraad (lijst) |
De Zwitserse parlementsverkiezingen van 2019 vonden plaats op 20 oktober 2019. Gedurende de daaropvolgende maand november 2019 volgde in verschillende kantons nog tweede rondes. Hierbij werd de samenstelling van de Nationale Raad en de Kantonsraad volledig vernieuwd. Na de verkiezingen volgde de 51e legislatuur van de Bondsvergadering.
De vier partijen vertegenwoordigd in de Bondsraad verloren zetels, terwijl de groene partijen fors zetels bijwonnen. De Groene Partij van Zwitserland (GPS/PES), die geen regeringspartij is, werd voor het eerst groter dan de Christendemocratische Volkspartij (CVP/PDC), een regeringspartij. De grootste partij van Zwitserland, de Zwitserse Volkspartij (SVP/UDC) was met een verlies van 12 zetels in de Nationale Raad de grootste verliezer van deze verkiezingen, maar de partij bleef wel de grootste van het land.[1]
Na deze parlementsverkiezingen eiste de Groene Partij van Zwitserland een zetel op in de Bondsraad. De partij stelde haar voorzitter Regula Rytz voor als kandidaat-lid. De verkiezing van Rytz in de Bondsraad zou evenwel geen evidentie zijn. Hiertoe zou namelijk de zogenaamde toverformule moeten worden herzien en dit ligt gevoelig in de Zwitserse politiek. Bij de verkiezing van de Bondsraad op 11 december 2019 behaalden de groenen en Rytz echter geen meerderheid en werd het zittende college bevestigd.[2][3]
Kiessysteem
[bewerken | brontekst bewerken]De Bondsvergadering is het Zwitsers federaal parlement, dat bestaat uit een tweekamerstelsel met enerzijds de Nationale Raad en anderzijds de Kantonsraad. Beide kamers worden om te vier jaar volledig vernieuwd door middel van rechtstreekse verkiezingen.
De Nationale Raad telt 200 zetels en wordt verkozen in 26 kieskringen, die samenvallen met de 26 kantons van Zwitserland. Zes (kleine) kantons hebben recht op één volksvertegenwoordiger die wordt verkozen volgens een uninominaal meerderheidssysteem in één ronde. De overige 194 worden in de overige twintig kantons verkozen volgens het systeem van de evenredige vertegenwoordiging volgens de methode-Hagenbach-Bischoff, een variant op de methode-D'Hondt. Het aantal volksvertegenwoordigers per kanton is afhankelijk van hun inwonersaantallen. De kieslijsten zijn 'open', wat betekent dat kiezers de mogelijkheid hebben om namen van kandidaten te doorstrepen of zelf toe te voegen, of om te stemmen op kandidaten van verschillende lijsten. Zwitserland kent geen kiesdrempel.
De Kantonsraad telt 46 zetels. Ieder kanton heeft in beginsel recht op twee zetels. Enkel de kleinere kantons Obwalden, Nidwalden, Basel-Stadt, Basel-Landschaft, Appenzell Ausserrhoden en Appenzell Innerrhoden hebben slechts één zetel. De kantons zijn bevoegd om de verkiezing van hun senatoren te regelen. 24 kantons verkiezen hun senatoren volgens een plurinominaal meerderheidssysteem in één of twee rondes. Jura en Neuchâtel hanteren het systeem van de evenredige vertegenwoordiging. In het kanton Appenzell Innerrhoden wordt hun senator verkozen door de Landsgemeinde, het kantonnaal parlement. In Obwalden en Nidwalden was op de uiterste datum van neerlegging van de kandidatenlijsten telkens maar één kandidaat voorgedragen, waardoor geen verkiezing diende te worden georganiseerd. In verschillende kantons vonden in de maand november 2019 tweede rondes plaats in de verkiezing van de senatoren: op 3 november 2019 in Wallis, op 10 november in Fribourg, Genève en Vaud, op 17 november 2019 in Bern, Sankt Gallen, Solothurn, Ticino, Zürich en Zug en op 24 november 2019 in Aargau, Basel-Landschaft en Schwyz.
