Czernidłak kołpakowaty – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czernidłak kołpakowaty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pieczarkowate
Rodzaj	czernidłak
Gatunek	czernidłak kołpakowaty
Nazwa systematyczna
Coprinus comatus (O.F. Müll.) Pers. Tent. disp. meth. fung. (Lipsiae): 62 (1797)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]
najmniejszej troski
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Czernidłak kołpakowaty (Coprinus comatus (O.F. Müll.) Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)^[2].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinus, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1780 Otto Friedrich Müller nadając mu nazwę Agaricus comatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1797 Christian Hendrik Persoon, przenosząc go do rodzaju Coprinus^[2].

Posiada 25 synonimów. Niektóre z nich^[3]:

Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1889 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka kołpak, kołpak, czubajka, kołpaczek, sowa^[4]. Inne nazwy potoczne to czernidlak, psia bedłka, psia betka, psi grzyb, mierzwiak^[5].

Kapelusz

Wysokości 5–10 cm, początkowo cylindryczny, później dzwonkowaty. U dojrzałego owocnika kapelusz promieniście pęka, jego brzeg rozchyla się i unosi i cały kapelusz razem z blaszkami rozpływa się w czarną ciecz. Ma biały kolor i jest włókniście łuskowaty, jedynie czubek ma ochrowy kolor i jest nagi^[6].

Blaszki

W młodym owocniku białe, później różowe, a na koniec czarne, gęste i cienkie^[7].

Trzon

Wysokość 10–20 cm, grubość 0,8–2 cm. Jest cylindryczny, pusty, łatwo odłamujący się od kapelusza, trochę korzeniasty. Powierzchnia gładka, biała, z ruchomym pierścieniem^[6].

Miąższ

Biały, w kapeluszu cienki i kruchy, w trzonie miękki, włóknisty. Smak nieznaczny, zapach przyjemny, ale niewyraźny^[7].

Wysyp zarodników

Czarny. Zarodniki o średnicy 10–15 × 6–8 µm, eliptyczne, gładkie, czarne^[7].

Występuje na wszystkich kontynentach poza Afryką i Antarktydą^[8]. W Polsce jest grzybem bardzo pospolitym^[9].

Występuje dość często w bliskim sąsiedztwie człowieka, w przydomowych ogródkach, trawnikach osiedlowych, nad brzegami rzek, na śmietniskach i innych siedliskach ruderalnych, a także na łąkach, pastwiskach i w lasach. Owocniki wytwarza od kwietnia do listopada^[6].

Dobry grzyb jadalny, ale jadalne są tylko zupełnie młode, zamknięte, w całości białe okazy. Starsze owocniki ciemno zabarwione, rozpływają się i nie nadają się do spożycia^[7]. Rozkład komórek grzyba w trakcie dojrzewania (autoliza) trwa zaledwie kilka godzin. Z tego też powodu dla celów spożywczych mogą być zbierane tylko bardzo młode kapelusze, bez śladów czernienia. Nadaje się do zup i ciemnych sosów. Ma subtelny smak i delikatny miąższ. Aby zachować oryginalny smak, nie należy dodawać czosnku ani innych mocnych przypraw. Smaczną przystawkę stanowią kapelusze zanurzone w cieście piwnym i przysmażane na tłuszczu^[10].

W niektórych atlasach grzybów podawano dawniej, że grzyb ten jest trujący w połączeniu z alkoholem. Badania naukowe wykazały jednak, że czernidłak kołpakowaty nie zawiera związków chemicznych, które mogłyby być trujące w połączeniu z alkoholem^[11][9] lub blokujące metabolizm alkoholu etylowego^[12].

Czernidłaka kołpakowatego można pomylić z czernidłakiem pospolitym (Coprinopsis atramentaria), który różni się tym, że jego kapelusz jest gładki a kolor szary. To właśnie co najmniej 24 godziny przed i 72 godziny po spożyciu tego gatunku nie można spożywać alkoholu. Oba gatunki mają niemal takie same miejsca występowania^[10].