Żalejka – Wikipedia, wolna encyklopedia

Żalejka, żaliejka (także: briołka) – instrument dęty drewniany z grupy aerofonów stroikowych^[1].

W klasyfikacji Hornbostela-Sachsa instrument umieszczony jest pod numerem 422.211.2.

Od strony ustnika ma postać cienkiej, pustej w środku rurki (podobnej do fujarki), ale rozszerzającej się na końcu w kształt rogu. Instrument zwykle wykonywany jest z drewna, trzciny lub rurki rogowej i zakończony kominem wykonywanym z rogu lub drewna (często wykorzystuje się do tego drewno wiązu)^[2].

Wśród tego typu instrumentów wyróżniane są także ich podtypy. Należy zwrócić uwagę, że dźwięk np. briołki w porównaniu z dźwiękami wydawanymi przez bardziej „pastuszkową” w charakterze żalejkę, jest bardziej delikatny i łagodny, ponieważ wykonuje się ją w całości z drewna. Jako pierwszy wprowadził ten instrument ludowy do rosyjskich orkiestr Władimir Andriejew^[3].

Instrumenty te wywodzą się z Rosji (są tam jednym z najbardziej popularnych instrumentów ludowych), ale rozpowszechnione są także na terenie Ukrainy i Białorusi. Obecnie wiele zespołów muzycznych pochodzących z tych krajów wykorzystuje ten instrument w swoim repertuarze (np. ukraińska grupa DachaBracha^[4]).

Instrument znany jest także pod nazwami żałomiejka, sopel, piszczałka, fletnia, duda, także: trąbka klarnetowa^[5].

Niektórzy badacze zwracali uwagę na ten sam korzeń językowy, występujący w wyrazach żalejka i żalnik (wyraz oznaczający w języku starosłowiańskim - mogiłę, grób), co by wskazywało na to, że instrument ten był używany w czasie pogrzebów i obrzędów wspominania zmarłych^[6]. Wiarygodniejsze jest pochodzenie od rosyjskiego wyrazu шалме́й/шалма́й („szałamaja”) ← niemieckie Schalmei ← francuskie chalemie ← łacińskie calamus („trzcina”).

Poeta białoruski Janka Kupała nazwał jeden ze swych zbiorów wierszy tytułem „Żalejka” (biał. Жалейка)^[7][8].

Zobacz multimedia związane z tematem: Żalejka

• fujarka
• flet

• Jak zrobić żalejkę, rysunki (ros.)
• Metody wykonywania żalejki, jej strojenie, przykłady gry na instrumencie (ros.)
• Rosyjskie żalejki ludowe (ros.)