Electoraat
[bewerken | brontekst bewerken]Volgende personen zijn kiesgerechtigd en zijn gerechtigd zich kandidaat te stellen voor de verkiezingen van de Nationale Raad:
- alle Zwitsers met de volle leeftijd van achttien jaar die in Zwitserland wonen;
- en alle Zwitsers met de volle leeftijd van achttien jaar die in het buitenland wonen, op voorwaarde dat ze op de kiezerslijsten zijn ingeschreven.
Volgende personen zijn kiesgerechtigd en zijn gerechtigd zich kandidaat te stellen voor de verkiezingen van de Nationale Raad:
- alle Zwitsers met de volle leeftijd van achttien jaar die in Zwitserland wonen;
- en de Zwitsers met de volle leeftijd van achttien jaar die in het buitenland wonen en die zijn ingeschreven in een van volgende kantons: Bern, Basel-Landschaft, Fribourg, Genève, Graubünden, Jura, Neuchâtel, Solothurn, Schwyz of Zürich of die afkomstig zijn van het kanton Ticino;
Volgende personen zijn kiesgerechtigd maar zijn niet gerechtigd zich kandidaat te stellen voor de verkiezingen van de Nationale Raad:
- de inwoners van het kantons Glarus met de leeftijd van zestien en zeventien jaar;
- en de vreemdelingen en de staatlozen met de volle leeftijd van achttien jaar die minstens vijf jaar in het kanton Neuchâtel wonen of die minstens tien jaar in Zwitserland wonen en één jaar in het kanton Jura.
De kiezers in het buitenland noemt men ook weleens het Vijfde Zwitserland.
Uitslagen
[bewerken | brontekst bewerken]Overzicht
[bewerken | brontekst bewerken]Aan de parlementsverkiezingen nemen tal van partijen deel. Hieronder een overzicht van de belangrijkste partijen en ideologie. De partijen die voor de verkiezingen waren vertegenwoordigd in de Bondsraad (de federale regering) zijn vetgedrukt.
Partij | Ideologie | Resultaat in 2019 | Resultaat in 2015 | Verschil | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Stemmen (%) | Nationale Raad | Kantonsraad | Stemmen (%) | Nationale Raad | Kantonsraad | |||||
SVP / UDC | Zwitserse Volkspartij | conservatisme populisme | 25,6% | 53 / 200 | 6 / 46 | 29,4% | 65 / 200 | 5 / 46 | 3,8% | |
SP / PS | Sociaaldemocratische Partij van Zwitserland | sociaaldemocratie socialisme | 16,8% | 39 / 200 | 9 / 46 | 18,8% | 43 / 200 | 12 / 46 | 2,0% | |
FDP / PLR | Vrijzinnig Democratische Partij.De Liberalen | liberalisme conservatief-liberalisme | 15,1% | 29 / 200 | 12 / 46 | 16,4% | 33 / 200 | 13 / 46 | 1,3% | |
CVP / PDC | Christendemocratische Volkspartij | christendemocratie conservatisme | 11,4% | 25 / 200 | 13 / 46 | 11,6% | 27 / 200 | 13 / 46 | 0,2% | |
GPS / PES | Groene Partij van Zwitserland | groene politiek progressivisme | 13,2% | 28 / 200 | 5 / 46 | 7,1% | 11 / 200 | 1 / 46 | 6,1% | |
GLP / PVL | Groen-Liberale Partij | groenliberalisme sociaal liberalisme | 7,8% | 16 / 200 | 0 / 46 | 4,6% | 7 / 200 | 0 / 46 | 3,2% | |
