Kurzawka oścista – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kurzawka oścista
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

purchawkowate

Rodzaj

kurzawka

Gatunek

kurzawka oścista

Nazwa systematyczna
Bovista limosa Rostr.
Meddr Grønland, Biosc. 18: 52 (1894)

Kurzawka oścista (Bovista limosa Rostr.) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Bovista, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1894 r. Emil Rostrup wśród mchów na Grenlandii[1]. Synonim: Lycoperdon limosum (Rostr.) Rauschert 1959[2].

Polską nazwę nadała Wanda Rudnicka-Jezierska w 1991 r.[3]

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Bazydiokarp

Drobny, kulisty, o średnicy 0,5–1,5 cm, w podłożu silnie osadzony sznurowatą grzybnią. Powierzchnia u młodych okazów biała, potem ciemniejąca, na koniec ciemnobrązowa. Egzoperydium początkowo białe i gładkie, potem podzielone na poletka, szorstkie i otrębiaste z bardzo ostro zakończonymi, pojedynczymi, białawo połyskującymi stożkowatymi brodawkami. Endoperydium pergaminowate, gładkie, o barwie od czerwonawobrązowej do ciemnobrązowej. Bazydiokarp po dojrzeniu zarodników otwiera się na szczycie pierścieniowatym wklęśnięciem o średnicy około 2 mm, potem stożkowatym otworem o brzegach ząbkowanych i odwiniętych na zewnątrz[4].

Niedojrzała gleba jest oliwkowobrązowa, w stanie dojrzałym ma barwę od żółtej do umbrowobrązowej. Wysyp zarodników tej samej barwy co gleba. Podglebia brak[4].

Cechy mikroskopowe

Bazydiospory kuliste (3,5) 4-5,5 (6) µm, o powierzchni punktowanej do delikatnie brodawkowatej. Sterygmy o długości 5–10 µm, proste z niezbyt ostrymi końcami. Włośnia różnokształtna, w środkowej części typowa dla kurzawek, na końcach podobna do włośni purchawek, z nielicznymi pseudoseptami. Zbudowana jest z oddzielnych, długich i rozgałęzionych, cienkościennych, łamliwych, słabo pofalowanych strzępek bez jamek; jej główny pień ma średnicę 5,5–11 µm. Nibywłośnia w różnej ilości; czasem występuje skąpo, czasem obficie[4].

Gatunki podobne

Jest wiele podobnych kurzawek. Mikroskopowo kurzawka oścista odróżnia się falistą włośnią bez jamek i licznymi pseudoseptami[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Kurzawka oścista występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji, podano też stanowiska w północnej części Ameryki Południowej[5]. Brak jej w opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski[3], ale jej stanowiska podano w 2016 r. Znajduje się na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[6].

Naziemny grzyb saprotroficzny[4]. Występuje wśród traw i mchów na suchych siedliskach[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-12-16] (ang.).
  2. Species Fungorum [online] [dostęp 2023-12-16] (ang.).
  3. a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 85–87, ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b c d e f Wanda Rudnicka-Jezierska, Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991, s. 54–55, ISBN 83-85444-01-7.
  5. Występowanie Bovista limosa na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-12-16].
  6. Aktualne stanowiska Bovista limosa w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-16].