Albuka – Wikipedia, wolna encyklopedia

Albuka
Ilustracja
Albuca setosa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

albuka

Nazwa systematyczna
Albuca Linnaeus
Sp. Pl. ed. 2. 438. Sep 1762[3]
Typ nomenklatoryczny

A. canadensis (Linnaeus) F. M. Leighton[3]

Synonimy
  • Igidia Speta
  • Stellarioides Medik.[4]
  • Virdika Adanson[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Albuca bracteata
Albuca humilis
Albuca spiralis 'Frizzle Sizzle'

Albuka (Albuca L.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych Asparagaceae. Obejmuje od 100 do 140 gatunków[5], a według bazy Plants of the World liczba zaakceptowanych gatunków wynosi 167[6]. Większość z nich występuje w Afryce Południowej, ale zasięg rodzaju obejmuje niemal cały kontynent afrykański i sięga po Półwysep Arabski[7][6].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne. Do najbardziej mrozoodpornych należy albuka niska A. humulis, którą można uprawiać w strefach mrozoodporności 5–8[7]. Często uprawiana jest też A. canadensis (wbrew nazwie pochodząca z Afryki Południowej)[5][8]. Albuki uprawiane muszą być w miejscach ciepłych i słonecznych, a w okresie zimowym wymagają ochrony przed mrozem i nadmiarem wilgoci[7]. Jako roślinę doniczkową (w gruncie w 9–10 strefie mrozoodporności) uprawia się efektowną ze względu na spiralnie skręcone liście A. spiralis 'Frizzle sizzle'. Wymaga ona dobrze nasłonecznionego stanowiska, przepuszczalnego, piaszczystego podłoża i bardzo ograniczonego podlewania w okresie letnim oraz nieco tylko częstszego w okresie zimowym[9].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owoce Albuca seineri
Albuca shawii
Pokrój
Byliny z cebulami, z których wyrastają białe, rozgałęziające się korzenie[10], odziomkowe liście i nierozgałęziony kwiatostan[7].
Liście
Tylko odziomkowe, czasem sezonowe, zamierające przed kwitnieniem[7], zwykle jednak utrzymujące się przez dwa, rzadziej trzy sezony wegetacyjne[10]. Wyrastają zachodząc względem siebie dachówkowato z cebuli, rzadziej mają nieco pochwiastą nasadę[10]. Blaszka zwykle jest równowąska[7], czasem nitkowato cienka lub szersza, do lancetowatej[6]. Powierzchnia liścia naga, orzęsiona lub omszona[6].
Kwiaty
Zebrane w groniaste kwiatostany wyrastające na okrągłym na przekroju[10] i nagim głąbiku[6]. Kwiatostan zwykle luźny[10] składa się z 3 do 150 kwiatów[6]. Szypułki kwiatowe wsparte są okazałymi przysadkami[10] kształtu jajowatego do lancetowatego, na końcu zaostrzonymi i czasem nitkowato wydłużonymi[6]. Kwiaty zwykle zwisają[10], czasem szypułki podnoszą się[6]. Okwiat zwykle zielonkawy lub żółtawy[10], czasem biały, zwykle z zielonkawymi paskami i odmiennie zabarwionym okółkiem wewnętrznym i zewnętrznym[7]. Trzy zewnętrzne listki okwiatu zwykle są rozpostarte, a trzy wewnętrzne stulają się nad słupkiem[10], są na szczycie są kapturkowate i ogruczolone[6]. Pręcików jest 6, wszystkie lub te z wewnętrznego okółka tylko są płodne. Ich nitki są u dołu spłaszczone i przylegają do zalążni[6]. Zalążnia jest zielona[10], trójkomorowa, z licznymi zalążkami w każdej z komór[6]. Szyjka słupka tęga, zwykle szczeciniasto owłosiona, zwieńczona owłosionym, trój- lub czworodzielnym znamieniem[10].
Owoce
Jajowate torebki zawierające czarne, spłaszczone nasiona[6], z jednej strony z wyrównanym brzegiem – przypominają literę D[10].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Albuca suaveolens
Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Ornithogaleae, podrodziny Scilloideae z rodziny szparagowatych Asparagaceae. W przeszłości w różnych systemach klasyfikowany był w szeroko ujmowanej rodzinie liliowatych lub w rodzinie hiacyntowatych Hyacinthaceae[4]. Rodzaj bywa włączany do rodzaju śniedek Ornithogalum[5].

Podział rodzaju i wykaz gatunków[6]

W obrębie rodzaju wyróżnianych jest 5 podrodzajów Albuca, Monarchos, Namibiogalum, Osmyne i Urophyllon[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-05-16] (ang.).
  3. ↑ a b c Albuca. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-05-16].
  4. ↑ a b c Genus: Albuca L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-05-16].
  5. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 27, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m Albuca L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-05-16].
  7. ↑ a b c d e f g Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2011, s. 59-60. ISBN 978-83-7506-845-0.
  8. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 72, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  9. ↑ Lorin Nielsen, Clarisa Teodoro: Albuca Spiralis: A Twisty Frizzle Sizzle. [w:] Epic gardening [on-line]. [dostęp 2020-05-16].
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. III. Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 274-275.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Albuka&oldid=70132869”