Cenote – Wikipedia, wolna encyklopedia

Cenote [seˈnoˌte], z języka maya dzonot – odmiana lejów zapadliskowych charakterystyczna dla równin wapiennych Meksyku i Kuby. Leje te mają kolisty kształt i pionowe ściany i wypełnione są wodą do zwierciadła wód podziemnych^[1].

Ze względu na ograniczone opady i brak rzek, cenoty były dla Majów podstawowym źródłem wody i to przez cały rok. Duże miasta, takie jak Chichén Itzá budowano więc wokół tych naturalnych studni. Niektóre z nich pełniły również ważną rolę rytualną, związaną z kultem boga deszczu i wody Chaaka, który zgodnie z dawnymi wierzeniami, miał w takich studniach krasowych mieszkać^[2]. Wierzono również, że studnie te prowadzą w zaświaty^[3][4]. Dokonywano również ofiar z ludzi. Znaleziska archeologiczne obejmują zarówno liczne szkielety, jak i przedmioty związane z kultem^[5]. Na przykład na terenie świętej cenoty (cenote sagrado) na terenie strefy archeologicznej Chichén Itzá, znaleziono liczne ludzkie szczątki, z czego około 80% kości pochodziło od dzieci w wieku pomiędzy 3 a 11 rokiem życia^[3].

Współcześnie wiele z cenotów zostało zaadaptowanych przez człowieka do celów rekreacyjnych i turystycznych – w tym m.in. do zwiedzania, zażywania kąpieli, czy też do nurkowania^[6].

• Bernardino de Sahagún: Rzecz z dziejów Nowej Hiszpanii, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2007, ISBN 978-83-89637-46-8.
• JustynaJ. Olko JustynaJ., Meksyk przed konkwistą, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2010, ISBN 978-83-06-03237-6, OCLC 751516689 . Brak numerów stron w książce
• TadeuszT. Łepkowski TadeuszT., Historia Meksyku, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1986, ISBN 83-04-02182-X, OCLC 835902478 . Brak numerów stron w książce
• Trześniowski P. A. Paradygmat jaskiniowy: Rys historyczny i rola jaskiń w kosmologii i świętym krajobrazie Majów. „Mezoameryka” I (2023). DOI: 10.13140/RG.2.2.35580.76165

• Doline, Sinkhole, Cenote
• Cenote w Chichén Itzá
• Quintana Roo Speleological Survey (QRSS)