BDP / PBD | Burgerlijk-Democratische Partij | conservatief-liberalisme | 2,4% | 3 / 200 | 0 / 46 | 4,1% | 7 / 200 | 1 / 46 | 1,7% | |
EVP / PEV | Evangelische Volkspartij van Zwitserland | christendemocratie sociaal conservatisme | 2,1% | 3 / 200 | 0 / 46 | 1,9% | 2 / 200 | 0 / 46 | 0,2% | |
Lega | Liga van Ticino | regionalisme populisme | 0,8% | 1 / 200 | 0 / 46 | 1,0% | 2 / 200 | 0 / 46 | 0,2% | |
PdA / PST | Zwitserse Partij van de Arbeid | communisme | 0,5% | 1 / 200 | 0 / 46 | 0,4% | 1 / 200 | 0 / 46 | 0% | |
Sol. | SolidaritéS | communisme | 0,5% | 1 / 200 | 0 / 46 | 0,5% | 0 / 200 | 0 / 46 | 0% | |
EDU / UDF | Federaal-Democratische Unie | conservatisme | 1,0% | 1 / 200 | 0 / 46 | 1,2% | 0 / 200 | 0 / 46 | 0,2% | |
MCG | Geneefse Burgerbeweging | regionalisme populisme | 0,2% | 0 / 200 | 0 / 46 | 0,3% | 1 / 200 | 0 / 46 | 0,1% |
Nationale Raad
[bewerken | brontekst bewerken]Partij | Afk. | Stemmen | % | +/- | Zetels | +/- | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Zwitserse Volkspartij | SVP/UDC | 620.343 | 25,59 | 3,8 | 53 | 12 | |||
Sociaaldemocratische Partij van Zwitserland | SP/PS | 408.128 | 16,84 | 2,0 | 39 | 4 | |||
Vrijzinnig Democratische Partij.De Liberalen | FDP/PLR | 366.303 | 15,11 | 1,3 | 29 | 4 | |||
Groene Partij van Zwitserland | GPS/PES | 319.988 | 13,20 | 6,1 | 28 | 17 | |||
Christendemocratische Volkspartij | CVP/PDC | 275.842 | 11,38 | 0,2 | 25 | 2 | |||
Groen-Liberale Partij | GLP/PVL | 189.162 | 7,80 | 3,2 | 16 | 9 | |||
Burgerlijk-Democratische Partij | BDP/PBD | 59.206 | 2,44 | 1,7 | 3 | 4 | |||
Evangelische Volkspartij van Zwitserland | EVP/PEV | 50.317 | 2,08 | 0,2 | 3 | 1 | |||
Zwitserse Partij van de Arbeid | PdA/PST | 25.427 | 1,05 | 0,1 | 1 | ||||
SolidaritéS | SOL | 1 | 1 | ||||||
Federaal-Democratische Unie | EDU/UDF | 24.145 | 1,00 | 0,2 | 1 | 1 | |||
Liga van Ticino | Lega | 18.187 | 0,75 | 0,2 | 1 | 1 | |||
Alternatieve Lijst | LA/AL | 7.709 | 0,32 | 0,3 | 0 | ||||
Christelijk Sociale Partij van Zwitserland | ML-CSP/CG-PCS | 6.238 | 0,26 | 0,1 | 0 | ||||
Geneefse Burgerbeweging | MCG | 5.338 | 0,22 | 0,1 | 0 | 1 | |||
Zwitserse Democraten | SD/DS | 3.202 | 0,13 | 0 | |||||
Overige | 44.667 | 1,84 | 0,5 | 0 | 1 | ||||
Geldige stemmen | 2.424.202 | 98,44 | |||||||
Blanco en ongeldige stemmen | 38.379 | 1,56 | |||||||
Totaal | 2.462.581 | 100 | - | 200 | |||||
Afwezige kiezers | 2.995.359 | 54,88 | |||||||
Opkomst | 5.457.940 | 45,12 |
Stemmen per partij per kanton
[bewerken | brontekst bewerken]Kanton | SVP/UDC | SP/PS | FDP/PLR | GPS/PES | CVP/PDC | GLP/PVL | BDP/PBD | EVP/PEV | EDU/UDF | Overige |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aargau | 31,5 | 16,5 | 13,6 | 9,8 | 9,9 | 8,5 | 3,1 | 3,6 | 1,0 | |
