Dąbrówka megalona – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dąbrówka megalona
Drymonia obliterata
(Esper, 1785)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

motyle

Podrząd

Glossata

Rodzina

garbatkowate

Podrodzina

Notodontinae

Plemię

Notodontini

Rodzaj

dąbrówka

Gatunek

dąbrówka megalona

Synonimy
  • Phalaena obliterata Esper, 1785
  • Bombyx obliterata (Esper, 1785)
  • Ochrostigma obliterata (Esper, 1785)
  • Phalaena melagona Borkhausen, 1790
  • Drymonia melagona (Borkhausen, 1790)
  • Drymonia deleta (Brahm, 1790)

Dąbrówka megalona[1][2] (Drymonia obliterata) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje zachodnią Eurazję. Gąsienice żerują na dębach, bukach i brzozach. Osobniki dorosłe są aktywne nocą.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1785 roku przez Eugeniusa J.C. Espera pod nazwą Phalaena (Bombyx) obliterata. W jego obrębie wyróżnia się podgatunki[3]:

  • Drymonia obliterata obliterata (Esper, 1785)
  • Drymonia obliterata esmera de Freina, 1981

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Imago w spoczynku

Motyl o ciele stosunkowo smukłej budowy jak na przedstawiciela rodziny[4] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 30 do 40 mm[1]. Głowa jest zaopatrzona w nieowłosione oczy złożone, przyoczka i uwstecznioną ssawkę. Czułki osiągają niemal długość przedniego skrzydła i wykazują dymorfizm płciowy w budowie, będąc piłkowanymi u samicy, zaś grzebykowatymi u samca. Szeroki tułów porasta gęste owłosienie. Skrzydło przedniej pary osiąga od 16 do 18 mm długości i ma stalowo- lub popielato-szare tło, w polu środkowym ciemniejsze niż w nasadowym i wierzchołkowym. Przepaski poprzeczne zewnętrzna i wewnętrzna są silnie ząbkowane, co odróżnia ten gatunek od podobnej dąbrówki harcownicy, u której przepaska wewnętrzna jest łukowato wygięta. U szczytu skrzydła leży brunatnoczarna plama o trójkątnym kształcie. Na tylnej krawędzi przedniego skrzydła leży wyraźny ząb z włosowatych łusek. Barwa strzępiny jest szarawożółta, miejscami przyciemniona. Zaokrąglone skrzydło tylne jest niemal jednolicie szarobrunatne[4].

Gąsienica ma podstawową barwę ciała białawozieloną. Jej bokami biegną jasne pasy obrzeżone cienkimi, czerwonymi liniami[5].

Ekologia i występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Owad ten zasiedla lasy liściaste, lasy mieszane i zarośla[1], chętnie drzewostany bukowo-grabowe[6][4]. Gąsienicefoliofagami żerującymi na liściach buków, dębów, brzóz[3][1], a przypuszczalnie także grabów[4]. W warunkach środkowoeuropejskich okres lotu motyli trwa od drugiej połowy maja do pierwszej połowy lipca, zaś okres żerowania gąsienic od lipca do września[1]. W klimacie cieplejszym pojawia się drugie pokolenie, latające w sierpniu i wrześniu[7]. Zimowanie odbywa się w stadium poczwarki[4][7], niekiedy dwukrotnie[7]. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu[8] i są aktywne nocą[4]. Przylatują do sztucznych źródeł światła[7][8].

Gatunek palearktyczny[3]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Belgii[9], Holandii[8], Luksemburgu, Niemiec, Danii, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[9]. Poza tym zamieszkuje azjatycką część Turcji i Zakaukazie, w tym Armenię[3][4].

Występowanie tego motyla ma zawsze charakter lokalny[10]. W Niemczech znany jest z większości krajów związkowych[8]. W Polsce częstszy jest na wschodzie kraju, ale jego stanowiska znane są też z części środkowej i zachodniej[6]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został ze statusem gatunku bliskiego zagrożenia wyginięciem (NT)[11]. We Włoszech ograniczony jest do północnej części kraju[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Krzysztof Jonko: Drymonia obliterata. [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-05-02].
  2. Grzegorz Bobrowicz: Dąbrówka. [w:] Szepty Przyrody. Słownik przyrodniczy [on-line]. [dostęp 2021-05-02].
  3. a b c d Markku Savela: Drymonia. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-05-02].
  4. a b c d e f g Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.
  5. Walter Forster, Theodor A. Wohlfahrt: Die Schmetterlinge Mitteleuropas. Band 3: Spinner und Schwärmer. (Bombyces und Sphinges). Stuttgart: Franckh'sche Verlagshandlung, 1960.
  6. a b P. Pawlikiewicz, K. Pabis. Nowe dane o występowaniu garbatek (Lepidoptera: Notodontidae) w Polsce Środkowej. „Wiadomości Entomologiczne”. 29 (4), s. 283-287, 2010. 
  7. a b c d Manfred Koch: Wir bestimmen Schmetterlinge. Band 2: Bären, Spinner, Schwärmer und Bohrer Deutschlands. 2., erweiterte Auflage. Radebeul/Berlin: Neumann, 1964.
  8. a b c d e Marcel M.J. Prick, Guido M.H. Smeets. Drymonia obliterata, een nieuwe nachtvlinder voor Nederland?. „Natuurhistorisch Maandblad”. 98 (1), s. 5-6, 2009. 
  9. a b Drymonia obliterata. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-05-02].
  10. P. Learaut: Moths of Europe, Volume I, Saturnids, Lasiocampids. Verrieres-le-Buisson: N. A. P. Editions, 2006.
  11. Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.