Franz Stark – Wikipedia, wolna encyklopedia

Franz Stark

SS-Hauptsturmführer[1]
Data i miejsce urodzenia	7 października 1901 Saint Louis
Data i miejsce śmierci	15 października 1982 więzienie w Diez[2]
Przebieg służby
Lata służby	1919–1945
Formacja	Freikorps Sturmabteilung Schutzstaffel Sicherheitsdienst
Jednostki	Einsatzgruppen B
Stanowiska	dowódca Sonderkommando 1b
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Franz Stark (ur. 7 października 1901 w Saint Louis, zm. 15 października 1982 w Diez) – SS-Hauptsturmführer, zbrodniarz nazistowski, dowódca Sonderkommando 1b.

Jedyny oficer Einsatzgruppen sądzony w RFN, który nie urodził się na terenie dawnych ziem niemieckich^[1].

Urodzony w Saint Louis w Stanach Zjednoczonych, powrócił z matką do Niemiec w 1903 roku. Odebrany rodzicielce w 1906 roku z powodu przemocy domowej, trafił do rodziny zastępczej. Kształcił się na mechanika, lecz nigdy nie zdał egzaminu czeladniczego. W 1919 roku wstąpił do Freikorpsu Gerharda Roßbacha, a następnie do Freikorpsu Oberland, z którym pacyfikował bunty górników w Zagłębiu Ruhry, polskie powstania na Śląsku oraz uczestniczył w nieudanym puczu Kappa-Lüttwitza, po którym odszedł z formacji i udał się do Monachium^[3].

Zwolennik NSDAP od 1920 roku, członek SA od 1921 roku. Uczestnik puczu monachijskiego w 1923 roku, odznaczony Orderem Krwi za walki uliczne przed 1933 rokiem. W okresie nielegalnego istnienia partii nazistowskiej działał jako jej kurier^[4].

W 1933 roku został zatrudniony jako osobisty kamerdyner Reinharda Heydricha; w tym samym roku wstąpił do SS, zostając jednocześnie członkiem SD zatrudnionym jako urzędnik w wydziale „Południe”^[4].

Od 1941 roku dowódca Sonderkommando 1b przekształconego po dwóch miesiącach działalności w urząd Komendanta SD i Policji Bezpieczeństwa „Weissruthenien” („Białoruś”) w Mińsku^[4].

Działając na tamtejszym terenie, odznaczył się wyjątkowym okrucieństwem, m.in. strzelając na oślep do oczekujących na rozstrzelanie Żydów w Rakowie^[5].

Jego działania skonfliktowały go z Wilhelmem Kube, ówczesnym cywilnym Komisarzem Okręgu Generalnego „Białoruś”, znanym z niechęci do eksterminacji ludności żydowskiej. Kulminacja konfliktu nastąpiła 1 marca 1942 roku, kiedy podczas likwidacji mińskiego getta Kube próbował bez skutku wyrwać bicz z ręki katującego mieszkańców Starka, gdyż uważał, że „nie używa się bicza wobec istot ludzkich”^[6]. Sytuacja ta została odebrana jako afront przez esesmana, który w ramach osobistej zemsty porwał i zamordował pracujących dla Kubego trzech żydowskich fryzjerów deportowanych z Wiednia, a następnie przyznał się do popełnionych zbrodni swojemu przełożonemu. Za ten czyn został w 1962 roku skazany przez sąd w Koblencji na dożywocie^[7].

Po zakończeniu wojny początkowo ukrywał się pod fałszywym nazwiskiem, jednak bardzo szybko wrócił do swojej prawdziwej tożsamości, przez co został internowany przez Amerykanów we wrześniu 1945 roku. Po zwolnieniu w 1948 roku pracował jako robotnik i kierowca^[8].

Jak zauważa historyk Helmut Langerbein, od innych dowódców oddziałów egzekucyjnych odróżniało go wiele rzeczy, m.in. słabe wykształcenie, nietypowe pochodzenie czy zachowanie w sądzie, gdzie w porównaniu do innych, umniejszających swoją rolę w zbrodniach oficerów Stark „przyznał się do swoich zbrodni ze szczerą i bezwzględną otwartością”^[9].

• Helmut Langerbein: Szwadrony Śmierci Hitlera: Einsatzngruppen i logika masowej zbrodni. Wydawnictwo Replika, 2017. ISBN 978-83-7674-570-1.