Ferroperyklaz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ferroperyklaz – minerał z gromady tlenków. Jest to jeden z głównych minerałów wchodzących w skład dolnego płaszcza Ziemi.

Ferroperyklaz jest roztworem stałym tlenku magnezu i tlenku żelaza(II). Względna zawartość składników może być różna, tworząc serię od peryklazu (MgO) do wustytu (FeO). Ziarna ferroperyklazu zawierające ponad 50% FeO nazywa się magnesiowustytem^[1], choć termin ten bywa też stosowany jako synonim ferroperyklazu^[2][3]. Ferroperyklazy zawierają domieszki innych pierwiastków: Ni^II, Cr^III, Mn^II i Na; zawartość każdego z nich wynosi maks. 1–2,5% wagowych^[4].

Badania teoretyczne i eksperymentalne sugerują, że ferroperyklaz powinien stanowić od 16 do 20% masy dolnego płaszcza, najgrubszej z geosfer i być tam drugim pod względem rozpowszechnienia minerałem po bridgmanicie. Stanowi on 50–56% rozpoznanych inkluzji dolnopłaszczowych w diamentach^[1].

Peryklaz i wustyt mają tę samą strukturę halitu, tworzą sieć regularną ściennie centrowaną (grupa przestrzenna Fm3m). Pod wpływem wysokiego ciśnienia wustyt przechodzi różnorodne przemiany fazowe, zmieniając strukturę krystaliczną; struktura peryklazu jest stabilna w zakresie ciśnień spotykanych w płaszczu^[5]. Ferroperyklaz nie przechodzi w dolnym płaszczu przemian strukturalnych, które mogłyby wywołać efekt rejestrowany w przebiegu fal sejsmicznych, za to jest wyraźnie anizotropowy: prędkość rozchodzenia się pionowo spolaryzowanych fal poprzecznych (w sejsmologii oznaczanych SV) jest niższa niż fal spolaryzowanych poziomo (SH). Efekt ten jest silniejszy niż przeciwny efekt w przypadku postperowskitu^[6].

• Felix V. Kaminsky: The Earth's Lower Mantle: Composition and Structure. Springer, 2017, seria: Springer Geology. DOI: 10.1007/978-3-319-55684-0. ISBN 978-3-319-55684-0.