Dioryctria sylvestrella – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dioryctria sylvestrella
Ratzeburg, 1840
Imago w spoczynku
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	motyle
Rodzina	omacnicowate
Podrodzina	mkliki
Plemię	Phycitini
Rodzaj	Dioryctria
Gatunek	Dioryctria sylvestrella
Synonimy
Phalaena sylvestrella Ratzeburg, 1840 Phycis sylvestrella (Ratzeburg, 1840) Nephopteryx splendidella Herrich-Schäffer, 1848 Dioryctria splendidella (Herrich-Schäffer, 1848)
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Dioryctria sylvestrella – gatunek motyla z rodziny omacnicowatych. Zasiedla lasy iglaste i wrzosowiska Palearktyki. Gąsienice żerują na różnych częściach nadziemnych sosen, a rzadziej świerków. Szczególne znaczenie gospodarcze ma w strefie śródziemnomorskiej jako szkodnik sosny nadmorskiej.

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1840 roku przez Juliusa T.C. Ratzeburga pod nazwą Phalaena sylvestrella^[1][2]. Jako miejsce typowe wskazano Ratyzbonę w środkowej Bawarii^[2].

Samce osiągają od 12 do 15,5 mm, a samice od 13 do 16 mm długości przedniego skrzydła^[2]; rozpiętość skrzydeł wynosi od 28 do 35 mm^[3]. Głowa zaopatrzona jest w głaszczki wargowe o trzecim członie trzykrotnie krótszym od drugiego i czułki o długości od 8 do 11 mm. U samicy czułki są nitkowate, u samca zaś piłkowane i z kępką łusek przykrywającą cztery ich człony^[2].

Przednie skrzydło porastają łuski barwy szarej, czarnej, białawej i rdzawoczerwonej, formujące nakrapianie oraz wzór z czterema liniami i jedną plamką. Nie sięgająca do żyłki kostalnej linia przedśrodkowa kontrastuje w części odsiebnej z czarną kreską. Linia środkowa również kontrastuje w części odsiebnej z czarną kreską, przynajmniej tak szeroką jak ona. Nerkowata plamka środkowa (łac. stigma discalis) ma białawe zabarwienie i kontrastuje z przyciemnieniem. Linia zaśrodkowa tworzy dwa łuki połączone silnym zębem pośrodku, a do żyłki kostalnej dochodzi pod kątem większym niż 60°. Delikatną, czarną linię końcową zwykle przerywają łuski barwy szarawobiałej. Strzępina jest ubarwiona brązowawo-szaro. Tylne skrzydło jest jasnobeżowe z ciemniejszym obrzeżeniem i jasnoszarą strzępiną^[2].

U samca środkowa płytka ósmego sternitu odwłoka ma na wierzchołku krótki wyrostek odgraniczony rowkiem. Genitalia samca cechuje ampułkowaty sakulus, znacznie dłuższe niż połowa długości genitaliów winkulum, unkus o wypukłych brzegach bocznych i wierzchołku w formie prostokąta z zaokrąglonymi rogami, walwa z rejonem oszczecinionym tak długim jak, mająca listewki w części końcowej, haczykowaty wierzchołek i pozbawiona kolca przedwierzchołkowego kosta. Sam fallus ma w wezyce ponad 60 małych i cienkich cierni, natomiast pozbawiony jest cierni dużych. Samica ma przewody torebki kopulacyjnej pięciokrotnie dłuższe niż szerokie, proste, na przedzie rozszerzone, wyposażone w płat tylny oraz na całej długości zaopatrzone w podłużnie pomarszczone colliculum, natomiast pozbawione wyrostków przednio-bocznych^[2].

Owad ten zasiedla lasy iglaste i wrzosowiska^[3].

Różowe lub zielonkawe gąsienice są fitofagami, żerującymi na szyszkach, pąkach, pędach i pniach roślin iglastych z rodzaju sosna, a rzadziej świerk^[2][4]. Spośród sosen jako jej rośliny żywicielskie wymienia się: sosnę alepską, czarną, karaibską, Merkusa, nadmorską, pospolitą, pinię i wiotką^[2][5]. W Europie Środkowej chętnie wybierane są drzewa uszkodzone mechanicznie lub zainfekowane rdzami Endocronartium pini i Endocronartium strobi – wywołane przez nie uszkodzenia pozwalają na wniknięcie gąsienic do łyka. Drążone przez gąsienicę korytarze wzmagają produkcję żywicy, która miesza się z jej sypkimi odchodami. Zimowanie larwy ma miejsce wewnątrz chodnika^[4].

Imagines latają od czerwca do września^[3].

Gatunek palearktyczny, wykazany z większości krajów Europy (w tym z Polski), palearktycznej Azji i Afryki Północnej^[1][4]. Jest pospolitszy w południowej części zasięgu, aczkolwiek w Europie sięga na północ po koło podbiegunowe^[4].

W gospodarce leśnej gatunek ten uznawany jest za szkodnika sosen, w tym jednego z najważniejszych szkodników sosny nadmorskiej^[4], wykorzystywanej w regionie śródziemnomorskim nie tylko jako źródło drewna i żywicy, ale także jako stabilizator wydm^[6]. Żerowanie gąsienic prowadzi do wyciekania dużych ilości żywicy, co skutkuje osłabieniem drzewa i narażeniem go na infekcje^[5].