Chartofylaks – Wikipedia, wolna encyklopedia

Chartofylaks (gr.: χαρτοφύλαξ,chartofylaks, od χάρτα, "dokument" + φύλαξ, "strażnik, opiekun") – bizantyński urzędnik kościelny zajmujący się dokumentami i archiwami.

Istnienie urzędu chartofylaksa jest poświadczone przynajmniej od VII wieku. Chartofylaksi działali zarówno w Konstantynopolu, jak i przy biskupach na prowincji i byli odpowiedzialni za archiwa i kancelarię biskupa. Urzędy chartofylaksa posiadały też niektóre klasztory. W klasztorach żeńskich odpowiedniczka chartofylaksa nosiła tytuł "chartofylakissa". Znaczenie chartofylaksa w stolicy, wskutek związków z patriarchą Konstantynopola, stopniowo rosło, czyniąc jego urząd jednym z najważniejszych w Kościele bizantyńskim, mimo nominalnie niskiej rangi. Pseudo-Kodyn nazywa chartofylaksa sędzią wszystkich spraw i prawą ręką patriarchy. Dodaje również, że był opiekunem wszystkich statutów kościelnych, znajdujących się w chartofylakeionie (archiwum). Ponadto chartofylaks przewodniczył postępowaniom w sprawach małżeńskich, był głównym pośrednikiem pomiędzy duchowieństwem a patriarchą, przeglądał jego korespondencję i decydował o dostępie do patriarchy. Pod nieobecność patriarchy przewodniczył synodom. Chociaż był tylko diakonem miał pierwszeństwo przed wszystkimi biskupami. Stał na czele kancelarii liczącej dwunastu notariuszy^[1].

Do znanych chartofylaksów w historii Bizancjum należą: Jerzy Pizydes, Jan Pediazym, Jan XI Bekkos^[2][3].

• "Chartophylax" w: Oxford English Dictionary. Oxford University Press. 1989.
• Alexander Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press, 1991, s. 415–416. ISBN 978-0-19-504652-6.
• Wehmeyer, Jeffrey M. "The Chartophylax: Archivist and Librarian to the Patriarch in Constantinople. [dostęp 2012-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-04)].". Libraries and Cultures, 1997.
• O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984. ISBN 83-04-01422-X. Brak numerów stron w książce
• G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2008. ISBN 978-83-01-15268-0. Brak numerów stron w książce
• Świat Bizancjum. Cesarstwo Bizantyńskie 641-1204. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2011.