Bazel-Landschap | 25,1 | 21,8 | 16,5 | 18,0 | 8,5 | 5,3 | 1,2 | 3,5 | ||
Bazel-Stad | 12,4 | 32,7 | 21,4 | 17,7 | 4,6 | 5,7 | 0,4 | 2,0 | 0,3 | |
Bern | 30,0 | 16,8 | 8,4 | 13,6 | 1,9 | 9,7 | 8,0 | 4,2 | 2,8 | 0,6 |
Fribourg | 20,2 | 21,2 | 15,4 | 12,5 | 17,8 | 5,4 | 0,7 | 0,7 | 0,7 | |
Genève | 13,7 | 14,7 | 17,9 | 24,6 | 7,7 | 5,4 | 1,0 | 0,7 | 0,1 | 7,4 |
Graubünden | 29,9 | 17,1 | 13,6 | 5,5 | 16,3 | 8,3 | 9,1 | |||
Jura | 14,5 | 27,0 | 9,1 | 15,6 | 22,8 | 1,4 | ||||
Luzern | 24,7 | 13,5 | 15,6 | 12,2 | 25,5 | 7,1 | 0,7 | |||
Neuchâtel | 12,7 | 16,6 | 22,3 | 20,8 | 4,2 | 9,1 | 14,1 | |||
Schaffhausen | 39,5 | 26,2 | 11,0 | 6,8 | 2,1 | 5,9 | 1,9 | 3,4 | 3,2 | |
Schwyz | 36,9 | 13,8 | 23,1 | 2,6 | 18,4 | 4,6 | 0,6 | |||
Solothurn | 25,9 | 18,4 | 18,5 | 11,4 | 14,2 | 6,8 | 2,0 | 1,2 | ||
Sankt Gallen | 31,3 | 12,7 | 15,0 | 10,5 | 18,8 | 7,3 | 0,6 | 1,6 | 0,9 | |
Ticino | 11,7 | 14,1 | 20,5 | 13,1 | 18,2 | 1,0 | 1,1 | 0,8 | ||
Thurgau | 36,7 | 12,6 | 11,5 | 10,6 | 12,7 | 8,1 | 2,3 | 2,7 | 2,8 | |
Vaud | 17,4 | 20,4 | 23,3 | 19,7 | 2,4 | 8,4 | 0,4 | 1,3 | 0,3 | 4,1 |
Wallis | 19,8 | 15,1 | 16,5 | 10,6 | 34,8 | 0,8 | ||||
Zug | 26,6 | 9,3 | 14,7 | 19,2 | 23,8 | 5,5 | 0,8 | |||
Zürich | 26,7 | 17,3 | 13,7 | 14,1 | 4,4 | 14,0 | 1,6 | 3,3 | 1,6 | 1,9 |
Zwitserland | 25,6 | 16,8 | 15,1 | 13,2 | 11,4 | 7,8 | 2,5 | 2,1 | 1,0 | 1,4 |
Grootste partij per gemeente
[bewerken | brontekst bewerken]Kantonsraad
[bewerken | brontekst bewerken]Uitslag van de verkiezingen voor de Kantonsraad van 2019
Partij | Afk. | Eerste ronde | Tweede ronde | Totaal Zetels | +/- | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Zetels | Zetels | ||||||||
Christendemocratische Volkspartij | CVP/PDC | 9 | 4 | 13 | |||||
Vrijzinnig Democratische Partij.De Liberalen | FDP/PLR | 7 | 5 | 12 | 1 | ||||
Sociaaldemocratische Partij van Zwitserland | SP/PS | 3 | 6 | 9 | 3 | ||||
Zwitserse Volkspartij | SVP/UDC | 3 | 3 | 6 | 1 | ||||
Groene Partij van Zwitserland | GPS/PES | 2 | 3 | 5 | 4 | ||||
Groen-Liberale Partij | GLP/PVL | 0 | 0 | 0 | |||||
Burgerlijk-Democratische Partij | BDP/PBD | 0 | 0 | 0 | 1 | ||||
Evangelische Volkspartij | EVP/PEV | 0 | 0 | 0 | |||||
Liga van Ticino | Lega | 0 | 0 | 0 | |||||
Christelijk Sociale Partij van Zwitserland | ML-CSP/CG-PCS | 0 | 0 | 0 | |||||
Geneefse Burgerbeweging | MCG | 0 | 0 | 0 | |||||
Overige partijen | 0 | 0 | 0 | ||||||
Onafhankelijken | 1 | 0 | 1 | ||||||
Totaal | 25 | 21 | 46 |
Verkozenen
[bewerken | brontekst bewerken]Nationale Raad
[bewerken | brontekst bewerken]Verdeling van de zetels over de kanton
[bewerken | brontekst bewerken]kanton | Totaal | SVP/UDC | SP/PS | FDP/PLR | GPS/PES | CVP/PDC | GLP/PVL | BDP/PBD | EVP/PEV | PdA/PST-Sol. | Lega | EDU/UDF | MCG | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aargau | 16 | 6 | −1 | 3 | +1 | 2 | −1 | 1 | 2 | +1 | 1 | 0 | −1 | 1 | +1 | ||||||||||
