Chrobotek kubkowaty – Wikipedia, wolna encyklopedia

Chrobotek kubkowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	chrobotkowate
Rodzaj	chrobotek
Gatunek	chrobotek kubkowaty
	Nazwa systematyczna
	Cladonia pyxidata (L.) Hoffm.; Deutschl. Fl., Zweiter Theil (Erlangen): 121 (1796)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chrobotek kubkowaty (Cladonia pyxidata (L.) Hoffm.) – gatunek grzybów należący do rodziny chrobotkowatych (Cladoniaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cladonia, Cladoniaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen pyxidatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1796 Georg Franz Hoffmann, przenosząc go do rodzaju Cladonia^[1].

Synonimy^[3]:

Cenomyce pyxidata (L.) Ach. 1810
Cladonia conchata Nyl. 1860
Cladonia neglecta (Flörke) Spreng. 1827
Lichen pyxidatus L. 1753)

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Charakterystyka

Na podłożu tworzy plechę pierwotną złożoną z drobnych lub dość dużych łuseczek o długości 2–5 mm i szerokości 1–3 mm. Są one wcinane lub karbowane, na górnej powierzchni mają barwę od oliwkowej do brunatnej, na dolnej są białawe. Mogą być trwałe lub zanikające. Z plechy tej wyrastają podecja o wysokości 5–20(30) mm i szerokości 8–12 mm. Podecja są zazwyczaj pojedyncze, rzadziej tworzą 2–3 pięterka (proliferacja), przy czym wyższe pięterka wyrastają z brzegu niższych. Dolna część podecjów jest pokryta ciągłą korą, natomiast w górnej części i w zagłębieniach kieliszków kora tworzy areolki lub brodawki. Na podecjach brak urwistków, brak też łusek, lub co najwyżej występują tylko u ich podstawy. Podecja mają barwę szarą, oliwkową lub brunatnozielonawą^[4]. Reakcje barwne: Pd + czerwone, K –^[5]. Reakcje barwne: plecha Pd+ czerwony, K–^[5].

Zazwyczaj na brzegach kieliszków wyrastają brązowe pyknidia. Są zanurzone w plesze i wewnątrz zawierają bezbarwną, galaretowatą substancję^[4]. Na brzegach kieliszków częste są też brązowe apotecja, występujące pojedynczo lub w grupach po kilka. Mają średnicę 0,5–5 mm i są siedzące lub mają krótkie trzoneczki. W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, jednokomórkowych zarodników o rozmiarach 9–15 × 3,5–4 μm^[5].

Kwasy porostowe: wytwarza kwas protocetrariowy^[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach świata, również na Antarktydzie, w Arktyce i na wielu wyspach^[6]. W Polsce występuje pospolicie na terenie całego kraju^[5].

Spotykany jest w lasach iglastych i mieszanych oraz na terenach otwartych. Rośnie na piaszczystej lub próchnicznej glebie, u podstawy pni drzew, czasami także na słomianych dachach^[5]. Preferuje gleby kwaśne. Najliczniej występuje na obszarach o klimacie zimnym i umiarkowanym^[4].

Gatunki podobne

chrobotek rozetkowy (Cladonia pocillum). Rośnie na podłożu wapiennym i łuski jego plechy pierwotnej tworzą duże rozetki,
chrobotek strzępiasty (Cladonia fimbriatum). Ma bardziej wysmukłe podecja i bez areolek.
chrobotek kieliszkowaty (Cladonia chlorophaea), często tworzy piętrowe podecja^[5].

Najbardziej podobny jest chrobotek rozetkowy i czasami trudno jest te dwa gatunki odróżnić. Niektórzy lichenolodzy podają w wątpliwość odrębność gatunkową chrobotka rozetkowego, uważając go tylko za związany z wapiennym podłożem ekotyp chrobotka kubkowatego^[4]. Przeprowadzone w USA badania genetyczne w obrębie form zaliczanych do C. pocillum i C. pyxidata wykazały jednak istnienie odrębności genetycznej między tymi gatunkami, oraz że C. pocillum wywodzi się z linii rozwojowej C. pyxidata (był on jego przodkiem). Na obecnym poziomie wiedzy należy uznać odrębność tych gatunków, tym bardziej, że występują one w różnych siedliskach^[7]. Morfologicznie chrobotek kubkowaty od chrobotka rozetkowego odróżnia się mniejszymi i nie błyszczącymi łuskami plechy podstawowej, brakiem różowych odcieni na podecjach i zazwyczaj kulistymi apotecjami. Odróżnienie po tych cechach możliwe jest jednak tylko na świeżych okazach, okazy zielnikowe są trudne lub niemożliwe do rozróżnienia^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e North American Lichen Herbaria. [dostęp 2012-10-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
↑ Rhonda Kotelko and Michele D. Piercey-Normore. Cladonia pyxidata and C. pocillum; genetic evidence to regard them as conspecific. [dostęp 2015-04-12].
↑ Images of British Lichens. Cladonia pocillum. [dostęp 2015-06-08].

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[herbaria-4] North American Lichen Herbaria. [dostęp 2012-10-29].

[wojciak-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[6] Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

[7] Rhonda Kotelko and Michele D. Piercey-Normore. Cladonia pyxidata and C. pocillum; genetic evidence to regard them as conspecific. [dostęp 2015-04-12].

[8] Images of British Lichens. Cladonia pocillum. [dostęp 2015-06-08].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]