Appenzell Ausserrhoden | 1 | 1 | |||||||||||||||||||||||
Appenzell Innerrhoden | 1 | 1 | |||||||||||||||||||||||
Bazel-Landschap | 7 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | |||||||||||||||||||
Bazel-Stad | 5 | 0 | −1 | 2 | 1 | 1 | 0 | 1 | +1 | ||||||||||||||||
Bern | 24 | 7 | −2 | 4 | −2 | 2 | 4 | +2 | 3 | +1 | 2 | −1 | 1 | 1 | +1 | ||||||||||
Fribourg | 7 | 1 | −1 | 2 | 1 | 1 | +1 | 2 | |||||||||||||||||
Genève | 12 | 2 | 2 | −1 | 2 | −1 | 3 | +2 | 1 | 1 | +1 | 1 | +1 | 0 | −1 | ||||||||||
Glarus | 1 | 1 | |||||||||||||||||||||||
Graubünden | 5 | 1 | −1 | 2 | +1 | 1 | +1 | 1 | 0 | −1 | |||||||||||||||
Jura | 2 | 1 | 1 | ||||||||||||||||||||||
Luzern | 9 | 2 | −1 | 1 | 1 | −1 | 1 | 3 | 1 | +1 | |||||||||||||||
Neuchâtel | 4 | 0 | −1 | 1 | 1 | 1 | +1 | 1 | |||||||||||||||||
Nidwalden | 1 | 1 | |||||||||||||||||||||||
Obwalden | 1 | 1 | +1 | 0 | −1 | ||||||||||||||||||||
Schaffhausen | 2 | 1 | 1 | ||||||||||||||||||||||
Schwyz | 4 | 2 | 1 | 1 | |||||||||||||||||||||
Solothurn | 6 | 2 | 1 | −1 | 1 | 1 | +1 | 1 | |||||||||||||||||
Sankt Gallen | 12 | 4 | −1 | 2 | 2 | 1 | +1 | 2 | −1 | 1 | +1 | ||||||||||||||
Ticino | 8 | 1 | 1 | 2 | 1 | +1 | 2 | 1 | −1 | ||||||||||||||||
Thurgau | 6 | 3 | 1 | 0 | −1 | 1 | +1 | 1 | |||||||||||||||||
Uri | 1 | 0 | −1 | 1 | +1 | ||||||||||||||||||||
Vaud | 19 | 3 | −1 | 5 | 5 | 4 | +2 | 0 | −1 | 2 | +1 | ||||||||||||||
Wallis | 8 | 2 | 1 | 1 | 1 | +1 | 3 | −1 | |||||||||||||||||
Zug | 3 | 1 | 0 | −1 | 1 | +1 | 1 | ||||||||||||||||||
Zürich | 35 | 10 | −2 | 7 | −2 | 5 | 5 | +3 | 1 | −1 | 6 | +3 | 0 | −1 | 1 | ||||||||||
Zwitserland | 200 | 53 | −12 | 39 | −4 | 29 | −4 | 28 | +17 | 25 | −3 | 16 | +9 | 3 | −4 | 3 | +1 | 2 | +1 | 1 | −1 | 1 | +1 | 0 | −1 |
Niet-herkozen kandidaten
[bewerken | brontekst bewerken]Kantonsraad
[bewerken | brontekst bewerken]Verkozen senatoren
[bewerken | brontekst bewerken]In meerdere kantons werden in de maand november 2019 tweede rondes georganiseerd.
Niet-herkozen senatoren
[bewerken | brontekst bewerken]Kanton | Naam | Partij | |
---|---|---|---|
Glarus | Werner Hösli | SVP/UDC | |
Ticino | Filippo Lombardi | CVP/PDC | |
Fribourg | Beat Vonlanthen | CVP/PDC |
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Élections fédérales suisses de 2019 op de Franstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- ↑ (nl) Verkiezingen Zwitserland: Groenen winnen, rechtse SVP blijft grootste partij, VRT NWS, 20 oktober 2019.
- ↑ (fr) Statu quo à Berne, les Verts devront attendre, 24 heures, 11 december 2019.
- ↑ (de) Die Bundesratswahlen 2019: Grüne scheitern, Keller-Sutter erhält Denkzettel und Amherd fährt Rekord-Resultat ein, Luzerner Zeitung, 11 december 2019.